Vi?t Nam

C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a; Vi?t Nam
	Qu?c k? Qu?c huy
	Tiêu ng?: ; "??c l?p – T? do – H?nh phúc"
	Qu?c ca: "Ti?n quan ca"
	V? trí c?a Vi?t Nam (l?c) ? ASEAN (l?c) – [Chú gi?i]
T?ng quan
Th? ??	Hà N?i; 21°2′B 105°51′?? / ?21,033°B 105,85°?
Thành ph? l?n nh?t	Thành ph? H? Chí Minh; 10°48′B 106°39′?? / ?10,8°B 106,65°?
Ng?n ng? qu?c gia	Ti?ng Vi?t
S?c t?c (2019)	85.32% Kinh ; 14.68% Khác;
T?n giáo (2019)	73.7% Kh?ng t?n giáo/Tín ng??ng dan gian; 14.9% Ph?t giáo; 8.5% Kit? giáo; 1.5% Hòa H?o; 1.2% Cao ?ài; 0.2% Khác;
Tên dan c?	Ng??i Vi?t Nam
Chính tr?
Chính ph?	C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a m?t ??ng ??n nh?t theo ch? ngh?a Marx–Lenin
? T?ng Bí th?	T? Lam
? Ch? t?ch n??c	L??ng C??ng
? Th? t??ng Chính ph?	Ph?m Minh Chính
? Ch? t?ch Qu?c h?i	Tr?n Thanh M?n
L?p pháp	Qu?c h?i Vi?t Nam
L?ch s?
	Thành l?p
? Nhà n??c ??u tiên ???c xác nh?n	k. 257 TCN
? ??c l?p kh?i Trung Hoa	939
? Th?ng nh?t b?i nhà Nguy?n	1802
? Hi?p ??c b?o h?	25 tháng 8 n?m 1883
? Tuyên ng?n ??c l?p	2 tháng 9 n?m 1945
? Chia c?t hai mi?n	21 tháng 7 n?m 1954
? Hi?p ??nh Paris	27 tháng 1 n?m 1973
? K?t thúc Chi?n tranh Vi?t Nam	30 tháng 4 n?m 1975
? Tái th?ng nh?t	2 tháng 7 n?m 1976
? ??i M?i	18 tháng 12 n?m 1986
? Hi?n pháp hi?n hành	28 tháng 11 n?m 2013
??a ly
Di?n tích
? T?ng c?ng	331,212 km2 (h?ng 68); 128.565 mi2
? M?t n??c (%)	6,4
? ??t li?n	331.212 km2; 127.882 mi2
Dan s?
? ??c l??ng 2022	99.330.367 (h?ng 15)
? M?t ??	300/km2; 777/mi2
Kinh t?
GDP (PPP)	??c l??ng 2025
? T?ng s?	1,786 nghìn t? ?? la M? (h?ng 23)
? Bình quan ??u ng??i	17,484 ?? la M? (h?ng 104)
GDP (danh ngh?a)	??c l??ng 2025
? T?ng s?	490,97 t? ?? la M? (h?ng 33)
? Bình quan ??u ng??i	4,806 ?? la M? (h?ng 118)
??n v? ti?n t?	??ng (?) (VND)
Th?ng tin khác
Gini? (2025)	35; trung bình
HDI? (2023)	0,726; cao · h?ng 93
Múi gi?	UTC+07:00 (Gi? ??ng D??ng)
Cách ghi ngày tháng	dd.mm.yyyy
?i?n th??ng d?ng	220 V – 50 Hz
Giao th?ng bên	ph?i
M? ?i?n tho?i	+84
M? ISO 3166	VN
Tên mi?n Internet	.vn
	^ Theo tên chính th?c và Hi?n pháp 2013.; ^ Dan t?c Kinh còn g?i là Vi?t.;

百度专利复审委员会的这一审查决定，再次引发公众对2017年的一批涉及数亿元索赔案的关注。

Vi?t Nam, qu?c hi?u ??y ?? là C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam,^[11] là m?t qu?c gia n?m ? c?c ??ng c?a bán ??o ??ng D??ng thu?c khu v?c ??ng Nam á, giáp v?i Lào, Campuchia, Trung Qu?c, bi?n ??ng và v?nh Thái Lan.

L?nh th? Vi?t Nam xu?t hi?n con ng??i sinh s?ng t? th?i ??i ?? ?á c?, kh?i ??u v?i các nhà n??c V?n Lang, ?u L?c. ?u L?c b? nhà Tri?u ? ph??ng B?c th?n tính vào ??u th? k? th? 2 TCN sau ?ó là th?i k? B?c thu?c kéo dài h?n m?t thiên niên k?. Ch? ?? quan ch? ??c l?p ???c tái l?p sau chi?n th?ng c?a Ng? Quy?n tr??c nhà Nam Hán, m? ???ng cho các tri?u ??i ??c l?p k? t?c, nhi?u l?n chi?n th?ng tr??c các cu?c chi?n tranh xam l??c t? ph??ng B?c ??ng th?i d?n m? r?ng v? phía nam. Th?i k? B?c thu?c cu?i cùng k?t thúc sau chi?n th?ng tr??c nhà Minh c?a ngh?a quan Lam S?n.

??n th?i c?n ??i, Vi?t Nam l?n l??t tr?i qua các giai ?o?n Pháp thu?c và Nh?t thu?c. Sau khi ?ánh b?i và bu?c Nh?t B?n ??u hàng, kh?i ??ng Minh t?o ?i?u ki?n cho Pháp thu h?i Liên bang ??ng D??ng. K?t thúc Th? chi?n II, Vi?t Nam ch?u s? can thi?p c?a các n??c ??ng Minh bao g?m Anh, Pháp (mi?n Nam), Trung Hoa Dan Qu?c (mi?n B?c). Nhà n??c Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa do Vi?t Minh l?nh ??o ra ??i khi H? Chí Minh tuyên b? ??c l?p vào ngày 2 tháng 9 n?m 1945 sau thành c?ng c?a Cách m?ng Tháng Tám và chi?n th?ng Liên hi?p Pháp cùng Qu?c gia Vi?t Nam do Pháp h?u thu?n trong chi?n tranh ??ng D??ng l?n th? nh?t. S? ki?n này d?n t?i Hi?p ??nh Genève (1954) ???c ky k?t và Vi?t Nam b? chia c?t thành hai vùng t?p k?t quan s?, l?y ranh gi?i là v? tuy?n 17. Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa ki?m soát ph?n phía b?c còn phía nam do Vi?t Nam C?ng hòa (nhà n??c k? t?c Qu?c gia Vi?t Nam) ki?m soát và ???c Hoa K? h?u thu?n. Xung ??t v? th?ng nh?t l?nh th? ?? d?n t?i chi?n tranh Vi?t Nam v?i s? can thi?p c?a nhi?u n??c và k?t thúc v?i chi?n th?ng c?a Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa, M?t tr?n Dan t?c Gi?i phóng mi?n Nam Vi?t Nam cùng s? s?p ?? c?a Vi?t Nam C?ng hòa vào n?m 1975. Ch? quy?n ph?n phía Nam ???c chính quy?n C?ng hòa mi?n Nam Vi?t Nam (do M?t tr?n Dan t?c Gi?i phóng mi?n Nam Vi?t Nam thành l?p) giành quy?n ki?m soát. N?m 1976, Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa và C?ng hòa mi?n Nam Vi?t Nam th?ng nh?t thành C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam.

Sau khi tái th?ng nh?t, Vi?t Nam ti?p t?c g?p khó kh?n do s? s?p ?? và tan r? c?a ??ng minh Liên X? cùng Kh?i phía ??ng, các l?nh c?m v?n c?a Hoa K?,^[12] chi?n tranh ??ng D??ng l?n ba và h?u qu? c?a chính sách bao c?p sau nhi?u n?m áp d?ng. N?m 1986, ??ng C?ng s?n Vi?t Nam ban hành c?i cách ??i m?i, xay d?ng kinh t? th? tr??ng và h?i nh?p sau r?ng. C?i cách kinh t? cùng quy m? dan s? l?n ??a Vi?t Nam tr? thành m?t trong nh?ng n??c ?ang phát tri?n có t?c ?? t?ng tr??ng thu?c nhóm nhanh nh?t th? gi?i, ???c coi là H? m?i chau á dù cho v?n g?p ph?i nh?ng thách th?c nh? tham nh?ng^[13] và phúc l?i x? h?i ch?a ??y ??.^[14] Ngoài ra, gi?i b?t ??ng chính ki?n và các t? ch?c theo d?i nhan quy?n có quan ?i?m ch? trích h? s? nhan quy?n c?a Vi?t Nam liên quan ??n các v?n ?? t?n giáo, ki?m duy?t truy?n th?ng và t? do dan s?.^[15]

Tên g?i

Ngu?n g?c tên g?i

Các nhà n??c trong l?ch s? Vi?t Nam có nh?ng qu?c hi?u khác nhau nh? Xích Qu?, V?n Lang, ??i Vi?t, ??i Nam hay Vi?t Nam. Ch? Vi?t Nam (越南) ???c cho là vi?c ??i ng??c l?i c?a qu?c hi?u Nam Vi?t (南越) th?i Tri?u V? D?. Ch? "Vi?t" 越 ??t ? ??u bi?u th? ??t Vi?t Th??ng, c??ng v?c c? c?a n??c này, t?ng ???c dùng trong các qu?c hi?u ??i C? Vi?t (大瞿越) và ??i Vi?t (大越), là các qu?c hi?u t? th? k? 10 t?i ??u th? k? 19. Ch? "Nam" 南 ??t ? cu?i th? hi?n ?ay là vùng ??t phía nam, là v? trí c??ng v?c, t?ng ???c dùng cho qu?c hi?u ??i Nam (大南), và tr??c ?ó là m?t cách g?i phan bi?t ??i Vi?t là Nam Qu?c (nh? "Nam Qu?c S?n Hà") v?i B?c Qu?c là Trung Hoa.

Vua Gia Long nhà Nguy?n chính th?c s? d?ng qu?c hi?u "Vi?t Nam" t? n?m 1804.^[16] Sau ?ó Nhà Thanh c?ng nh?n Vi?t Nam là qu?c hi?u c?a Nhà Nguy?n.^[17] ??t qu?c hi?u là "Vi?t Nam" ?? kh?ng nh?m v?i n??c Nam Vi?t, c?ng nh? th? hi?n v? trí ??a ly n?m ? phía nam Bách Vi?t. Trùng h?p là tr??c ?ó m?y tr?m n?m, trong S?m Tr?ng Trình Nguy?n B?nh Khiêm ?? dùng tên "Vi?t Nam" làm tên chính th?c, m?c dù khi ?ó v?n còn s? d?ng qu?c hi?u "??i Vi?t". N?m 1804, vua Thanh cho án sát s? Qu?ng Tay T? B? Sam sang tuyên phong Gia Long làm "Vi?t Nam qu?c v??ng" 越南國王 m?c dù các vua nhà Nguy?n v?n theo l? c? t? phong "Hoàng ??" 皇帝 cho ngang hàng v?i vua Trung Qu?c.^[17]^[18]

Tên g?i "Vi?t Nam" c?ng xu?t hi?n trong tác ph?m Vi?t Nam vong qu?c s? c?a Phan B?i Chau n?m 1905 và trong tên g?i Vi?t Nam Qu?c dan ??ng.^[19] Tên g?i "An Nam" c?ng có trong th?i Pháp thu?c. N?m 1945, ?? qu?c Vi?t Nam ra ??i và ti?p t?c ??t qu?c hi?u "Vi?t Nam".^[20] Sau ?ó t?t c? nh?ng nhà n??c ? Vi?t Nam sau n?m 1945 ??u s? d?ng qu?c hi?u này.

Trong v?n vi?t ti?ng n??c ngoài

Trong v?n vi?t ti?ng Anh hi?n nay, cách vi?t tiêu chu?n và th?ng d?ng nh?t cho tên g?i Vi?t Nam là Vietnam (vi?t li?n kh?ng d?u cách), d?n ??n tính t? là Vietnamese. T?i Vi?t Nam v?n còn t?n t?i hai cách vi?t v?n gi? d?u cách là "Viet Nam" (b? d?u) và "Vi?t Nam" (?? ??y ?? d?u theo ch? Qu?c ng?). ?i?u này có th? nh?n th?y trên website c?a Chính ph? Vi?t Nam và B? Ngo?i giao Vi?t Nam cho phiên b?n ti?ng Anh tr??c ?ay có dùng c? 3 cách: "Vietnam", "Viet Nam" ho?c "Vi?t Nam".^[21]^[22] Danh sách li?t kê thành viên trên website Liên H?p Qu?c vi?t tên qu?c gia này là "Viet Nam" trong khi các bài vi?t ti?u m?c thì v?n vi?t là "Vietnam". Hi?n B? Ngo?i giao Vi?t Nam và T? ch?c tiêu chu?n hóa qu?c t? (ISO) c?ng nh?n "Viet Nam" và qu?c hi?u "the Socialist Republic of Viet Nam" là tên g?i chính xác, ???c chu?n hóa c?a Vi?t Nam trên các v?n b?n ti?ng n??c ngoài, ch? y?u trên các v?n b?n và v?n hóa ph?m ti?ng Anh ???c phát hành b?i Nhà n??c Vi?t Nam.^[23]^[24] Dù tr??c ?ay, nh? ?? k? trên, v?n ?? tên g?i th?ng nh?t cho Vi?t Nam ?? ch?a ???c coi tr?ng, thì hi?n t?i, các website chính th?c c?a Chính ph? Vi?t Nam ?? g?n nh? hoàn toàn s? d?ng tên g?i ?? chu?n hóa là "Viet Nam", h?n ch? t?i ?a vi?c s? d?ng các d? b?n nh? "Vietnam".^[25]^[26]

Tuy nhiên T? ?i?n ti?ng Anh Oxford ch? ghi nh?n cách vi?t Vietnam cho danh t? và Vietnamese cho tính t?,^[27]^[28] kh?ng có ghi nh?n "Viet Nam" và "Viet Namese".^[29]^[30] H?u h?t ng?n ng? dùng ch? Latinh nh? ti?ng Tay Ban Nha, ti?ng ??c, ti?ng Y... c?ng s? d?ng cách vi?t "Vietnam", và m?t s? ng?n ng? có cách vi?t khác nh? "Vietn?" (ti?ng B? ?ào Nha), "Wietnam" (ti?ng Ba Lan), "Vítneam" (ti?ng Ireland), tu? vào c?u trúc b?ng ch? cái Latinh c?a m?i ng?n ng? nh?ng ??u vi?t li?n kh?ng d?u cách. Các ng?n ng? khác dùng nh?ng h? ch? vi?t có h? hàng g?n v?i ch? Latinh nh? ch? Cyrill hay ch? Hy L?p c?ng vi?t li?n kh?ng d?u cách ?? ch? Vi?t Nam nh? "Вьетнам" (ti?ng Nga), "Ви?етнам" (ti?ng Serbia), "Βιετν?μ" (ti?ng Hy L?p).^[31]^[32]

L?ch s?

S? thay ??i l?nh th? c?a Vi?t Nam t? th?i k? nhà Ly (1009) cho ??n h?t nhà Nguy?n (1945) cùng v?i c?ng cu?c Nam ti?n (1069–1757)

Các nhà kh?o c? h?c tìm th?y nh?ng d?u v?t c?a ng??i ??ng th?ng th?i ?? ?á c? trên l?nh th? Vi?t Nam cách ?ay kho?ng 500.000 n?m; các c?ng c? th? s? b?ng ?á và các d?u r?ng c?a ng??i ti?n s? ???c phát hi?n t?i các t?nh L?ng S?n, Thanh Hóa, Yên Bái, Ninh Bình và Qu?ng Bình.^[33] Ngoài ra, t?i các vùng phía B?c, con ng??i sinh s?ng trong các hang ??ng ?á v?i và s?ng b?ng các ho?t ??ng s?n thú, hái l??m. Trong khi ?ó, t?i các vùng duyên h?i mi?n Trung nh? Ngh? An, con ng??i ch? y?u s?ng b?ng ?ánh cá.^[33]

??n th?i ??i ?? ?á m?i cách ?ay 5000 ??n 6000 n?m, ng??i Vi?t c? b?t ??u bi?t canh tác lúa n??c; lo?t d?u v?t tr?ng lúa có t? cao nguyên t?i ??ng b?ng.^[33] Ngoài ra, con ng??i b?t ??u bi?t ch? tác c?ng c? theo ki?u khác và làm ?? g?m v?i k? thu?t khác.^[33] ??n kho?ng thiên niên k? I TCN vào cu?i th?i k? ?? ??ng, khu v?c lúa n??c ? s?ng H?ng và s?ng C? phát tri?n thành n?n v?n hóa ??ng S?n^[34] r?i cùng th?i gian ?ó, nh?ng nhà n??c ??u tiên l?n l??t xu?t hi?n ?ó là V?n Lang và ?u L?c.^[35]

T? th? k? II TCN, các tri?u ??i phong ki?n t? ph??ng B?c cai tr? m?t ph?n Vi?t Nam h?n 1000 n?m.^[36] S? cai tr? này b? ng?t qu?ng b?i nh?ng cu?c kh?i ngh?a c?a nh?ng t??ng l?nh nh? Bà Tri?u, Mai Thúc Loan, Hai Bà Tr?ng hay Ly Bí. N?m 905, Khúc Th?a D? giành quy?n t? ch?, kh?ng ph?i là ??c l?p vì D? t? nh?n mình là quan tri?u ?ình ph??ng B?c.^[37] ??n n?m 938, sau khi ch? huy tr?n s?ng B?ch ??ng ?ánh b?i quan Nam Hán,^[38] Ng? Quy?n l?p tri?u x?ng v??ng, ?ánh d?u m?t nhà n??c ??c l?p kh?i các tri?u ?ình ph??ng B?c vào n?m 939.

Sau nhà Ng?, l?n l??t các tri?u ?inh, Ti?n Lê, Ly và Tr?n t? ch?c chính quy?n t??ng t? các tri?u ??i Trung Hoa, l?y Ph?t giáo làm t?n giáo chính c?a qu?c gia và cho truy?n bá c? Nho giáo và ??o giáo. Nhà Ti?n Lê, Ly và Tr?n ?? ch?ng tr? các cu?c t?n c?ng c?a nhà T?ng và nhà M?ng – Nguyên, ??u th?ng l?i và b?o v? ???c ??i Vi?t. N?m 1400, H? Quy Ly c??p ng?i nhà Tr?n, l?p nhà H?, ??i tên n??c là ??i Ngu, ti?n hành c?i cách. N?m 1407, ??i Ngu b? Nhà Minh th?n tính. m?t s? thành viên hoàng t?c nhà Tr?n kh?i ngh?a, l?p nhà H?u Tr?n và b? quan Minh ?ánh b?i sau 7 n?m. N?m 1427, Lê L?i ?ánh ?u?i quan Minh, l?p nhà H?u Lê, giành l?i ??c l?p (n?m 1428). Có quan ?i?m cho r?ng ?ay là tri?u ??i mà phong ki?n Vi?t Nam ??t "??nh cao" ??c bi?t là ??i vua Lê Thánh T?ng (1460–1497).^[39]

Vào ??u th? k? XVI, Nhà Lê s? b? Nhà M?c c??p ng?i nên m?t b? ph?n quan l?i trung thành ?? l?p ng??i khác trong dòng d?i vua Lê lên làm vua, tái l?p Nhà Lê. Nhà Lê trung h?ng sau 60 n?m giao tranh ?? chi?n th?ng, di?t Nhà M?c. Vua Lê khi ?ó là bù nhìn, hai t?p ?oàn phong ki?n Chúa Tr?nh và Chúa Nguy?n tranh ch?p nhau, gay chi?n tranh kéo dài h?n 100 n?m, chia c?t ??i Vi?t thành ?àng Ngoài và ?àng Trong trong 200 n?m. Cu?i th? k? XVIII, t??ng kh?i ngh?a Nguy?n Hu? trong 15 n?m ?? ?ánh b?i c? Chúa Tr?nh và Chúa Nguy?n cùng các cu?c xam chi?m c?a Xiêm và Thanh ?? l?p Nhà Tay S?n. Nguy?n Hu? m?t, v?i ng??i k? v? C?nh Th?nh, nhà Tay S?n b? Nguy?n ánh – m?t thành viên dòng h? Chúa Nguy?n cùng v?i vi?n tr? t? Pháp và Xiêm l?t ??, l?p Nhà Nguy?n, tri?u ??i cu?i cùng ? Vi?t Nam.^[40] Th?i phong ki?n, các tri?u Ly, Tr?n, H?u Lê và chúa Nguy?n thu ph?c Chiêm Thành, Chan L?p và Tay Nguyên ? phía Nam.^[41]

Ph??ng Tay ti?p c?n Vi?t Nam t? th? k? XVI. Vào th? k? XVII, ?àng Trong và ?àng Ngoài trao ??i th??ng m?i tr??c h?t v?i B? ?ào Nha và Hà Lan,^[42] sau thêm Anh và Pháp. Các tu s? Dòng Tên do B? ?ào Nha b?o tr?^[43] ??n truy?n bá C?ng giáo t? n?m 1615 r?i H?i Th?a sai Paris và Dòng ?a Minh ti?p n?i. C?ng giáo t?i Vi?t Nam phát tri?n trong 2 th? k? tiên kh?i XVII và XVIII.^[44] T? th?i Gia Long, Nhà Nguy?n b? quan t?a c?ng, c?m ngo?i th??ng, kh?ng ti?p xúc c?ng ngh? tiên ti?n. N?a sau th? k? 19, Pháp xam l??c bán ??o ??ng D??ng, thau tóm nhà Nguy?n và thành l?p Liên bang ??ng D??ng n?m 1887. Th?i Pháp thu?c, v?n hóa, khoa h?c, k? thu?t ph??ng Tay ???c t?ng c??ng truy?n bá.^[45]

Th? chi?n th? 2, Nh?t ??o chính Pháp ? ??ng D??ng, d?ng nên ?? qu?c Vi?t Nam, chính th? bù nhìn này ph?i n?p thu? và cung ?ng cho Nh?t tài nguyên có lúa g?o, góp ph?n gay n?n ?ói ?t D?u. Sau khi Nh?t ??u hàng ??ng Minh, H? Chí Minh l?nh ??o Vi?t Minh giành chính quy?n, ??c Tuyên ng?n ??c l?p thành l?p Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa ngày 2 tháng 9 n?m 1945.^[46] Pháp tính l?y l?i ??ng D??ng, nh?ng v?p ph?i s? ph?n kháng c?a Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa nên ?? bu?c ph?i h?u thu?n l?p Qu?c gia Vi?t Nam do B?o ??i, c?u hoàng ?? Nhà Nguy?n làm Qu?c tr??ng.^[47]

N?m 1954, Chi?n tranh ??ng D??ng k?t thúc, Pháp ph?i c?ng nh?n s? ??c l?p c?a Vi?t Nam và rút quan, xu?t hi?n 2 vùng t?p k?t quan s? ch? cu?c b?u c? th?ng nh?t ??t n??c^[48] nh?ng kh?ng thành do Hoa K? h?u thu?n cho Vi?t Nam C?ng hòa (chính ph? k? th?a Qu?c gia Vi?t Nam) t? ch?i t? ch?c b?u c?.^[49] Nhà n??c x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa h?u thu?n các l?c l??ng mi?n Nam n?i d?y ch?ng Chính ph? Vi?t Nam C?ng hòa, gay ra xung ??t quan s? mà ti?p theo ?ó là s? tham chi?n c?a quan ??i Hoa K? và ??ng minh.^[50] Chi?n tranh k?t thúc vào ngày 30 tháng 4 n?m 1975 khi T?ng th?ng Vi?t Nam C?ng hòa tuyên b? ??u hàng.^[51]

N?m 1976, C?ng hòa Mi?n Nam Vi?t Nam và Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa t? ch?c tuy?n c? h?p nh?t. Do h?u qu? chi?n tranh, r?i chi?n tranh biên gi?i phía B?c, chi?n tranh biên gi?i Tay Nam, chính sách bao c?p và b? Hoa K? c?m v?n, n??c Vi?t Nam th?i h?u chi?n ph?i ??i m?t v?i các v?n ?? nghiêm tr?ng trong l?nh v?c kinh t?-x? h?i.^[52] N?m 1986, ??i h?i ??ng l?n VI ch?p thu?n ??i m?i, c?i t? nhà n??c và chuy?n n?n kinh t? theo h??ng m?i.^[53] Vi?t Nam bình th??ng hóa quan h? v?i Hoa K? n?m 1995 và gia nh?p ASEAN vào cùng n?m. N?m 2007, Vi?t Nam gia nh?p t? ch?c kinh t? th? gi?i WTO.

??a ly

Vi?t Nam có di?n tích 331.212 km2, ???ng biên gi?i trên ??t li?n dài 4.639 km, ???ng b? bi?n tr?i dài 3.260 km, có chung ???ng biên gi?i trên bi?n v?i Thái Lan qua v?nh Thái Lan và v?i Trung Qu?c, Philippines, Indonesia, Brunei, Malaysia qua Bi?n ??ng. Vi?t Nam tuyên b? ch? quy?n ??i v?i hai th?c th? ??a lí tranh ch?p trên Bi?n ??ng là các qu?n ??o Hoàng Sa (b? m?t ki?m soát trên th?c t?) và Tr??ng Sa (ki?m soát m?t ph?n).

Kho?ng cách gi?a c?c B?c và c?c Nam c?a Vi?t Nam theo ???ng chim bay là 1.650 km. N?i có chi?u ngang h?p nh?t ? Qu?ng Bình v?i ch?a ??y 50 km. ???ng biên gi?i ??t li?n dài h?n 4.600 km, trong ?ó, biên gi?i v?i Lào dài nh?t (g?n 2.100 km), ti?p ??n là Trung Qu?c và Campuchia. T?ng di?n tích là 331.212 km2 g?m toàn b? ph?n ??t li?n và h?i ??o^[54] cùng h?n 4.000 hòn ??o, b?i ?á ng?m và c? hai qu?n ??o trên Bi?n ??ng là Tr??ng Sa (thu?c t?nh Khánh Hòa) và Hoàng Sa (thu?c thành ph? ?à N?ng) mà nhà n??c tuyên b? ch? quy?n.

??a hình Vi?t Nam có núi r?ng chi?m kho?ng 40%, ??i 40% và ?? che ph? kho?ng 75% di?n tích ??t n??c. Có các d?y núi và cao nguyên nh? d?y Hoàng Liên S?n, cao nguyên S?n La ? phía b?c, d?y B?ch M? và các cao nguyên theo d?y Tr??ng S?n ? phía nam. M?ng l??i s?ng, h? ? vùng ??ng b?ng chau th? ho?c mi?n núi phía B?c và Tay Nguyên. ??ng b?ng chi?m kho?ng 1/4 di?n tích, g?m các ??ng b?ng chau th? nh? ??ng b?ng s?ng H?ng, s?ng C?u Long và các vùng ??ng b?ng ven bi?n mi?n Trung, là vùng t?p trung dan c?. ??t canh tác chi?m 17% t?ng di?n tích ??t Vi?t Nam.

??t ch? y?u là ??t ferralit vùng ??i núi (? Tay Nguyên hình thành trên ?á bazan) và ??t phù sa ??ng b?ng. Ven bi?n ??ng b?ng s?ng H?ng và s?ng C?u Long t?p trung ??t phèn. R?ng ? Vi?t Nam ch? y?u là r?ng r?m nhi?t ??i khu v?c ??i núi còn vùng ??t th?p ven bi?n có r?ng ng?p m?n. ??t li?n có các m? khoáng s?n nh? phosphat, vàng. Than ?á có nhi?u nh?t ? Qu?ng Ninh. S?t ? Thái Nguyên, Hà T?nh. ? bi?n có các m? d?u và khí t? nhiên.

Khí h?u

Vi?t Nam có khí h?u nhi?t ??i gió mùa, th?i ti?t có s? bi?n ??ng. Phía b?c d?y B?ch M? có 2 mùa gió chính: gió mùa ??ng B?c l?nh và kh? vào mùa ??ng t?o nên mùa ??ng l?nh; gió Tay Nam nóng kh? và ??ng Nam ?m ??t vào mùa hè. Phía nam có gió ??ng B?c vào mùa kh? và gió Tay Nam vào mùa m?a. Các dòng bi?n ph?n nào ?ó ?i?u hòa khí h?u. ?? ?m t??ng ??i trung bình là 84% su?t n?m. Vi?t Nam tr?i qua các ??t l?t và b?o, có l??ng m?a t? 1.200 ??n 3.000 mm, s? gi? n?ng kho?ng 1.500 ??n 3.000 gi?/n?m và nhi?t ?? t? 5 °C ??n 37 °C. Nhi?t ?? trung bình n?m t?ng kho?ng 0,5 ?? Celsius trong vòng 50 n?m (1964–2014).^[55]

Sinh thái

Vi?t Nam n?m trong vùng sinh thái Indomalaya. Theo Báo cáo tình tr?ng m?i tr??ng qu?c gia n?m 2005, Vi?t Nam n?m trong 25 qu?c gia có m?c ?? ?a d?ng sinh h?c cao, x?p th? 16 trên toàn th? gi?i v? ?a d?ng sinh h?c và là n?i sinh s?ng c?a kho?ng 16% các loài trên th? gi?i. 15.986 loài th?c v?t ?? th?y trong c? n??c, trong ?ó 10% là loài ??c h?u, Vi?t Nam có 307 loài giun tròn, 200 loài oligochaeta, 145 loài acarina, 113 loài b? ?u?i b?t, 7.750 loài c?n trùng, 260 loài bò sát, 120 loài l??ng c?, 840 loài chim và 310 loài ??ng v?t có vú, trong ?ó có 100 loài chim và 78 loài ??ng v?t có vú là loài ??c h?u. Ngoài ra còn có 1.438 loài t?o n??c ng?t, chi?m 9,6% t?ng s? loài t?o, c?ng nh? 794 loài th?y sinh kh?ng x??ng s?ng và 2,458 loài cá bi?n. Cu?i nh?ng n?m 1980, m?t qu?n th? Tê giác Java ?? ???c phát hi?n ? V??n Qu?c gia Cát Tiên và có th? cá th? cu?i cùng c?a loài này ? Vi?t Nam ?? ch?t vào n?m 2010.

Ngan hàng gen qu?c gia Vi?t Nam b?o t?n 12.300 gi?ng c?a 115 loài. Chính ph? Vi?t Nam ?? chi 497 tri?u ?? la M? ?? duy trì ?a d?ng sinh h?c trong n?m 2004 và ?? thi?t l?p 126 khu b?o t?n trong ?ó có 28 v??n qu?c gia. Vi?t Nam có 2 di s?n thiên nhiên th? gi?i là V?nh H? Long và V??n qu?c gia Phong Nha ? K? Bàng cùng 6 khu d? tr? sinh quy?n bao g?m R?ng ng?p m?n C?n Gi?, Cát Tiên, Cát Bà, Kiên Giang, ??ng b?ng s?ng H?ng và Tay Ngh? An.

Chính tr?

L?nh ??o ch? ch?t c?a ??ng và Nhà n??c Vi?t Nam

T?ng Bí th?
T? Lam

Ch? t?ch n??c
L??ng C??ng

Th? t??ng Chính ph?
Ph?m Minh Chính

Ch? t?ch Qu?c h?i
Tr?n Thanh M?n

Vi?t Nam theo ch? ?? x? h?i ch? ngh?a v?i c? ch? có duy nh?t m?t ??ng chính tr? l?nh ??o là ??ng C?ng s?n Vi?t Nam. Vào n?m 2016, các ??i bi?u là ??ng viên trong Qu?c h?i có t? l? là 95,8%,^[56] nh?ng ng??i ??ng ??u Chính ph?, các B? và Qu?c h?i c?ng nh? các c? quan t? pháp ??u là ??ng viên và do Ban Ch?p hành Trung ??ng ho?c B? Chính tr? ?? c?.

??ng C?ng s?n Vi?t Nam, ??ng ??u b?i T?ng Bí th?, ???c ?i?u 4 Hi?n pháp quy ??nh là ??ng c?m quy?n, t? ch?c chính tr? duy nh?t l?nh ??o nhà n??c và x? h?i trên chính tr??ng Vi?t Nam, cam k?t v?i các nguyên t?c c?a Lênin "t?p trung dan ch?" và kh?ng cho phép ?a ??ng.^[57]

Qu?c h?i nhi?m k? 5 n?m, ??ng ??u là Ch? t?ch Qu?c h?i, theo Hi?n pháp là c? quan ??i bi?u cao nh?t c?a nhan dan. Duy nh?t Qu?c h?i có quy?n l?p hi?n, l?p pháp v?i nhi?m v? giám sát, quy?t ??nh nh?ng chính sách c? b?n, nh?ng nguyên t?c c?a b? máy Nhà n??c và quan h? x? h?i c?ng dan. Qu?c h?i kh?ng ??c l?p và tuan th? ?a s? các quy ??nh t? ??ng nh?ng sau ??i m?i, vai trò c?a Qu?c h?i ??y lên cao h?n.

Ch? t?ch n??c là nguyên th? qu?c gia, có các quy?n trong ?ó: C?ng b? hi?n pháp, lu?t, pháp l?nh; T?ng T? l?nh v? trang; ?? ngh? Qu?c h?i b?u, mi?n nhi?m Th? t??ng, Chánh án Tòa án nhan dan t?i cao, Vi?n tr??ng Vi?n ki?m sát nhan dan t?i cao... thay m?t Nhà n??c v? ??i n?i và ??i ngo?i.

Chính ph? là c? quan ch?p hành c?a Qu?c h?i, c? quan hành chính cao nh?t, g?m Th? t??ng, các Phó Th? t??ng, các B? tr??ng và Th? tr??ng c? quan ngang B?.

B?n ch?c danh T?ng Bí th?, Ch? t?ch n??c, Th? t??ng và Ch? t?ch Qu?c h?i ???c g?i là các l?nh ??o ch? ch?t c?a ??ng và Nhà n??c Vi?t Nam (ph?i là ?y viên B? Chính tr? tr?n m?t nhi?m k? tr? lên, tr??ng h?p ??c bi?t do Ban Ch?p hành Trung ??ng quy?t ??nh).

Tòa án nhan dan t?i cao là c? quan xét x?. Ngoài ra, Tòa án quan s? có th?m quy?n ??c bi?t trong các v?n ?? an ninh qu?c gia.

Vi?n ki?m sát nhan dan t?i cao là c? quan gi? quy?n c?ng t? và ki?m sát ho?t ??ng t? pháp cao nh?t Vi?t Nam.

Quan s?

L?c l??ng v? trang nhan dan Vi?t Nam bao g?m Quan ??i nhan dan Vi?t Nam, C?ng an nhan dan Vi?t Nam và Dan quan t? v?. Quan ??i nhan dan Vi?t Nam (VPA) là tên chính th?c cho t? ch?c quan s? ho?t ??ng ? Vi?t Nam, chia thành:

Quan ch?ng L?c quan: kh?ng t? ch?c B? t? l?nh riêng nh? H?i quan, Phòng kh?ng – Kh?ng quan và C?nh sát bi?n mà các quan ?oàn ch? l?c và binh ch?ng do B? T?ng tham m?u tr?c ti?p ch? ??o.
Quan ch?ng H?i quan: thành l?p n?m 1955, xay d?ng trên c? s? C?c Phòng th? B? bi?n.
Quan ch?ng Phòng kh?ng – Kh?ng quan: h?p nh?t t? hai quan ch?ng Phòng kh?ng và Kh?ng quan t? n?m 2000.
L?c l??ng B? ??i Biên phòng: thành l?p n?m 1958
L?c l??ng C?nh sát bi?n: thành l?p n?m 1998
L?c l??ng Tác chi?n Kh?ng gian m?ng: thành l?p n?m 2017
L?c l??ng B?o v? L?ng Ch? t?ch H? Chí Minh: thành l?p n?m 1976

VPA có s? l??ng kho?ng 450.000 ng??i, còn t?ng l?c l??ng, bao g?m c? bán quan s? và dan quan t? v?, có th? lên kho?ng 5.000.000 ng??i. N?m 2022, chi phí ??u t? quan s? ? Vi?t Nam kho?ng 7,32 t? USD, t??ng ???ng kho?ng 1,79% GDP n?m 2022.

Ngo?i giao

Tính ??n tháng 9 n?m 2024, Vi?t Nam ?? thi?t l?p quan h? ngo?i giao v?i 194 qu?c gia^[58] và là thành viên c?a nhi?u t? ch?c qu?c t?, trong ?ó n?i b?t nh? Liên H?p Qu?c, Hi?p h?i các qu?c gia ??ng Nam á (ASEAN), Di?n ?àn H?p tác Kinh t? Chau á – Thái Bình D??ng (APEC) và T? ch?c Th??ng m?i Th? gi?i (WTO).

Theo các v?n ki?n c?a ??i h?i ??i bi?u toàn qu?c l?n th? X thì C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam ch? tr??ng ???ng l?i ??i ngo?i ??c l?p, t? ch?, r?ng m?, ?a d?ng, ?a ph??ng hóa quan h? qu?c t?, ch? ??ng h?i nh?p qu?c t? v?i ph??ng cham "Vi?t Nam s?n sàng là b?n và là ??i tác tin c?y c?a t?t c? các n??c ph?n ??u vì hòa bình, ??c l?p và phát tri?n".

Vi?t Nam gia nh?p Liên H?p Qu?c vào n?m 1977, sau ??i m?i, bình th??ng hóa quan h? v?i Trung Qu?c vào n?m 1992 và v?i Hoa K? vào n?m 1995, gia nh?p kh?i ASEAN n?m 1995. Hi?n ?? thi?t l?p quan h? ngo?i giao v?i 189 qu?c gia (g?m 43 n??c chau á, 47 n??c chau ?u, 14 n??c chau ??i D??ng, 30 n??c chau M? và 55 n??c chau Phi).^[59] Vi?t Nam c?ng là thành viên c?a 63 t? ch?c qu?c t? và quan h? v?i h?n 650 t? ch?c phi chính ph?.^[60] Trong t? ch?c Liên H?p Qu?c, Vi?t Nam ?óng vai trò là ?y viên ECOSOC, ?y viên H?i ??ng ch?p hành UNDP, UNFPA và UPU. Vi?t Nam t?ng t? ch?c các h?i ngh? c?p cao ASEAN (1998, 2010), ASEM (2004), Th??ng ??nh APEC (2006, 2017), C?ng ??ng Pháp ng? (1997), H?i ngh? Th??ng ??nh Tri?u Tiên-Hoa K? l?n 2 (2019). Vi?t Nam c?ng t?ng làm thành viên kh?ng th??ng tr?c H?i ??ng B?o an Liên H?p Qu?c nhi?m k? 2008-2009 và 2020-2021, thành viên c?a ECOSOC nhi?m k? 2016-2018,^[61] Ch? t?ch luan phiên ASEAN (2010, 2020).

Phan c?p hành chính

Phan c?p hành chính Vi?t Nam g?m 2 c?p: c?p t?nh và t??ng ???ng, c?p x? và t??ng ???ng. D??i c?p t?nh và t??ng ???ng là các ??n v? hành chính ph??ng, x?, ??c khu, ???c g?i chung là c?p x?. D??i c?p ph??ng/x? là các khu v?c kh?ng chính th?c v?i tên g?i khác nhau nh? khu ph?, t? dan ph?, làng, th?n, ?p, khóm, bu?n, b?n, xóm,...^[62]

Tính ??n n?m 2025, Vi?t Nam t?ng c?ng có 34 ??n v? hành chính c?p t?nh và t??ng ???ng g?m 28 t?nh và 6 thành ph? tr?c thu?c trung ??ng.^[63]

Kinh t?

Chính sách ??i m?i n?m 1986 ?? thi?t l?p m? hình "Kinh t? th? tr??ng ??nh h??ng x? h?i ch? ngh?a". Các thành ph?n kinh t? ???c m? r?ng h?n nh?ng nh?ng ngành kinh t? ch? l?c, thi?t y?u v?n d??i s? ?i?u hành c?a Nhà n??c. T? n?m 1993 ??n 1997, kinh t? Vi?t Nam ??t t?c ?? t?ng tr??ng trung bình h?ng n?m kho?ng 9%. T?ng tr??ng GDP ??t m?c 8,5% vào n?m 1997 nh?ng gi?m xu?ng 4% n?m 1998 do ?nh h??ng c?a cu?c kh?ng ho?ng tài chính chau á n?m 1997 và t?ng nh? lên m?c 4,8% n?m 1999. T?ng tr??ng GDP ti?p t?c t?ng lên t? 6% ??n 7% trong giai ?o?n gi?a nh?ng n?m 2000 và 2002. Ngày 7 tháng 11 n?m 2006, Vi?t Nam ???c phép gia nh?p WTO sau khi k?t thúc ?àm phán song ph??ng v?i các n??c có yêu c?u và chính th?c là thành viên th? 150 vào ngày 11 tháng 1 n?m 2007.^[64] Sau c?i cách kinh t? – x? h?i, theo m?t s? nghiên c?u, b?t bình ??ng thu nh?p ?? gia t?ng.^[65]^[66]^[67]

N?m 2013, t?i m?t h?i th?o ? Hà N?i, các chuyên gia nh?n ??nh n?n kinh t? Vi?t Nam ?? t?ng tr??ng ch?m l?i sau 5 n?m gia nh?p WTO. C? th?, trong giai ?o?n 2007–2011, ch? có n?m 2008 là Vi?t Nam ??t m?c t?ng tr??ng GDP trên 8% dù xu?t kh?u t?ng 2,4 l?n – lên m?c 96,9 t? USD. ?a ph?n t? tr?ng xu?t kh?u là do kh?i các doanh nghi?p FDI, chi?m kho?ng 60%, m?t hàng xu?t kh?u ch? y?u là n?ng – lam s?n và khoáng s?n th?. Sau h?i nh?p, t? tr?ng nh?p siêu c?ng t?ng, lên m?c 18 t? USD vào n?m 2008. ??n n?m 2013, do ?nh h??ng b?i ??i suy thoái, n?n kinh t? ??i m?t v?i áp l?c l?n t? n? x?u, l?m phát cùng n? c?ng t?ng m?nh.^[68] Tình tr?ng tham nh?ng lu?n x?p ? m?c cao trên trung bình c?a th? gi?i^[69]^[70] và ??ng th?i, các v?n ?? liên quan ??n v?n, ?ào t?o lao ??ng, quy ho?ch ??t ?ai, c?i cách hành chính, c? s? h? t?ng,... cùng hàng ch?c ngàn th? t?c kinh doanh l?i th?i t? 20 n?m tr??c v?n còn ?ang t?n t?i.

Theo th?ng kê n?m 2015 c?a Ngan hàng Th? gi?i, PPP ??u ng??i c?a Vi?t Nam n?m 2014 là 5.294,4 USD, b?ng 70% so v?i Philippines, 55,4% so v?i Indonesia, 37% so v?i Thái Lan và b?ng 6,7% so v?i Singapore.^[71]

N?m 2020, theo c?ng b? c?a Qu? Ti?n t? Qu?c t? (IMF), quy m? n?n kinh t? Vi?t Nam v?i 98 tri?u dan^[72] theo GDP danh ngh?a ??t 340,6 t? ?? la M?, x?p h?ng 37 th? gi?i^[73], s?c mua t??ng ???ng ??t 1,047 t? ?? la M?, x?p h?ng 23 toàn c?u^[74], GDP bình quan ??u ng??i theo danh ngh?a là 3,498 USD/ng??i, x?p h?ng 115 th? gi?i^[75], còn theo s?c mua là 10,755 USD/ng??i, x?p h?ng 106 toàn c?u.^[76] M?c ?? t? do kinh t? ? nhóm trung bình v?i h?ng 90 toàn c?u.^[77]

V? ??a ly kinh t?, chính ph? Vi?t Nam phan chia quy ho?ch thành các vùng kinh t? – x? h?i và các khu v?c kinh t? tr?ng ?i?m m?i mi?n. Các t?nh có GRDP bình quan ??u ng??i cao nh?t: Thành ph? H? Chí Minh, Bình D??ng, Bà R?a – V?ng Tàu, B?c Ninh, Hà N?i, và GRDP bình quan ??u ng??i th?p nh?t: Hà Giang, Lai Chau, Cao B?ng. Th? ?? c?a Vi?t Nam là Hà N?i, thành ph? ??ng dan c?ng nh? có quy m? GRDP l?n nh?t là Thành ph? H? Chí Minh.^[78]

Giao th?ng

Các tuy?n giao th?ng n?i ??a ch? y?u t? ???ng b?, ???ng s?t, ???ng hàng kh?ng ??u theo h??ng b?c – nam. H? th?ng ???ng b? g?m các qu?c l?, t?nh l?, huy?n l?... Có t?ng chi?u dài kho?ng 222.000 km, ph?n l?n các tuy?n ???ng qu?c l? và t?nh l? ??u tr?i nh?a và bê t?ng hóa, thi?u s? các tuy?n ???ng huy?n l? ?ang còn là các con ???ng ??t. H? th?ng ???ng s?t Vi?t Nam dài t?ng 2652 km trong ?ó tuy?n ???ng s?t B?c Nam dài 1726 km.

Các tuy?n ???ng th?y n?i ??a ch? y?u n?m theo h??ng ??ng – tay d?a theo các con s?ng nh? s?ng ?à, s?ng H?ng, s?ng Sài Gòn. D? ki?n quy ho?ch tuy?n ???ng b? ven bi?n Vi?t Nam trong t??ng lai b?t ??u t?i c?ng Núi ??, Qu?ng Ninh t?i c?a kh?u Hà Tiên, Kiên Giang dài kho?ng 3.041 km. H? th?ng ???ng bi?n xu?t phát t? các c?ng bi?n nh? H?i Phòng, Quy Nh?n, Sài Gòn.

Truy?n th?ng

Truy?n th?ng Vi?t Nam có b?n lo?i hình báo chí là báo in, báo nói, báo hình và báo ?i?n t?. Vi?t Nam hòa m?ng internet qu?c t? vào n?m 1997 và h?n 10 n?m nay, hàng lo?t báo ?i?n t?, trang tin ?i?n t? ?? ra ??i. Th?ng kê ??n tháng 7 n?m 2010, t?i Vi?t Nam có 858 c? quan báo chí in, trong ?ó có 178 báo và 528 t?p chí. Có 65 ?ài phát thanh – truy?n hình, g?m 2 ?ài phát thanh – truy?n hình trung ??ng (VTV, VOV) và 63 ?ài phát thanh – truy?n hình ? các ??a ph??ng. Có 34 báo ?i?n t?, 180 trang tin ?i?n t? c?a các c? quan t?p chí, báo, ?ài và hàng ngàn trang th?ng tin ?i?n t?.^[79]

T?i Vi?t Nam, t?t c? các c? quan truy?n th?ng, báo chí ho?t ??ng d??i s? qu?n ly và giám sát c?a B? Th?ng tin và Truy?n th?ng Vi?t Nam và d??i s? ??nh h??ng c?a Ban Tuyên giáo Trung ??ng ??ng C?ng s?n Vi?t Nam. Lu?t pháp ch?a c?p phép cho báo chí t? nhan ho?t ??ng.

Du l?ch

S? l??ng khách du l?ch ??n Vi?t Nam t?ng nhanh nh?t trong vòng 10 n?m t? 2000–2010. N?m 2013, có g?n 7,6 tri?u l??t khách qu?c t? ??n Vi?t Nam và n?m 2017, có h?n 10 tri?u l??t khách qu?c t? ??n Vi?t Nam, các th? tr??ng l?n nh?t là Trung Qu?c, Hàn Qu?c, Nh?t B?n, Hoa K? và ?ài Loan.^[80]

Vi?t Nam có các ?i?m du l?ch t? B?c ??n Nam, t? mi?n núi t?i ??ng b?ng, t? các th?ng c?nh thiên nhiên t?i các di tích v?n hóa l?ch s?. Các ?i?m du l?ch mi?n núi nh? Sa Pa, Bà Nà, ?à L?t. Các ?i?m du l?ch ? các b?i bi?n nh? ?à N?ng, Nha Trang, V?ng Tàu và các ??o nh? Cát Bà, C?n ??o, Ly S?n.

Khoa h?c

N?m 2010, t?ng chi tiêu c?a Nhà n??c vào khoa h?c và c?ng ngh? chi?m kho?ng 0,45% GDP. Theo UNESCO, Vi?t Nam ?? dành 0,19% GDP ?? nghiên c?u và phát tri?n khoa h?c vào n?m 2011. Chi?n l??c tìm cách thúc ??y h?p tác khoa h?c qu?c t? l?n h?n, v?i k? ho?ch thi?t l?p m?ng l??i các nhà khoa h?c Vi?t Nam ? n??c ngoài và kh?i x??ng m?t m?ng l??i k?t n?i các t? ch?c khoa h?c qu?c gia v?i các ??i tác n??c ngoài.

M?t b? chi?n l??c phát tri?n qu?c gia cho các l?nh v?c trong kinh t?, ch? y?u liên quan ??n khoa h?c c?ng ngh?. Ví d? là Chi?n l??c phát tri?n b?n v?ng (2012) và Chi?n l??c phát tri?n ngành c? khí (2006) cùng v?i T?m nhìn 2020 (2006). Kêu g?i nhan l?c có tay ngh?, ??u t? nang c?p c?ng ngh? khu v?c t? nhan. Chi?n l??c phát tri?n khoa h?c và c?ng ngh? 2011–2020 n?m 2012 l?p k? ho?ch ?u tiên nghiên c?u toán, v?t ly; ?i?u tra khí h?u, thiên tai; phát tri?n h? ?i?u hành ?i?n t?; c?ng ngh? sinh h?c áp d?ng ??c bi?t cho n?ng, lam nghi?p, y h?c và m?i tr??ng.

Nhan kh?u

Dan s?

T?ng s? dan c?a Vi?t Nam vào th?i ?i?m 0h ngày 01/4/2019 là 96.208.984 ng??i, trong ?ó dan s? nam là 47.881.061 ng??i (chi?m 49,8%) và dan s? n? là 48.327.923 ng??i (chi?m 50,2%). V?i k?t qu? này, Vi?t Nam là qu?c gia ??ng dan th? 15 trên th? gi?i.^[81] N?m 2021, dan s? ??c tính vào kho?ng 98 tri?u ng??i^[72]. N?m 2022, dan s? ??c tính vào kho?ng 99,46 tri?u ng??i^[8]. Vi?t Nam có 54 dan t?c trong ?ó ng??i Kinh chi?m ?a s? v?i g?n 86%, t?p trung ? nh?ng mi?n chau th? và ??ng b?ng ven bi?n. Các dan t?c thi?u s?, tr? ng??i Hoa, ng??i Ch?m và ng??i Khmer, ph?n l?n t?p trung ? các vùng mi?n núi và cao nguyên. Trong s? này, ??ng dan nh?t là các dan t?c Tày, Thái, M??ng... ng??i ? ?u có s? dan ít nh?t. Có các dan t?c m?i di c? vào Vi?t Nam vài tr?m n?m tr? l?i ?ay nh? ng??i Hoa. Ng??i Hoa và ng??i Ngái là hai dan t?c duy nh?t có dan s? gi?m giai ?o?n 1999 – 2009.

Theo ?i?u tra c?a T?ng c?c th?ng kê thì vùng ??ng dan nh?t Vi?t Nam là ??ng b?ng s?ng H?ng v?i kho?ng 22,5 tri?u ng??i, k? ti?p là b?c Trung b? và duyên h?i nam Trung b? v?i kho?ng 20,1 tri?u ng??i, th? 3 là ??ng Nam b? v?i 17,8 tri?u ng??i, th? 4 là ??ng b?ng s?ng C?u Long v?i kho?ng 17,2 tri?u ng??i. Vùng ít dan nh?t là Tay Nguyên v?i kho?ng 5,8 tri?u ng??i. Theo ?i?u tra dan s? và nhà ? gi?a k? (IPS) 2019 thì 34,4% dan s? Vi?t Nam ?ang sinh s?ng t?i thành th? và 65,6% c? trú ? n?ng th?n.^[82] V? t? s? gi?i tính trung bình vào n?m 2019 là 99,1 nam/100 n?. Theo nh?n xét c?a t? The Economist, m?c ?? gi?m dan s? do sinh su?t t?t gi?m t?o ra vi?n c?nh l?o hóa ? Vi?t Nam v?i t? l? ng??i cao niên h?n 60 tu?i d? ?oán s? t?ng t? 12% (2018) lên 21% (2040). ??nh dan s? lao ??ng c?a Vi?t Nam là vào n?m 2013, sau ?ó s? gi?m. T? l? tr?/già b? cho là gay chao ??o v? tài chính ?? cung c?p d?ch v? y t? và c?p d??ng khi 90% ng??i cao niên kh?ng có kho?n ti?t ki?m nào c? khi ngan sách nhà n??c ch? ph? c?p cho ng??i h?n 80 tu?i v?i bình quan vài USD/tu?n.^[83]^[84]

x t s 20 thành ph? l?n nh?t t?i Vi?t Nam Ngu?n: T?ng ?i?u tra dan s? và nhà ? n?m 2019,^[85] Qu?c h?i^{[chú thích 1]}^{[chú thích 2]}
	H?ng	Tên	Tr?c thu?c	Dan s?	H?ng	Tên	Tr?c thu?c	Dan s?
Thành ph? H? Chí Minh Hà N?i	1	Thành ph? H? Chí Minh	Trung ??ng	8.993.082	11	Vinh	Ngh? An	473.275	H?i Phòng C?n Th?
	2	Hà N?i	Trung ??ng	8.053.663	12	Thanh Hóa	Thanh Hóa	436.833
	3	H?i Phòng	Trung ??ng	2.028.514	13	Nha Trang	Khánh Hòa	422.601
	4	C?n Th?	Trung ??ng	1.235.171	14	Bu?n Ma Thu?t	??k L?k	375.590
	5	?à N?ng	Trung ??ng	1.134.310	15	Tan Uyên	Bình D??ng	370.512
	6	Hu?	Trung ??ng	1.128.620	16	V?ng Tàu	Bà R?a – V?ng Tàu	357.124
	7	Biên Hòa	??ng Nai	1.055.414	17	Thái Nguyên	Thái Nguyên	340.403
	8	Th? ??c	Thành ph? H? Chí Minh	1.013.795	18	B?c Giang	B?c Giang	326.354
	9	Thu?n An	Bình D??ng	596.227	19	Th?y Nguyên	H?i Phòng	333.810
	10	D? An	Bình D??ng	474.681	20	H? Long	Qu?ng Ninh	322.710

^ M?t s? thành ph? ???c m? r?ng ho?c thành l?p sau t?ng ?i?u tra n?m 2019, bao g?m Th? ??c, Thu?n An, Hu?, D? An, Vinh, Tan Uyên, Thanh Hóa, Th?y Nguyên, B?c Giang, H? Long.
^ Kh?ng bao g?m dan s? quy ??i (tính c? nh?ng ng??i t?m trú).

Ng?n ng?

Ng?n ng? qu?c gia c?a Vi?t Nam là ti?ng Vi?t, m?t ng?n ng? thanh ?i?u thu?c ng? h? Nam á và là ti?ng m? ?? c?a ng??i Vi?t. Hi?n pháp kh?ng quy ??nh ch? vi?t qu?c gia hay v?n t? chính th?c. V?n ng?n v?i ch? Hán ghi am Hán-Vi?t ???c dùng trong các v?n b?n hành chính tr??c th? k? 20. Ch? N?m d?a trên ch?t li?u ch? Hán ?? ghi am thu?n Vi?t hình thành t? kho?ng th? k? 7 t?i th? k? 13,^[86]^[87]^[88] k?t h?p v?i ch? Hán thành b? ch? vi?t ph? th?ng cho ti?ng Vi?t tr??c khi Vi?t Nam b? Th?c dan Pháp xam l??c. Các tác ph?m th?i k? trung ??i c?a Vi?t Nam ??u ???c ghi b?ng ch? Hán và ch? N?m, tiêu bi?u có Bình Ng? ??i Cáo c?a Nguy?n Tr?i vi?t b?ng ch? Hán hay Truy?n Ki?u c?a Nguy?n Du sáng tác b?ng ch? N?m.^[89] Ch? Qu?c ng? là ch? Latinh ???c các nhà truy?n giáo Dòng Tên nh? Francisco de Pina và Alexandre de Rhodes phát tri?n vào th? k? 17 d?a trên b?ng ch? cái c?a ti?ng B? ?ào Nha, sau này ???c ph? bi?n th?ng qua các quy ??nh b?o h? cùng ti?ng Pháp c?a chính quy?n thu?c ??a th?i Pháp thu?c.^[86]^[90] Các nhóm s?c t?c thi?u s? ? Vi?t Nam nói m?t s? ng?n ng? ví d? nh? ti?ng Tày, ti?ng Nùng, ti?ng M??ng, ti?ng H'M?ng, ti?ng Ch?m, và ti?ng Khmer. Các h? ng?n ng? ? Vi?t Nam bao g?m Nam á, Kra-Dai, Hán-T?ng, H'M?ng-Mi?n và Nam ??o. M?t s? ng?n ng? ky hi?u Vi?t Nam c?ng ???c hình thành t?i các thành ph? l?n.

Vi?t Nam tuy là thành viên c?a C?ng ??ng Pháp ng?, nh?ng ti?ng Pháp t? v? th? ng?n ng? chính th?c c?a ch? ?? thu?c ??a ?? suy y?u nhanh chóng và nh??ng ch? cho ti?ng Anh làm ngo?i ng? chính. V?i m?i quan h? v?i các n??c ph??ng Tay ?? thay ??i và nh?ng c?i cách trong qu?n tr? v? kinh t? và giáo d?c, ti?ng Anh có th? s? d?ng nh? ng?n ng? th? hai và vi?c h?c ti?ng Anh gi? ?ay b?t bu?c t?i h?u h?t các tr??ng h?c bên c?nh ho?c thay th? cho ti?ng Pháp.^[91]^[92] Ti?ng Nga, ti?ng ??c ???c gi?ng d?y trong m?t s? ít tr??ng trung h?c ph? th?ng.^[93] Ti?ng Nh?t, ti?ng Trung và ti?ng Hàn c?ng tr? nên th?ng d?ng h?n khi m?i quan h? gi?a Vi?t Nam v?i các qu?c gia ??ng á ???c t?ng c??ng.^[94]^[95]^[96]

T?n giáo

T?n giáo t?i Vi?t Nam (2019)

Kh?ng t?n giáo ho?c tín ng??ng dan gian (86.32%)

C?ng giáo (6.10%)

Tin Lành (1.00%)

Ph?t giáo (4.79%)

Hòa H?o (1.02%)

Cao ?ài (0.58%)

Khác (0.19%)

Vi?t Nam là qu?c gia ?a t?n giáo và tín ng??ng. ?a s? ng??i Vi?t Nam kh?ng thu?c t? ch?c t?n giáo nào nh?ng ??ng th?i nhi?u ng??i trong s? h? th?c hành tín ng??ng dan gian. Ph?t giáo du nh?p vào cùng v?i Nho giáo và ??o giáo (g?i chung là tam giáo) có ?nh h??ng t?i v?n hóa Vi?t Nam. Ph?t giáo Vi?t Nam ?a s? thu?c ??i th?a và t?ng có v? th? nh? qu?c giáo th?i Nhà Ly và Nhà Tr?n. Nho giáo ??t v? trí ??c t?n d??i th?i Lê s? và Nguy?n s?.^[97] M?t s? t? t??ng Nho giáo cho t?i nay v?n gi? vai trò nh?t ??nh trong tr?t t? x? h?i Vi?t Nam.C?ng giáo truy?n vào t? th? k? 16; n?n t?ng c?a C?ng giáo Vi?t Nam ???c thi?t l?p v?ng ch?c vào th? k? 17 b?i các th?a sai Dòng Tên B? ?ào Nha và Y.^[98] Tin Lành truy?n gi?ng t?i Vi?t Nam t? ??u th? k? 20 b?i H?i Truy?n giáo Phúc am Liên hi?p. ?n ?? giáo và sau này H?i giáo truy?n vào Ch?m Pa. Bên c?nh các t?n giáo th? gi?i, Vi?t Nam còn có m?t s? t?n giáo n?i sinh nh? ??o Cao ?ài và ??o Hòa H?o.

T?i ph?m

Vi?t Nam có t? l? t?i ph?m ? m?c th?p h?n m?t s? qu?c gia phát tri?n.^[99] N?m Cam, Khánh Tr?ng là m?t s? ví d? v? b?ng nhóm t?i ph?m có t? ch?c.

Vi?t Nam là ??a ?i?m có các ??u day m?i dam, ma túy.^[100] Vi?t Nam ch?u ?nh h??ng t? nh?ng ??a danh bu?n bán ma túy nh? Tam giác vàng và Tr?ng l??i li?m vàng. Theo m?t s? quan ch?c nh?n xét thì các ho?t ??ng bu?n bán ma túy càng ngày càng tinh vi và ph?c t?p.^[100] Vi?t Nam tham gia các h?i ngh? qu?c t? bàn th?o v?n ?? trên nh? "H?i ngh? qu?c t? phòng, ch?ng ma túy, khu v?c nhóm c?ng tác Vi?n ??ng" do mình ch? trì v?i s? h?p tác c?a 19 n??c lan c?n. N?m 2012, c? n??c có ??c tính kho?ng 170 nghìn ng??i nghi?n ma túy.^[100] Theo s? phát tri?n c?a kinh t? – x? h?i, t?i ph?m có xu h??ng t?ng. Các v?n ?? liên quan ??n cá ?? trong ho?t ??ng th? thao r?i ph?n nhi?u ? bóng ?á.^[101] m?t lo?i hình t?i ph?m khác ?ó là tham nh?ng v?i m?t s? v? án nh? PMU 18, Vinashin, Vi?t á, chuy?n bay gi?i c?u. Vi?t Nam hi?n v?n duy trì án t? hình.

Giáo d?c

T? l? ngan sách nhà n??c dành cho giáo d?c t?ng t? 10,89% n?m 2005 lên ??n 12,05% n?m 2010 và 16,85% n?m 2012.^[102]

? Vi?t Nam có 5 c?p h?c: ti?u h?c, trung h?c c? s?, trung h?c ph? th?ng, ??i h?c và sau ??i h?c. Các tr??ng ??i h?c ch? y?u t?p trung ? Hà N?i và TP. H? Chí Minh. Theo k?t qu? ?ánh giá h?c sinh qu?c t? (PISA) c?a T? ch?c H?p tác và Phát tri?n kinh t? (OECD) c?ng b? n?m 2013, ?i?m trung bình m?n Khoa h?c c?a h?c sinh Vi?t Nam ? ?? tu?i 15 n?m 2012 ??ng th? 8 th? gi?i.^[103] Có y ki?n cho r?ng k?t qu? này kh?ng ph?n ánh ?úng ch?t l??ng giáo d?c Vi?t Nam vì các tr??ng ph? th?ng theo ch? th? c?a B? Giáo d?c và ?ào t?o ?? chu?n b? khá k? l??ng cho k? thi PISA t? tr??c.^[104]^[105]

V?i b?c ??i h?c, Vi?t Nam có t?ng 376 tr??ng cao ??ng, ??i h?c trên c? n??c trong ?ó B? Giáo d?c tr?c ti?p qu?n ly 54 tr??ng. 3 c? s? ??i h?c l?n nh?t qu?c gia g?m ??i h?c Qu?c gia Hà N?i, ??i h?c Qu?c gia Thành ph? H? Chí Minh, ??i h?c Bách khoa Hà N?i. N?m 1988, B? ??i h?c ra Quy?t ??nh cho phép thành l?p Trung tam ??i h?c dan l?p Th?ng Long, tr??ng ??i h?c dan l?p ??u tiên t?i Vi?t Nam và ??n n?m 2017, toàn Vi?t Nam có 84 tr??ng dan l?p, t? th?c.^[106] T?ng s? sinh viên b?c ??i h?c ??n n?m h?c 2016–2017 là 1.767.879 ng??i.^[107]

Y t?

V? c? s? h? t?ng, tính ??n n?m 2010, toàn Vi?t Nam có 1.030 b?nh vi?n, 44 khu ?i?u d??ng ph?c h?i ch?c n?ng, 622 phòng khám ?a khoa khu v?c;^[108] v?i kho?ng 246.300 gi??ng b?nh.^[109] Bên c?nh các c? s? y t? nhà n??c ?? b?t ??u hình thành m?t h? th?ng y t? t? nhan bao g?m 19.895 c? s? hành ngh? y, 14.048 c? s? hành ngh? d??c, 7.015 c? s? hành ngh? y h?c c? truy?n, 5 b?nh vi?n t? có v?n ??u t? n??c ngoài ?? góp ph?n gi?m quá t?i ? các b?nh vi?n nhà n??c.^[110] M?ng l??i y t? c? s? c?a Vi?t Nam ?? có 80% s? th?n b?n có nhan viên y t? ho?t ??ng, 100% s? x? có tr?m y t? trong ?ó g?n 2/3 x? ??t chu?n qu?c gia.^[111]

V? nhan l?c trong ngành, Vi?t Nam hi?n có h? th?ng các tr??ng ??i h?c y, d??c phan b? trên c? n??c. M?i n?m có hàng nghìn bác s? và d??c s? ??i h?c t?t nghi?p ra tr??ng. Ngoài ra còn có h? th?ng các tr??ng ?ào t?o k? thu?t viên trung h?c y, d??c, nha t?i các ??a ph??ng. S? l??ng cán b? nhan viên ngành y t? ?? có 250.000 ng??i trong ?ó có 47.000 ng??i có trình ?? ??i h?c các lo?i.^[110]

M?t s? t? ch?c qu?c t? tài tr? v?n ODA và m?t s? T? ch?c phi chính ph? (NGO) ?? h? tr? cho Ngành Y t? c?a Vi?t Nam, tính ??n n?m 2010, B? Y t? Vi?t Nam ?ang qu?n ly 62 d? án ODA và trên 100 d? án NGO v?i t?ng kinh phí h?n m?t t? USD, các d? án phan b? ? các vùng mi?n.^[112] Y t? Vi?t Nam có tham nh?ng ? m?t s? c?p ??, có th? tìm th?y trong c? 3 l?nh v?c qu?n ly nhà n??c, d?ch v? t?i c? s? y t? và qu?n ly b?o hi?m y t?.^[113]

Th?ng kê n?m 2016, ng??i Vi?t có tu?i th? trung bình 75,6 tu?i, ??ng th? 2 khu v?c ??ng Nam á, ch? sau Singapore.^[114]

V?n hóa

Múa r?i n??c – m?t lo?i hình ngh? thu?t san kh?u dan gian

Vi?t Nam có n?n v?n hóa ?a d?ng: t? vùng ??ng b?ng s?ng H?ng và vùng Thanh–Ngh? v?i v?n hóa làng x? và v?n minh lúa n??c ??n nh?ng s?c thái v?n hóa các dan t?c mi?n núi t?i Tay B?c và ??ng B?c, ??n n?n v?n hóa Ch?m Pa c?a ng??i Ch?m t?i Nam Trung B?, các b? t?c Tay Nguyên, cùng vùng ??t m?i Nam B? k?t h?p v?i v?n hóa các s?c t?c Hoa, Khmer.

V? khía c?nh truy?n th?ng, v?n hóa ch? l?u c?a ng??i Vi?t ???c coi là thu?c vùng v?n hóa á ??ng (cùng v?i Trung Qu?c, Tri?u Tiên và Nh?t B?n). V?i l?ch s? hàng nghìn n?m, t? v?n hóa b?n ??a th?i H?ng Bàng ??n nh?ng ?nh h??ng c?a Trung Qu?c và ??ng Nam á ??n nh?ng ?nh h??ng c?a Pháp th? k? 19, ph??ng Tay trong th? k? 20 và toàn c?u hóa t? th? k? 21, Vi?t Nam ?? có nh?ng thay ??i v? v?n hóa theo các th?i k? l?ch s?.

54 dan t?c có nh?ng phong t?c, nh?ng l? h?i mang y ngh?a sinh ho?t c?ng ??ng, tín ng??ng, s? khoan dung trong t? t??ng t?n giáo, tính c?n k? và ?n d? trong ng?n ng? c?a v?n h?c, ngh? thu?t.

?m nh?c

?m nh?c truy?n th?ng khác nhau gi?a các vùng mi?n c?a Vi?t Nam. ?m nh?c c? ?i?n ? mi?n B?c là hình th?c am nh?c lau ??i nh?t Vi?t Nam. Trong l?ch s?, Vi?t Nam có th? ch?u ?nh h??ng b?i truy?n th?ng am nh?c Trung Qu?c, Tri?u Tiên, M?ng C? và Nh?t B?n. Nh? nh?c là hình th?c ca nh?c cung ?ình. Ca trù là m?t lo?i hình di?n x??ng am nh?c giàu ch?t li?u thi ca. Chèo, tu?ng, c?i l??ng là hình th?c san kh?u ca nh?c c?. X?m là m?t lo?i nh?c dan gian. Quan h? có ? B?c Ninh và B?c Giang. Ch?u v?n là hình th?c ca nh?c h?u ??ng. Nh?c dan t?c c?i biên là m?t hình th?c c?a am nh?c dan gian Vi?t Nam xu?t hi?n t? nh?ng n?m 1950. UNESCO c?ng nh?n nh? nh?c Hu?, ca trù, quan h?, hát xoan, ??n ca tài t? Nam B?, ví gi?m Ngh? T?nh, bài chòi, c?ng chiêng Tay Nguyên, hát then là nh?ng di s?n v?n hóa phi v?t th?. Các nh?c c? truy?n th?ng có th? k? ??n ?àn b?u, ?àn gáo, ?àn nguy?t, ?àn ?á, tr?ng, phách,...

Th? k? 20 xu?t hi?n các th? lo?i tan nh?c Vi?t Nam. Th?i Chi?n tranh Vi?t Nam, mi?n B?c (Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa) ph? bi?n nh?c ??, trong khi nh?c vàng phát tri?n t?i mi?n Nam (Vi?t Nam C?ng hòa). ?m nh?c hi?n ??i có tên g?i V-pop là th? lo?i ca nh?c ti?ng Vi?t r?t ph? bi?n trên các ph??ng ti?n truy?n th?ng ngày nay, v?i các ca s? nh? ?àm V?nh H?ng, ??ng Nhi, S?n Tùng M-TP, Min, M? Tam hay các diva nh? Thanh Lam, H?ng Nhung, Tr?n Thu Hà và M? Linh.

Trang ph?c

áo dài là trang ph?c truy?n th?ng ph? bi?n ? Vi?t Nam, th??ng ???c n? gi?i m?c trong nh?ng d?p nh? ?ám c??i và l? h?i. áo dài tr?ng là ??ng ph?c b?t bu?c cho n? sinh trung h?c ? m?t s? tr??ng trung h?c ph? th?ng t?i Vi?t Nam, ít nh?t là ph?i m?c trong ti?t Chào c?. m?t s? ví d? khác v? trang ph?c t?i Vi?t Nam bao g?m áo giao l?nh, áo t? than, áo ng? c?c, y?m, áo bà ba, áo g?m, áo Nh?t Bình... M? nón bao g?m nón lá và nón quai thao. Các trang ph?c c?a ng??i dan t?c thi?u s? c?ng có th? s? d?ng.

?m th?c

?m th?c Vi?t Nam có s? k?t h?p c?a 5 y?u t? c? b?n: cay, chua, ??ng, m?n và ng?t. N??c m?m, n??c t??ng... là m?t trong nh?ng nguyên li?u t?o h??ng li?u trong món ?n.

Phong cách n?u ?n trong ?m th?c Vi?t Nam có th? có các nguyên li?u t??i h?n, dùng d?u ít h?n và ph? thu?c h?n vào rau th?m, rau qu?.

M?t ??c ?i?m ?? phan bi?t ?m th?c Vi?t Nam v?i các n??c khác là ?m th?c Vi?t Nam chú tr?ng ?n ngon, ??i khi kh?ng ??t m?c tiêu hàng ??u là ?n b?. B?i v?y trong h? th?ng có th? có ít h?n nh?ng món c?u k?, h?m nh?, ninh k? nh? trong ?m th?c Trung Qu?c c?ng nh? kh?ng thiên v? bày bi?n có tính th?m m? cao nh? trong ?m th?c Nh?t B?n mà thiên v? ph?i tr?n gia v? ho?c s? d?ng nh?ng nguyên li?u dai, giòn (ví d? nh? chan cánh gà, ph? t?ng ??ng v?t, tr?ng v?t l?n...).

Th? thao

Các m?n th? thao truy?n th?ng Vi?t Nam có ??u v?t, v? thu?t, ?á c?u, c? t??ng... ? m?t s? khu v?c t?p trung ng??i dan t?c thi?u s? có b?n n?, ??y g?y. M?t s? m?n th? thao hi?n ??i có s? ph? bi?n nh? bóng ?á, bóng bàn, bóng r?, bóng chuy?n, c?u l?ng, billiards, c? vua.... Bóng ?á là m?n th? thao ???c ng??i Vi?t Nam quan tam, ch?i và theo d?i nhi?u nh?t.

T?i các k? Olympic mùa hè, Qu?c gia Vi?t Nam và Vi?t Nam C?ng hòa tham gia t? n?m 1952 ??n n?m 1972 nh?ng kh?ng có huy ch??ng, còn Vi?t Nam Dan ch? C?ng hòa kh?ng tham gia l?n nào. Sau khi th?ng nh?t vào n?m 1975, C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam b?t ??u tham gia t? n?m 1980, có huy ch??ng ??u tiên là huy ch??ng b?c vào n?m 2000 b?i v? s? Taekwondo Tr?n Hi?u Ngan, và giành ???c huy ch??ng vàng ??u tiên vào n?m 2016 c?a Hoàng Xuan Vinh trong m?n b?n súng. ? Olympic ng??i khuy?t t?t, Vi?t Nam tham gia t? n?m 2000 và c?ng có huy ch??ng vàng ??u tiên do l?c s? Lê V?n C?ng ? m?n c? t? ??t ???c vào n?m 2016.^[115] Do là n??c nhi?t ??i, Vi?t Nam kh?ng phát tri?n các m?n th? thao mùa ??ng (nh? tr??t b?ng), c?ng nh? ch?a t?ng tham gia Olympic mùa ??ng.

Ngày l?

Các ngày ngh? l? ? Vi?t Nam
Ngày tháng	S? ngày	Tên
1 tháng 1	1	T?t D??ng L?ch
30 tháng 12 (29 tháng 12 n?u tháng thi?u) ??n 4 tháng 1 (am l?ch)	5-15	T?t Nguyên ?án
10 tháng 3 (am l?ch)	1	Ngày Gi? T? Hùng V??ng
30 tháng 4		Gi?i phóng mi?n Nam, th?ng nh?t ??t n??c
1 tháng 5		Ngày Qu?c t? Lao ??ng
2 tháng 9	2	Ngày Qu?c khánh

Ghi chú

^ Hi?n pháp Vi?t Nam 2013, ?i?u 5.3^[3]

Chú thích

^ General Statistics Office of Vietnam 2019.
^ "2019 Report on International Religious Freedom: Vietnam". U.S. Department of State.
^ "CH??NG I – CH? ?? CHíNH TR? – HI?N PHáP N??C C?NG HòA X? H?I CH? NGH?A VI?T NAM". C?NG TH?NG TIN ?I?N T? CHíNH PH?. B?n g?c l?u tr? ngày 14 tháng 12 n?m 2020. Truy c?p ngày 10 tháng 9 n?m 2019.
^ "Dan s? Vi?t Nam m?i nh?t (2024) - c?p nh?t h?ng ngày". danso.org. ngày 27 tháng 3 n?m 2024.
^ B? Ngo?i giao. "M?t s? th?ng tin v? ??a ly Vi?t Nam". Chính ph? Vi?t Nam. B?n g?c l?u tr? ngày 30 tháng 12 n?m 2012. Truy c?p ngày 19 tháng 3 n?m 2012.
^ "Vietnam Geography Profile 2018" L?u tr? ngày 19 tháng 1 n?m 2019 t?i Wayback Machine. Index Mundi. 12 tháng 7 n?m 2011.
^ ^a ^b ^c ^d "Vietnam: GDP, current prices". www.imf.org. Truy c?p ngày 29 tháng 4 n?m 2025.
^ ^a ^b "Báo cáo tình hình kinh t? x? h?i c?a T?ng c?c Th?ng kê Vi?t Nam ngày 29 tháng 12 n?m 2022".
^ "Socioeconomic Indicators - Vietnam | Market Forecast". Statista (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 29 tháng 4 n?m 2025.
^ "Human Development Report 2025" (PDF) (b?ng ti?ng Anh). Ch??ng trình Phát tri?n c?a Liên H?p Qu?c . ngày 6 tháng 5 n?m 2025. L?u tr? (PDF) b?n g?c ngày 6 tháng 5 n?m 2025. Truy c?p ngày 6 tháng 5 n?m 2025.
^ "Hi?n pháp n?m 2013". C? S? D? LI?U QU?C GIA V? V?N B?N PHáP LU?T. ngày 28 tháng 11 n?m 2013. Truy c?p ngày 3 tháng 10 n?m 2023.
^ TTXVN (ngày 29 tháng 1 n?m 2019). "25 n?m ngày Hoa K? d? b? c?m v?n v?i Vi?t Nam". vnanet.vn. L?u tr? b?n g?c ngày 16 tháng 5 n?m 2021.
^ Truth & Transparency Foundation (ngày 28 tháng 1 n?m 2021). "2020 Corruption Perceptions Index - Vietnam". www.transparency.org. L?u tr? b?n g?c ngày 16 tháng 5 n?m 2021. Truy c?p ngày 3 tháng 3 n?m 2021.
^ Nh?t Linh (ngày 15 tháng 4 n?m 2021). "H?n 60% ng??i già Vi?t Nam kh?ng có l??ng h?u". Báo ?i?n t? VnExpress. B?n g?c l?u tr? ngày 15 tháng 4 n?m 2021. Truy c?p ngày 15 tháng 4 n?m 2021.
^ "World Report 2019: Rights Trends in Vietnam". Human Rights Watch (b?ng ti?ng Anh). ngày 15 tháng 1 n?m 2019. B?n g?c l?u tr? ngày 16 tháng 1 n?m 2021. Truy c?p ngày 12 tháng 5 n?m 2020.
^ Woods 2002, tr. 38.
^ ^a ^b Xuanjun Xie. "日本"起源于中国考 A Research On Japan's Origin with China. Google 图书. 第179页 L?u tr? ngày 20 tháng 4 n?m 2016 t?i Wayback Machine.
^ 郭振铎, 张笑梅. 越南通史. 北京: 中国人民大学出版社, n?m 2001. ISBN 7-300-03402-0. Trang 536.
^ Tonnesson & Antlov 1996, tr. 117.
^ Tonnesson & Antlov 1996, tr. 126.
^ "Website Chính ph? Vi?t Nam". B?n g?c l?u tr? ngày 28 tháng 5 n?m 2012. Truy c?p ngày 21 tháng 7 n?m 2020.
^ "B? Ngo?i giao Vi?t Nam". B?n g?c l?u tr? ngày 21 tháng 7 n?m 2020. Truy c?p ngày 21 tháng 7 n?m 2020.
^ "VN - Viet Nam". T? ch?c tiêu chu?n hóa qu?c t? (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.
^ ?oàn Xuan H?ng. "Th?ng t? 03/2009/TT-BNG h??ng d?n d?ch Qu?c hi?u, tên các c? quan, ??n v? và ch?c danh l?nh ??o, cán b? c?ng ch?c trong h? th?ng hành chính nhà n??c sang ti?ng Anh ?? giao d?ch ??i ngo?i" (PDF). B? C?ng th??ng. Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.
^ ".: VGP News :. GOVERNMENT PORTAL SOCIALIST REPUBLIC OF VIETNAM" [Trang ch?]. Báo Chính ph? (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.
^ "Political System" [Th? ch? chính tr?]. B? Ngo?i giao Vi?t Nam (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.
^ "Vietnam noun – Definition, pictures, pronunciation and useage notes". Oxford Learner's Dictionaries. L?u tr? b?n g?c ngày 24 tháng 6 n?m 2021.
^ "Vietnamese noun – Definition, pictures, pronunciation and useage notes". Oxford Learner's Dictionaries.
^ "Viet Nam – Did you spell it correctly?". Oxford Learner's Dictionaries. L?u tr? b?n g?c ngày 24 tháng 6 n?m 2021.
^ "Viet Namese – Did you spell it correctly?". Oxford Learner's Dictionaries.
^ "Vietnam in Other Languages". 101languages.net. ngày 6 tháng 12 n?m 2013. B?n g?c l?u tr? ngày 25 tháng 1 n?m 2021.
^ "Do You Know How to Say Vietnam in Different Languages?". www.indifferentlanguages.com. L?u tr? b?n g?c ngày 9 tháng 7 n?m 2021.
^ ^a ^b ^c ^d "Origin of Vietnamese People". American Technologies, Inc. (Business Collaboration Services). L?u tr? ngày 6 tháng 1 n?m 2010.
^ Cooke, Li & Anderson 2011, tr. 46
^ Ng? V?n Th?o, tr. 823-824
^ "History of Vietnam: Chinese Colonization". Windows on Asia (Asian Studies). L?u tr? ngày 25 tháng 8 n?m 2007.
^ Hà Anh Th? 2000, tr. 29
^ "Spears offer insight into early military strategy". Th?ng t?n x? Vi?t Nam (ti?ng Anh), 22 tháng 1 n?m 2006. L?u tr? ngày 4 tháng 3 n?m 2009.
^ Vi?t Nam s? l??c (越南史略), Tr?n Tr?ng Kim tr. 99.
^ Eugene Page & M. Sonnenburg, tr. 723
^ ??i Vi?t s? l??c, tr. 52
^ Nguy?n Kh?c Ng? (1988). Tay-ph??ng ti?p-xúc v?i Vi?t-nam, Cu?n 1: B?-?ào-nha, Tay-ban-nha và Hòa-lan giao-ti?p v?i ??i-Vi?t (th? k? XVI, XVII, XVIII). Montréal, Canada: Nhóm Nghiên c?u S? ??a Vi?t Nam.
^ Jacques, Roland (2002). Portuguese Pioneers of Vietnamese Linguistics Prior to 1650 – Pionniers Portugais de la Linguistique Vietnamienne Jusqu'en 1650 (b?ng ti?ng Anh và Pháp). Bangkok, Thái Lan: Orchid Press. ISBN 974-8304-77-9.
^ Keith, Charles (2012). Catholic Vietnam: A Church from Empire to Nation. University of California Press. tr. 18–21. ISBN 9780520272477.
^ "French Counterrevolutionary Struggles: Algeria and Indochina" (PDF). H?c vi?n Quan ??i Hoa K? (1968), l?u tr? ngày 11 tháng 8 n?m 2011.
^ Hirschman, Charles; Preston, Samuel; V? M?nh L?i (1995). "Vietnamese Casualties During the American War: A New Estimate" (PDF). 21 (4): 783–812. JSTOR 2137774.
^ "C?u hoàng B?o ??i và nh?ng canh b?c ?? v??ng". Báo Di?n ?àn Doanh nghi?p. ngày 25 tháng 5 n?m 2012. B?n g?c l?u tr? ngày 2 tháng 4 n?m 2019. Truy c?p ngày 2 tháng 4 n?m 2019.
^ Nash, Gary B., Julie Roy Jeffrey, John R. Howe, Peter J. Frederick, Allen F. Davis, Allan M. Winkler, Charlene Mires, and Carla Gardina Pestana. The American People, Concise Edition Creating a Nation and a Society, Combined Volume (?n b?n th? 6). New York: Longman, 2007.
^ Robert C. Doyle (2010). The Enemy in Our Hands: America's Treatment of Enemy Prisoners of War from the Revolution to the War on Terror. ??i h?c Kentucky. tr. 269. ISBN 978-0-8131-2589-3.
^ "Vietnam War" L?u tr? ngày 24 tháng 9 n?m 2015 t?i Wayback Machine, Clark D. Neher, ??i h?c B?c Illinois (Hoa K?).
^ Malcolme W. Browne (13 tháng 10 n?m 1999). "Saigon's Finale", ??ng trên báo The New York Times.
^ F. Martin, Michael (ngày 29 tháng 10 n?m 2009). "U.S.-Vietnam Economic and Trade Relations: Issues for the 111th Congress" (PDF). CRS Report for Congress. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngày 24 tháng 9 n?m 2015. Truy c?p ngày 21 tháng 11 n?m 2015.
^ "??i m?i b?t ??u t? ?au?". Báo C?n Th? ??ng t?i ngày 19 tháng 10 n?m 2005. L?u tr? ngày 25 tháng 10 n?m 2005.
^ Niên giám th?ng kê 2006
^ "Bi?n ??i khí h?u trong quá kh? và t??ng lai ? Vi?t Nam M? Xuan – T?ng c?c Khí t??ng Th?y v?n (D?a trên ?? tài nghiên c?u c?a Phan V?n Tan, Ng? ??c Thành, Khoa Khí t??ng Th?y v?n và H?i d??ng h?c, Tr??ng ??i h?c Khoa h?c T? nhiên, ?HQGHN)". ngày 6 tháng 11 n?m 2014. B?n g?c l?u tr? ngày 25 tháng 12 n?m 2018. Truy c?p ngày 25 tháng 12 n?m 2018.
^ "G?n 96% ??i bi?u Qu?c h?i là ??ng viên". ngày 8 tháng 6 n?m 2016. B?n g?c l?u tr? ngày 18 tháng 7 n?m 2018. Truy c?p ngày 18 tháng 7 n?m 2018.
^ The Limits and Potential of Liberal Democratisation in Southeast Asia L?u tr? ngày 14 tháng 6 n?m 2016 t?i Wayback Machine uni-hamburg, 10.12.2014
^ VOV (ngày 24 tháng 9 n?m 2024). "Vi?t Nam ky th?ng cáo thi?t l?p quan h? ngo?i giao v?i qu?c gia th? 194". Báo ?i?n t? VOV. Truy c?p ngày 5 tháng 10 n?m 2024.
^ Theo trang web chính th?c c?a n??c C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam Quan h? ngo?i giao L?u tr? ngày 22 tháng 7 n?m 2015 t?i Wayback Machine, truy c?p ngày 22 tháng 7 n?m 2015
^ "Các T? ch?c-Di?n ?àn Qu?c t?" L?u tr? ngày 8 tháng 10 n?m 2015 t?i Wayback Machine, B? Ngo?i giao Vi?t Nam. Truy c?p ngày 31 tháng 5 n?m 2019.
^ "Vi?t Nam trúng c? thành viên H?i ??ng kinh t? - x? h?i LHQ". ngày 22 tháng 10 n?m 2015. B?n g?c l?u tr? ngày 19 tháng 1 n?m 2019. Truy c?p ngày 18 tháng 1 n?m 2019.
^ C?p này kh?ng có giá tr? pháp lí theo h? th?ng hành chính Vi?t Nam.
^ Lê Hi?p (ngày 12 tháng 6 n?m 2025). "Qu?c h?i th?ng qua sáp nh?p t?nh, c? n??c còn 34 t?nh, thành ph? t? ngày 12.6". Thanh Niên. Truy c?p ngày 12 tháng 6 n?m 2025.
^ "Vi?t Nam chính th?c tr? thành thành viên th? 150 c?a WTO" (Th?ng cáo báo chí). Xuan Danh, Báo Thanh niên. ngày 8 tháng 11 n?m 2006. B?n g?c l?u tr? ngày 16 tháng 4 n?m 2021. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.
^ "Distribution of Family Income – Gini Index" L?u tr? ngày 4 tháng 6 n?m 2011 t?i Wayback Machine. C? quan Tình báo Trung ??ng (CIA). Truy c?p 27 tháng 11 n?m 2011.
^ Wagstaff, Adam; Van Doorslaer, Eddy; Watanabe, Naoko (2003). "On decomposing the causes of health sector inequalities with an application to malnutrition inequalities in Vietnam". Journal of Econometrics. Quy?n 112. Science Direct. tr. 207–223. doi:10.1016/S0304-4076(02)00161-6. S2CID 122165846. B?n g?c l?u tr? ngày 17 tháng 12 n?m 2019. Truy c?p ngày 6 tháng 8 n?m 2011.
^ Gallup, John Luke (2002). "The wage labor market and inequality in Viet Nam in the 1990s". REPEC. B?n g?c l?u tr? ngày 8 tháng 5 n?m 2019. Truy c?p ngày 7 tháng 11 n?m 2010.
^ "Kinh t? ?i xu?ng sau 5 n?m gia nh?p WTO" (Th?ng cáo báo chí). VnExpress. ngày 3 tháng 4 n?m 2013. B?n g?c l?u tr? ngày 14 tháng 12 n?m 2018. Truy c?p ngày 4 tháng 4 n?m 2013.
^ "Tham nh?ng trong m?t ng??i dan ?? th? VN" (Th?ng cáo báo chí). BBC. ngày 16 tháng 12 n?m 2010. L?u tr? b?n g?c ngày 18 tháng 12 n?m 2010. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.
^ "Vi?t Nam tham nh?ng th? ba chau á?" (Th?ng cáo báo chí). BBC. ngày 8 tháng 3 n?m 2010. B?n g?c l?u tr? ngày 29 tháng 11 n?m 2015. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.
^ GDP per capita, PPP (current international $) L?u tr? ngày 22 tháng 6 n?m 2019 t?i Wayback Machine c?p nh?t 14/4/2015, truy c?p 20/4/2015
^ ^a ^b "Dan s? Vi?t Nam". danso.org. ngày 22 tháng 3 n?m 2021. B?n g?c l?u tr? ngày 25 tháng 9 n?m 2019.
^ IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 3 tháng 2 n?m 2021.
^ IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 12 n?m 2020.
^ IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 17 tháng 2 n?m 2021.
^ IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 14 tháng 4 n?m 2021.
^ Vi?n Th?ng (ngày 7 tháng 3 n?m 2021). "Vi?t Nam l?n ??u vào nhóm có ch? s? t? do kinh t? trung bình". Báo ?i?n t? VnExpress. B?n g?c l?u tr? ngày 10 tháng 3 n?m 2021. Truy c?p ngày 26 tháng 3 n?m 2021.
^ M?t s? th?ng tin c? b?n v? C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam. B? Ngo?i giao Vi?t Nam. tr. 25. B?n g?c l?u tr? ngày 21 tháng 3 n?m 2013. Truy c?p ngày 28 tháng 1 n?m 2013.
^ "Vì sao c?n t?ng c??ng qu?n ly báo ?i?n t??" (Th?ng cáo báo chí). Nguy?n C?ng D?ng, T?p chí C?ng s?n. ngày 7 tháng 7 n?m 2010. B?n g?c l?u tr? ngày 12 tháng 1 n?m 2012. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.
^ "Khách qu?c t? ??n Vi?t Nam tháng 12 và 12 tháng n?m 2013". T?ng c?c Th?ng kê. ngày 25 tháng 12 n?m 2013. B?n g?c l?u tr? ngày 12 tháng 12 n?m 2014. Truy c?p ngày 1 tháng 12 n?m 2014.
^ Trung tam T? li?u và D?ch v? Th?ng kê, T?ng c?c Th?ng kê. "C?ng b? k?t qu? T?ng ?i?u tra dan s? 2019". B?n g?c l?u tr? ngày 5 tháng 9 n?m 2019.{{Chú thích web}}: Qu?n ly CS1: bot: tr?ng thái URL ban ??u kh?ng r? (liên k?t)
^ "Dan s? Vi?t Nam v??t m?c 90 tri?u ng??i". Báo ?i?n t? ?ài Ti?ng nói Vi?t Nam. B?n g?c l?u tr? ngày 6 tháng 9 n?m 2015. Truy c?p ngày 16 tháng 8 n?m 2015.
^ "Xu h??ng phát tri?n dan s? Vi?t Nam: Ch?a gi?u ?? già". RFI. ngày 14 tháng 11 n?m 2018. B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 11 n?m 2018. Truy c?p ngày 2 tháng 4 n?m 2019.
^ THIêN THANH (ngày 26 tháng 11 n?m 2017). "??i di?n nguy c? v? dan s?". Báo Nhan Dan. B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 11 n?m 2018. Truy c?p ngày 2 tháng 4 n?m 2019.
^ General Statistics Office (2019). K?t qu? Toàn b? T?ng ?i?u tra dan s? và nhà ? n?m 2019 (Completed Results of the 2019 Viet Nam Population and Housing Census). Statistical Publishing House. ISBN 978-604-75-1532-5. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngày 10 tháng 1 n?m 2021. Truy c?p ngày 20 tháng 10 n?m 2021.
^ ^a ^b Zwartjes 2011, tr. 292.
^ Choy 2013, tr. 340.
^ Dinh Tham 2018, tr. 67.
^ Ozolin? 2016, tr. 130.
^ Jacques 1998, tr. 21.
^ Van Van, tr. 9.
^ B? th??ng m?i qu?c t? V??ng qu?c Anh 2018.
^ Van Van, tr. 8.
^ Wai-ming 2002, tr. 3.
^ Anh Dinh 2016, tr. 63.
^ Hirano 2016.
^ Ly Tùng Hi?u (2015). "?nh h??ng c?a Nho giáo trong v?n hóa Vi?t Nam" L?u tr? ngày 20 tháng 9 n?m 2020 t?i Wayback Machine
^ Tran, Anh Q. (2018). "The Historiography of the Jesuits in Vietnam: 1615–1773 and 1957–2007". Brill. B?n g?c l?u tr? ngày 31 tháng 12 n?m 2019. Truy c?p ngày 22 tháng 4 n?m 2020.
^ Vietnam was among 8 safest destinations: MSN Travel | Tu?i Tr? news L?u tr? ngày 13 tháng 3 n?m 2016 t?i Wayback Machine c?p nh?t 10/21/2012 14:08 GMT + 7
^ ^a ^b ^c Khánh Hi?n (ngày 5 tháng 12 n?m 2012). "Vi?t Nam ch?u ?nh h??ng c?a các ?i?m "nóng" t?i ph?m ma túy – Pháp lu?t – Dan trí". B?n g?c l?u tr? ngày 10 tháng 3 n?m 2016. Truy c?p ngày 25 tháng 8 n?m 2015.
^ "T? l? ?? ? Vi?t Nam lên báo n??c ngoài – VnExpress". VnExpress. B?n g?c l?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019. Truy c?p ngày 5 tháng 12 n?m 2012.
^ Niên giám Th?ng kê 2013 L?u tr? ngày 24 tháng 9 n?m 2015 t?i Wayback Machine, Trung tam T? li?u Th?ng kê – T?ng c?c Th?ng kê Vi?t Nam
^ H?c sinh Vi?t Nam v??t M? v? Toán và Khoa h?c L?u tr? ngày 22 tháng 11 n?m 2015 t?i Wayback Machine, Xuan V?, Báo ?i?n t? Dan trí, 04/12/2013
^ Vi?t Nam v??t M?, úc nh?... luy?n 'gà ch?i'? L?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019 t?i Wayback Machine, Vietnamnet, 18/05/2015
^ B? Giáo d?c b?t ng? v?i k?t qu? x?p h?ng h?c sinh L?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019 t?i Wayback Machine, Vietnamnet, 04/12/2013
^ "Mu?n thành l?p tr??ng ??i h?c t? th?c ph?i có 1.000 t? ??ng". B?n g?c l?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019. Truy c?p ngày 19 tháng 7 n?m 2018.
^ "Nh?ng con s? bi?t nói v? giáo d?c ??i h?c Vi?t Nam". B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 7 n?m 2018. Truy c?p ngày 19 tháng 7 n?m 2018.
^ "S? c? s? khám, ch?a b?nh (ch?a k? c? s? t? nhan)" (Th?ng cáo báo chí). T?ng c?c Th?ng kê (Vi?t Nam). ngày 6 tháng 9 n?m 2011. B?n g?c l?u tr? ngày 5 tháng 10 n?m 2013. Truy c?p ngày 19 tháng 3 n?m 2012.
^ "S? gi??ng b?nh (ch?a k? c? s? t? nhan)" (Th?ng cáo báo chí). T?ng c?c Th?ng kê (Vi?t Nam). ngày 6 tháng 9 n?m 2011. B?n g?c l?u tr? ngày 5 tháng 10 n?m 2013. Truy c?p ngày 19 tháng 3 n?m 2012.
^ ^a ^b N? l?c gi?m t?i và nh?ng tín hi?u vui L?u tr? ngày 8 tháng 12 n?m 2015 t?i Wayback Machine Thái Bình, Báo S?cKho? và ??i S?ng c?p nh?t 1/9, 2014 | 06:00
^ VOVNEWS.VN | Ngành Y t? 55 n?m làm theo l?i Bác d?y – Nganh Y te 55 nam lam theo loi Bac day L?u tr? ngày 6 tháng 9 n?m 2015 t?i Wayback Machine V?n H?i h? 7, 16:30, 27/02/2010
^ N?m 2009, ngành y t? tri?n khai hi?u qu? các ngu?n v?n vi?n tr? ?CSVN 21:04 | 04/02/2010
^ Tham nh?ng trong ngành y t? nghiêm tr?ng – Tu?i Tr? Online L?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019 t?i Wayback Machine Minh Quang 26/11/2009 22:48 GMT+7
^ Minh Anh (ngày 29 tháng 9 n?m 2016). "Ng??i Vi?t th? 75,6 tu?i, ??ng th? 2 khu v?c". VietNamNet. B?n g?c l?u tr? ngày 19 tháng 1 n?m 2021. Truy c?p ngày 11 tháng 1 n?m 2021.
^ "Vi?t Nam có thêm 2 huy ch??ng ? Paralympics". B?n g?c l?u tr? ngày 19 tháng 7 n?m 2018. Truy c?p ngày 19 tháng 7 n?m 2018.

Tham kh?o

Non n??c Vi?t Nam, T?ng c?c Du l?ch, Nhà xu?t b?n Hà N?i 2007
Woods, L. Shelton (2002). Vietnam: A Global Studies Handbook. ABC-CLIO. ISBN 1-57607-416-1.

??c thêm

Goscha, Christopher E.; de Tréglodé, Beno?t, biên t?p (2004). Naissance d'un état-Parti: Le Viêt Nam depuis 1945. Les Indes savantes. ISBN 9782846540643.
Tran, Nhung Tuyet; Reid, Anthony, biên t?p (2006). Viêt Nam: Borderless Histories. University of Wisconsin Press. ISBN 9780299217747.
Lawrence, Mark Atwood; Logevall, Fredrik, biên t?p (2007). The First Vietnam War: Colonial Conflict and Cold War Crisis. Harvard University Press. ISBN 9780674023925.
Wilcox, Wynn, biên t?p (2010). Vietnam and the West: New Approaches. Cornell University Press. ISBN 9780877277828.
Cooke, Nola; Li, Tana; Anderson, James A., biên t?p (2011). The Tongking Gulf Through History. University of Pennsylvania Press. ISBN 9780812205022.
Dutton, George E.; Werner, Jayne S.; Whitmore, John K., biên t?p (2012). Sources of Vietnamese Tradition. Columbia University Press. ISBN 9780231511100.
Nguyen, Lien-Hang T. (2012). Hanoi's War: An International History of the War for Peace in Vietnam. University of North Carolina Press. ISBN 9780807882696.
Taylor, K. W. (2013). A History of the Vietnamese. Cambridge University Press. ISBN 9781139021210.
Miller, Edward (2013). Misalliance: Ngo Dinh Diem, the United States, and the Fate of South Vietnam. Harvard University Press. ISBN 9780674072985.
Goscha, Christopher (2016). Vietnam: A New History. Basic Books. ISBN 9780465094370.
Vu, Tuong (2017). Vietnam's Communist Revolution: The Power and Limits of Ideology. Cambridge University Press. ISBN 9781316650417.
Kort, Michael G. (2017). The Vietnam War Reexamined. Cambridge University Press. ISBN 9781107110199.
Dror, Olga (2018). Making Two Vietnams: War and Youth Identities, 1965–1975. Cambridge University Press. ISBN 9781108556163.
Holcombe, Alec (2020). Mass Mobilization in the Democratic Republic of Vietnam, 1945–1960. University of Hawai?i Press. ISBN 9780824884475. JSTOR j.ctv105bb0z.
Vu, Tuong; Fear, Sean, biên t?p (2020). The Republic of Vietnam, 1955–1975: Vietnamese Perspectives on Nation Building. Cornell University Press. ISBN 9781501745157.
Goscha, Christopher (2022). The Road to Dien Bien Phu: A History of the First War for Vietnam. Princeton University Press. ISBN 9780691228655.
Tran, Nu-Anh (2022). Disunion: Anticommunist Nationalism and the Making of the Republic of Vietnam. University of Hawai?i Press. ISBN 9780824887865.
Tran, Nu-Anh; Vu, Tuong, biên t?p (2022). Building a Republican Nation in Vietnam, 1920–1963. University of Hawai?i Press. ISBN 9780824892111.
From Indochina to Vietnam: Revolution and War in a Global Perspective, eight-volume series by the University of California Press.
Journal of Vietnamese Studies, Center for Southeast Asia Studies, University of California, Berkeley.

Liên k?t ngoài

Tìm hi?u thêm v? Vi?t Nam t?i các d? án liên quan
	T? ?i?n t? Wiktionary
	T?p tin ph??ng ti?n t? Commons
	Tin t?c t? Wikinews
	Danh ng?n t? Wikiquote
	V?n ki?n t? Wikisource
	T? sách giáo khoa t? Wikibooks
	C?m nang du l?ch guide t? Wikivoyage
	Tài nguyên h?c t?p t? Wikiversity

Website chính th?c
- Viet Nam Goverment Portal
Vi?t Nam t?i T? ?i?n bách khoa Vi?t Nam
Vi?t Nam t?i Encyclop?dia Britannica (ti?ng Anh)
T?ng c?c Th?ng kê
Chiefs of State and Cabinet Members of Foreign Governments: Vietnam L?u tr? ngày 17 tháng 10 n?m 2020 t?i Wayback Machine, CIA
Th?ng tin v? Vi?t Nam t?i BBC
M?c “Vietnam” trên trang c?a CIA World Factbook.
Th?ng tin v? Vi?t Nam L?u tr? ngày 11 tháng 1 n?m 2012 t?i Wayback Machine t?i UCB Libraries GovPubs
Vi?t Nam trên DMOZ
Dan s? Vi?t Nam m?i nh?t t?i Danso.org
Wikimedia Atlas c?a Vietnam

[87] M?t s? thành ph? ???c m? r?ng ho?c thành l?p sau t?ng ?i?u tra n?m 2019, bao g?m Th? ??c, Thu?n An, Hu?, D? An, Vinh, Tan Uyên, Thanh Hóa, Th?y Nguyên, B?c Giang, H? Long.

[88] Kh?ng bao g?m dan s? quy ??i (tính c? nh?ng ng??i t?m trú).

[4] Hi?n pháp Vi?t Nam 2013, ?i?u 5.3^[3]

[FOOTNOTEGeneral_Statistics_Office_of_Vietnam2019-1] General Statistics Office of Vietnam 2019.

[2] "2019 Report on International Religious Freedom: Vietnam". U.S. Department of State.

[3] "CH??NG I – CH? ?? CHíNH TR? – HI?N PHáP N??C C?NG HòA X? H?I CH? NGH?A VI?T NAM". C?NG TH?NG TIN ?I?N T? CHíNH PH?. B?n g?c l?u tr? ngày 14 tháng 12 n?m 2020. Truy c?p ngày 10 tháng 9 n?m 2019.

[5] "Dan s? Vi?t Nam m?i nh?t (2024) - c?p nh?t h?ng ngày". danso.org. ngày 27 tháng 3 n?m 2024.

[VNDL-6] B? Ngo?i giao. "M?t s? th?ng tin v? ??a ly Vi?t Nam". Chính ph? Vi?t Nam. B?n g?c l?u tr? ngày 30 tháng 12 n?m 2012. Truy c?p ngày 19 tháng 3 n?m 2012.

[IndexMundi2011-7] "Vietnam Geography Profile 2018" L?u tr? ngày 19 tháng 1 n?m 2019 t?i Wayback Machine. Index Mundi. 12 tháng 7 n?m 2011.

[imf_2025-8] "Vietnam: GDP, current prices". www.imf.org. Truy c?p ngày 29 tháng 4 n?m 2025.

[gso.gov.vn-9] "Báo cáo tình hình kinh t? x? h?i c?a T?ng c?c Th?ng kê Vi?t Nam ngày 29 tháng 12 n?m 2022".

[10] "Socioeconomic Indicators - Vietnam | Market Forecast". Statista (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 29 tháng 4 n?m 2025.

[UNHDR-11] "Human Development Report 2025" (PDF) (b?ng ti?ng Anh). Ch??ng trình Phát tri?n c?a Liên H?p Qu?c . ngày 6 tháng 5 n?m 2025. L?u tr? (PDF) b?n g?c ngày 6 tháng 5 n?m 2025. Truy c?p ngày 6 tháng 5 n?m 2025.

[12] "Hi?n pháp n?m 2013". C? S? D? LI?U QU?C GIA V? V?N B?N PHáP LU?T. ngày 28 tháng 11 n?m 2013. Truy c?p ngày 3 tháng 10 n?m 2023.

[13] TTXVN (ngày 29 tháng 1 n?m 2019). "25 n?m ngày Hoa K? d? b? c?m v?n v?i Vi?t Nam". vnanet.vn. L?u tr? b?n g?c ngày 16 tháng 5 n?m 2021.

[14] Truth & Transparency Foundation (ngày 28 tháng 1 n?m 2021). "2020 Corruption Perceptions Index - Vietnam". www.transparency.org. L?u tr? b?n g?c ngày 16 tháng 5 n?m 2021. Truy c?p ngày 3 tháng 3 n?m 2021.

[15] Nh?t Linh (ngày 15 tháng 4 n?m 2021). "H?n 60% ng??i già Vi?t Nam kh?ng có l??ng h?u". Báo ?i?n t? VnExpress. B?n g?c l?u tr? ngày 15 tháng 4 n?m 2021. Truy c?p ngày 15 tháng 4 n?m 2021.

[16] "World Report 2019: Rights Trends in Vietnam". Human Rights Watch (b?ng ti?ng Anh). ngày 15 tháng 1 n?m 2019. B?n g?c l?u tr? ngày 16 tháng 1 n?m 2021. Truy c?p ngày 12 tháng 5 n?m 2020.

[17] Woods 2002, tr. 38.

[第179页-18] Xuanjun Xie. "日本"起源于中国考 A Research On Japan's Origin with China. Google 图书. 第179页 L?u tr? ngày 20 tháng 4 n?m 2016 t?i Wayback Machine.

[19] 郭振铎, 张笑梅. 越南通史. 北京: 中国人民大学出版社, n?m 2001. ISBN 7-300-03402-0. Trang 536.

[20] Tonnesson & Antlov 1996, tr. 117.

[21] Tonnesson & Antlov 1996, tr. 126.

[22] "Website Chính ph? Vi?t Nam". B?n g?c l?u tr? ngày 28 tháng 5 n?m 2012. Truy c?p ngày 21 tháng 7 n?m 2020.

[23] "B? Ngo?i giao Vi?t Nam". B?n g?c l?u tr? ngày 21 tháng 7 n?m 2020. Truy c?p ngày 21 tháng 7 n?m 2020.

[24] "VN - Viet Nam". T? ch?c tiêu chu?n hóa qu?c t? (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.

[25] ?oàn Xuan H?ng. "Th?ng t? 03/2009/TT-BNG h??ng d?n d?ch Qu?c hi?u, tên các c? quan, ??n v? và ch?c danh l?nh ??o, cán b? c?ng ch?c trong h? th?ng hành chính nhà n??c sang ti?ng Anh ?? giao d?ch ??i ngo?i" (PDF). B? C?ng th??ng. Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.

[26] ".: VGP News :. GOVERNMENT PORTAL SOCIALIST REPUBLIC OF VIETNAM" [Trang ch?]. Báo Chính ph? (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.

[27] "Political System" [Th? ch? chính tr?]. B? Ngo?i giao Vi?t Nam (b?ng ti?ng Anh). Truy c?p ngày 26 tháng 2 n?m 2023.

[28] "Vietnam noun – Definition, pictures, pronunciation and useage notes". Oxford Learner's Dictionaries. L?u tr? b?n g?c ngày 24 tháng 6 n?m 2021.

[29] "Vietnamese noun – Definition, pictures, pronunciation and useage notes". Oxford Learner's Dictionaries.

[30] "Viet Nam – Did you spell it correctly?". Oxford Learner's Dictionaries. L?u tr? b?n g?c ngày 24 tháng 6 n?m 2021.

[31] "Viet Namese – Did you spell it correctly?". Oxford Learner's Dictionaries.

[32] "Vietnam in Other Languages". 101languages.net. ngày 6 tháng 12 n?m 2013. B?n g?c l?u tr? ngày 25 tháng 1 n?m 2021.

[33] "Do You Know How to Say Vietnam in Different Languages?". www.indifferentlanguages.com. L?u tr? b?n g?c ngày 9 tháng 7 n?m 2021.

[BVOM-34] "Origin of Vietnamese People". American Technologies, Inc. (Business Collaboration Services). L?u tr? ngày 6 tháng 1 n?m 2010.

[35] Cooke, Li & Anderson 2011, tr. 46

[36] Ng? V?n Th?o, tr. 823-824

[37] "History of Vietnam: Chinese Colonization". Windows on Asia (Asian Studies). L?u tr? ngày 25 tháng 8 n?m 2007.

[38] Hà Anh Th? 2000, tr. 29

[39] "Spears offer insight into early military strategy". Th?ng t?n x? Vi?t Nam (ti?ng Anh), 22 tháng 1 n?m 2006. L?u tr? ngày 4 tháng 3 n?m 2009.

[40] Vi?t Nam s? l??c (越南史略), Tr?n Tr?ng Kim tr. 99.

[41] Eugene Page & M. Sonnenburg, tr. 723

[42] ??i Vi?t s? l??c, tr. 52

[43] Nguy?n Kh?c Ng? (1988). Tay-ph??ng ti?p-xúc v?i Vi?t-nam, Cu?n 1: B?-?ào-nha, Tay-ban-nha và Hòa-lan giao-ti?p v?i ??i-Vi?t (th? k? XVI, XVII, XVIII). Montréal, Canada: Nhóm Nghiên c?u S? ??a Vi?t Nam.

[Jacques_2002-44] Jacques, Roland (2002). Portuguese Pioneers of Vietnamese Linguistics Prior to 1650 – Pionniers Portugais de la Linguistique Vietnamienne Jusqu'en 1650 (b?ng ti?ng Anh và Pháp). Bangkok, Thái Lan: Orchid Press. ISBN 974-8304-77-9.

[45] Keith, Charles (2012). Catholic Vietnam: A Church from Empire to Nation. University of California Press. tr. 18–21. ISBN 9780520272477.

[46] "French Counterrevolutionary Struggles: Algeria and Indochina" (PDF). H?c vi?n Quan ??i Hoa K? (1968), l?u tr? ngày 11 tháng 8 n?m 2011.

[47] Hirschman, Charles; Preston, Samuel; V? M?nh L?i (1995). "Vietnamese Casualties During the American War: A New Estimate" (PDF). 21 (4): 783–812. JSTOR 2137774.

[48] "C?u hoàng B?o ??i và nh?ng canh b?c ?? v??ng". Báo Di?n ?àn Doanh nghi?p. ngày 25 tháng 5 n?m 2012. B?n g?c l?u tr? ngày 2 tháng 4 n?m 2019. Truy c?p ngày 2 tháng 4 n?m 2019.

[49] Nash, Gary B., Julie Roy Jeffrey, John R. Howe, Peter J. Frederick, Allen F. Davis, Allan M. Winkler, Charlene Mires, and Carla Gardina Pestana. The American People, Concise Edition Creating a Nation and a Society, Combined Volume (?n b?n th? 6). New York: Longman, 2007.

[50] Robert C. Doyle (2010). The Enemy in Our Hands: America's Treatment of Enemy Prisoners of War from the Revolution to the War on Terror. ??i h?c Kentucky. tr. 269. ISBN 978-0-8131-2589-3.

[51] "Vietnam War" L?u tr? ngày 24 tháng 9 n?m 2015 t?i Wayback Machine, Clark D. Neher, ??i h?c B?c Illinois (Hoa K?).

[52] Malcolme W. Browne (13 tháng 10 n?m 1999). "Saigon's Finale", ??ng trên báo The New York Times.

[embargo-53] F. Martin, Michael (ngày 29 tháng 10 n?m 2009). "U.S.-Vietnam Economic and Trade Relations: Issues for the 111th Congress" (PDF). CRS Report for Congress. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngày 24 tháng 9 n?m 2015. Truy c?p ngày 21 tháng 11 n?m 2015.

[54] "??i m?i b?t ??u t? ?au?". Báo C?n Th? ??ng t?i ngày 19 tháng 10 n?m 2005. L?u tr? ngày 25 tháng 10 n?m 2005.

[55] Niên giám th?ng kê 2006

[56] "Bi?n ??i khí h?u trong quá kh? và t??ng lai ? Vi?t Nam M? Xuan – T?ng c?c Khí t??ng Th?y v?n (D?a trên ?? tài nghiên c?u c?a Phan V?n Tan, Ng? ??c Thành, Khoa Khí t??ng Th?y v?n và H?i d??ng h?c, Tr??ng ??i h?c Khoa h?c T? nhiên, ?HQGHN)". ngày 6 tháng 11 n?m 2014. B?n g?c l?u tr? ngày 25 tháng 12 n?m 2018. Truy c?p ngày 25 tháng 12 n?m 2018.

[57] "G?n 96% ??i bi?u Qu?c h?i là ??ng viên". ngày 8 tháng 6 n?m 2016. B?n g?c l?u tr? ngày 18 tháng 7 n?m 2018. Truy c?p ngày 18 tháng 7 n?m 2018.

[58] The Limits and Potential of Liberal Democratisation in Southeast Asia L?u tr? ngày 14 tháng 6 n?m 2016 t?i Wayback Machine uni-hamburg, 10.12.2014

[59] VOV (ngày 24 tháng 9 n?m 2024). "Vi?t Nam ky th?ng cáo thi?t l?p quan h? ngo?i giao v?i qu?c gia th? 194". Báo ?i?n t? VOV. Truy c?p ngày 5 tháng 10 n?m 2024.

[60] Theo trang web chính th?c c?a n??c C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam Quan h? ngo?i giao L?u tr? ngày 22 tháng 7 n?m 2015 t?i Wayback Machine, truy c?p ngày 22 tháng 7 n?m 2015

[ctcquocte-61] "Các T? ch?c-Di?n ?àn Qu?c t?" L?u tr? ngày 8 tháng 10 n?m 2015 t?i Wayback Machine, B? Ngo?i giao Vi?t Nam. Truy c?p ngày 31 tháng 5 n?m 2019.

[62] "Vi?t Nam trúng c? thành viên H?i ??ng kinh t? - x? h?i LHQ". ngày 22 tháng 10 n?m 2015. B?n g?c l?u tr? ngày 19 tháng 1 n?m 2019. Truy c?p ngày 18 tháng 1 n?m 2019.

[63] C?p này kh?ng có giá tr? pháp lí theo h? th?ng hành chính Vi?t Nam.

[64] Lê Hi?p (ngày 12 tháng 6 n?m 2025). "Qu?c h?i th?ng qua sáp nh?p t?nh, c? n??c còn 34 t?nh, thành ph? t? ngày 12.6". Thanh Niên. Truy c?p ngày 12 tháng 6 n?m 2025.

[65] "Vi?t Nam chính th?c tr? thành thành viên th? 150 c?a WTO" (Th?ng cáo báo chí). Xuan Danh, Báo Thanh niên. ngày 8 tháng 11 n?m 2006. B?n g?c l?u tr? ngày 16 tháng 4 n?m 2021. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.

[CIA_GINI_data_2008-66] "Distribution of Family Income – Gini Index" L?u tr? ngày 4 tháng 6 n?m 2011 t?i Wayback Machine. C? quan Tình báo Trung ??ng (CIA). Truy c?p 27 tháng 11 n?m 2011.

[sciencedirect.com-67] Wagstaff, Adam; Van Doorslaer, Eddy; Watanabe, Naoko (2003). "On decomposing the causes of health sector inequalities with an application to malnutrition inequalities in Vietnam". Journal of Econometrics. Quy?n 112. Science Direct. tr. 207–223. doi:10.1016/S0304-4076(02)00161-6. S2CID 122165846. B?n g?c l?u tr? ngày 17 tháng 12 n?m 2019. Truy c?p ngày 6 tháng 8 n?m 2011.

[ideas.repec.org-68] Gallup, John Luke (2002). "The wage labor market and inequality in Viet Nam in the 1990s". REPEC. B?n g?c l?u tr? ngày 8 tháng 5 n?m 2019. Truy c?p ngày 7 tháng 11 n?m 2010.

[69] "Kinh t? ?i xu?ng sau 5 n?m gia nh?p WTO" (Th?ng cáo báo chí). VnExpress. ngày 3 tháng 4 n?m 2013. B?n g?c l?u tr? ngày 14 tháng 12 n?m 2018. Truy c?p ngày 4 tháng 4 n?m 2013.

[70] "Tham nh?ng trong m?t ng??i dan ?? th? VN" (Th?ng cáo báo chí). BBC. ngày 16 tháng 12 n?m 2010. L?u tr? b?n g?c ngày 18 tháng 12 n?m 2010. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.

[71] "Vi?t Nam tham nh?ng th? ba chau á?" (Th?ng cáo báo chí). BBC. ngày 8 tháng 3 n?m 2010. B?n g?c l?u tr? ngày 29 tháng 11 n?m 2015. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.

[72] GDP per capita, PPP (current international $) L?u tr? ngày 22 tháng 6 n?m 2019 t?i Wayback Machine c?p nh?t 14/4/2015, truy c?p 20/4/2015

[:0-73] "Dan s? Vi?t Nam". danso.org. ngày 22 tháng 3 n?m 2021. B?n g?c l?u tr? ngày 25 tháng 9 n?m 2019.

[74] IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 3 tháng 2 n?m 2021.

[75] IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 12 n?m 2020.

[76] IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 17 tháng 2 n?m 2021.

[77] IMF. "World Economic Outlook Database: Report for Selected Countries and Subjects: October 2020". www.imf.org. B?n g?c l?u tr? ngày 14 tháng 4 n?m 2021.

[78] Vi?n Th?ng (ngày 7 tháng 3 n?m 2021). "Vi?t Nam l?n ??u vào nhóm có ch? s? t? do kinh t? trung bình". Báo ?i?n t? VnExpress. B?n g?c l?u tr? ngày 10 tháng 3 n?m 2021. Truy c?p ngày 26 tháng 3 n?m 2021.

[79] M?t s? th?ng tin c? b?n v? C?ng hòa x? h?i ch? ngh?a Vi?t Nam. B? Ngo?i giao Vi?t Nam. tr. 25. B?n g?c l?u tr? ngày 21 tháng 3 n?m 2013. Truy c?p ngày 28 tháng 1 n?m 2013.

[80] "Vì sao c?n t?ng c??ng qu?n ly báo ?i?n t??" (Th?ng cáo báo chí). Nguy?n C?ng D?ng, T?p chí C?ng s?n. ngày 7 tháng 7 n?m 2010. B?n g?c l?u tr? ngày 12 tháng 1 n?m 2012. Truy c?p ngày 9 tháng 12 n?m 2011.

[81] "Khách qu?c t? ??n Vi?t Nam tháng 12 và 12 tháng n?m 2013". T?ng c?c Th?ng kê. ngày 25 tháng 12 n?m 2013. B?n g?c l?u tr? ngày 12 tháng 12 n?m 2014. Truy c?p ngày 1 tháng 12 n?m 2014.

[82] Trung tam T? li?u và D?ch v? Th?ng kê, T?ng c?c Th?ng kê. "C?ng b? k?t qu? T?ng ?i?u tra dan s? 2019". B?n g?c l?u tr? ngày 5 tháng 9 n?m 2019.{{Chú thích web}}: Qu?n ly CS1: bot: tr?ng thái URL ban ??u kh?ng r? (liên k?t)

[83] "Dan s? Vi?t Nam v??t m?c 90 tri?u ng??i". Báo ?i?n t? ?ài Ti?ng nói Vi?t Nam. B?n g?c l?u tr? ngày 6 tháng 9 n?m 2015. Truy c?p ngày 16 tháng 8 n?m 2015.

[84] "Xu h??ng phát tri?n dan s? Vi?t Nam: Ch?a gi?u ?? già". RFI. ngày 14 tháng 11 n?m 2018. B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 11 n?m 2018. Truy c?p ngày 2 tháng 4 n?m 2019.

[85] THIêN THANH (ngày 26 tháng 11 n?m 2017). "??i di?n nguy c? v? dan s?". Báo Nhan Dan. B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 11 n?m 2018. Truy c?p ngày 2 tháng 4 n?m 2019.

[census-86] General Statistics Office (2019). K?t qu? Toàn b? T?ng ?i?u tra dan s? và nhà ? n?m 2019 (Completed Results of the 2019 Viet Nam Population and Housing Census). Statistical Publishing House. ISBN 978-604-75-1532-5. B?n g?c (PDF) l?u tr? ngày 10 tháng 1 n?m 2021. Truy c?p ngày 20 tháng 10 n?m 2021.

[FOOTNOTEZwartjes2011292-89] Zwartjes 2011, tr. 292.

[FOOTNOTEChoy2013340-90] Choy 2013, tr. 340.

[FOOTNOTEDinh_Tham201867-91] Dinh Tham 2018, tr. 67.

[FOOTNOTEOzolin?2016130-92] Ozolin? 2016, tr. 130.

[FOOTNOTEJacques199821-93] Jacques 1998, tr. 21.

[FOOTNOTEVan_Van9-94] Van Van, tr. 9.

[FOOTNOTEB?_th??ng_m?i_qu?c_t?_V??ng_qu?c_Anh2018-95] B? th??ng m?i qu?c t? V??ng qu?c Anh 2018.

[FOOTNOTEVan_Van8-96] Van Van, tr. 8.

[FOOTNOTEWai-ming20023-97] Wai-ming 2002, tr. 3.

[FOOTNOTEAnh_Dinh201663-98] Anh Dinh 2016, tr. 63.

[FOOTNOTEHirano2016-99] Hirano 2016.

[100] Ly Tùng Hi?u (2015). "?nh h??ng c?a Nho giáo trong v?n hóa Vi?t Nam" L?u tr? ngày 20 tháng 9 n?m 2020 t?i Wayback Machine

[Tran_2018-101] Tran, Anh Q. (2018). "The Historiography of the Jesuits in Vietnam: 1615–1773 and 1957–2007". Brill. B?n g?c l?u tr? ngày 31 tháng 12 n?m 2019. Truy c?p ngày 22 tháng 4 n?m 2020.

[102] Vietnam was among 8 safest destinations: MSN Travel | Tu?i Tr? news L?u tr? ngày 13 tháng 3 n?m 2016 t?i Wayback Machine c?p nh?t 10/21/2012 14:08 GMT + 7

[a-103] Khánh Hi?n (ngày 5 tháng 12 n?m 2012). "Vi?t Nam ch?u ?nh h??ng c?a các ?i?m "nóng" t?i ph?m ma túy – Pháp lu?t – Dan trí". B?n g?c l?u tr? ngày 10 tháng 3 n?m 2016. Truy c?p ngày 25 tháng 8 n?m 2015.

[104] "T? l? ?? ? Vi?t Nam lên báo n??c ngoài – VnExpress". VnExpress. B?n g?c l?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019. Truy c?p ngày 5 tháng 12 n?m 2012.

[105] Niên giám Th?ng kê 2013 L?u tr? ngày 24 tháng 9 n?m 2015 t?i Wayback Machine, Trung tam T? li?u Th?ng kê – T?ng c?c Th?ng kê Vi?t Nam

[106] H?c sinh Vi?t Nam v??t M? v? Toán và Khoa h?c L?u tr? ngày 22 tháng 11 n?m 2015 t?i Wayback Machine, Xuan V?, Báo ?i?n t? Dan trí, 04/12/2013

[107] Vi?t Nam v??t M?, úc nh?... luy?n 'gà ch?i'? L?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019 t?i Wayback Machine, Vietnamnet, 18/05/2015

[108] B? Giáo d?c b?t ng? v?i k?t qu? x?p h?ng h?c sinh L?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019 t?i Wayback Machine, Vietnamnet, 04/12/2013

[109] "Mu?n thành l?p tr??ng ??i h?c t? th?c ph?i có 1.000 t? ??ng". B?n g?c l?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019. Truy c?p ngày 19 tháng 7 n?m 2018.

[110] "Nh?ng con s? bi?t nói v? giáo d?c ??i h?c Vi?t Nam". B?n g?c l?u tr? ngày 20 tháng 7 n?m 2018. Truy c?p ngày 19 tháng 7 n?m 2018.

[TCTK1-111] "S? c? s? khám, ch?a b?nh (ch?a k? c? s? t? nhan)" (Th?ng cáo báo chí). T?ng c?c Th?ng kê (Vi?t Nam). ngày 6 tháng 9 n?m 2011. B?n g?c l?u tr? ngày 5 tháng 10 n?m 2013. Truy c?p ngày 19 tháng 3 n?m 2012.

[TCTK2-112] "S? gi??ng b?nh (ch?a k? c? s? t? nhan)" (Th?ng cáo báo chí). T?ng c?c Th?ng kê (Vi?t Nam). ngày 6 tháng 9 n?m 2011. B?n g?c l?u tr? ngày 5 tháng 10 n?m 2013. Truy c?p ngày 19 tháng 3 n?m 2012.

[autogenerated2001-113] N? l?c gi?m t?i và nh?ng tín hi?u vui L?u tr? ngày 8 tháng 12 n?m 2015 t?i Wayback Machine Thái Bình, Báo S?cKho? và ??i S?ng c?p nh?t 1/9, 2014 | 06:00

[114] VOVNEWS.VN | Ngành Y t? 55 n?m làm theo l?i Bác d?y – Nganh Y te 55 nam lam theo loi Bac day L?u tr? ngày 6 tháng 9 n?m 2015 t?i Wayback Machine V?n H?i h? 7, 16:30, 27/02/2010

[115] N?m 2009, ngành y t? tri?n khai hi?u qu? các ngu?n v?n vi?n tr? ?CSVN 21:04 | 04/02/2010

[116] Tham nh?ng trong ngành y t? nghiêm tr?ng – Tu?i Tr? Online L?u tr? ngày 31 tháng 5 n?m 2019 t?i Wayback Machine Minh Quang 26/11/2009 22:48 GMT+7

[117] Minh Anh (ngày 29 tháng 9 n?m 2016). "Ng??i Vi?t th? 75,6 tu?i, ??ng th? 2 khu v?c". VietNamNet. B?n g?c l?u tr? ngày 19 tháng 1 n?m 2021. Truy c?p ngày 11 tháng 1 n?m 2021.

[118] "Vi?t Nam có thêm 2 huy ch??ng ? Paralympics". B?n g?c l?u tr? ngày 19 tháng 7 n?m 2018. Truy c?p ngày 19 tháng 7 n?m 2018.

[a]

[1]

[2]

[5]

[6]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[chú thích 1]

[chú thích 2]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

轻歌曼舞是什么意思	豆面是什么	带手串有什么讲究	潮喷是什么感觉	紫荆花什么时候开
吃猪腰子有什么好处和坏处	女生喜欢什么	什么是戒断反应	助产专业是干什么的	扁桃体肿大吃什么药
湿气是什么意思	武五行属什么	为什么生理期不能做	拉黑色的屎是什么原因	脚后跟疼挂什么科
四维空间是什么样子	咖喱是什么东西	除了胃镜还有什么检查胃的方法吗	属马的是什么星座	男人尿道炎吃什么药最好

孩子发烧按摩什么部位退烧hcv8jop1ns4r.cn	梦见小猪仔什么意思hcv8jop0ns6r.cn	胰腺疼吃什么药hcv8jop1ns4r.cn	盆腔积液是什么原因引起的hcv9jop6ns9r.cn	做不好的梦预示着什么hcv8jop4ns9r.cn
乙酉日五行属什么hcv8jop8ns1r.cn	肝不好吃什么hcv7jop4ns8r.cn	眼什么手什么hcv8jop6ns8r.cn	肝肾阴虚吃什么中成药hcv8jop1ns1r.cn	脚凉是什么原因造成的hkuteam.com
舌钉有什么用hcv9jop4ns6r.cn	副胎盘什么意思hcv9jop1ns3r.cn	为什么体检要空腹hcv9jop3ns3r.cn	看不起是什么意思hcv8jop2ns8r.cn	管理的本质是什么hcv9jop3ns7r.cn
行善积德是什么生肖hcv8jop2ns2r.cn	红斑狼疮是什么引起的hcv9jop1ns1r.cn	脚出汗是什么原因hcv7jop4ns5r.cn	肠胃不好吃什么比较好weuuu.com	圣代是什么hcv8jop5ns4r.cn