第十八届中国（三门峡）国际黄河旅游节盛大开幕

百度 ”　　“为中华之崛起而读书”“愿相会于中华腾飞世界时”是青少年时代的周恩来留给后世的励志名句。

"Peter ??i ??" ??i h??ng t?i ?ay. ??i v?i Peter III c?a Aragon, xem m?t v? vua x? Aragon.

Pyotr I ??i ?? Пётр I Великий
Sa hoàng Nga
Tr? vì	7 tháng 5 n?m 1682 – 2 tháng 11 n?m 1721 39 n?m, 179 ngày
??ng quang	25 tháng 6 n?m 1682
??ng tr? vì	Ivan V
Ti?n nhi?m	Fyodor III
Hoàng ?? và ??ng c?m quy?n chuyên chính c?a toàn Nga
Tr? vì	2 tháng 11 n?m 1721 - 8 tháng 2 n?m 1725 3 n?m, 98 ngày
Ti?n nhi?m	Thành l?p ?? qu?c
K? nhi?m	Yekaterina I
Th?ng tin chung
Sinh	10 tháng 6 n?m 1672 Moskva, N??c Nga Sa hoàng
M?t	8 tháng 2 n?m 1725 (52 tu?i) Sankt Peterburg, ?? qu?c Nga
Hoàng h?u	Hoàng h?u Eudoxia Lopukhina Martha Skavronskaya
Thê thi?p	Eudoxia Lopukhina (1689-1698) Yekaterina I (1712-1725)
H?u du?	Alexei Petrovich, Thái t? Nga ??i c?ng t??c Aleksandr ??i c?ng n??ng Petrovna Elizaveta ??i c?ng n??ng Natalia ??i c?ng n??ng Natalia
T??c v?	T??c v? Sa hoàng c?a toàn th? n??c Nga ???c s? phù h? c?a Th??ng ??, Hoàng ?? và ??ng c?m quy?n chuyên chính c?a t?t c? n??c Nga (Божию Милостию, Император и Самодержец Всероссийский [Bo?iju Milostiju, Imperator i Samoder?ec Vserossijskij])
Than ph?	Aleksei c?a Nga
Than m?u	Natalia Kirillovna Naryshkina
T?n giáo	Chính Th?ng giáo ??ng ph??ng
Ch? ky

Pyotr I (ti?ng Nga: Пётр Алексеевич Романов, Пётр I, Пётр Великий), có sách vi?t theo ti?ng Anh là Peter I hay ti?ng Pháp là Pierre I (sinh ngày: 10 tháng 6 n?m 1672 t?i Moskva – m?t ngày: 8 tháng 2 n?m 1725 t?i Sankt-Peterburg) là Sa hoàng c?a n??c Nga c? và sau ?ó là Hoàng ?? c?a ?? qu?c Nga (t? n?m 1721), ??ng cai tr? v?i vua anh Ivan V – m?t ng??i y?u ?t và d? b?nh t?t – tr??c n?m 1696. ?ng ???c t?n là Pyotr ??i ?? (hay Pierre ??i ??, Peter ??i ??, ti?ng Nga: Пётр Великий, Pyotr Velikiy). ?ng ???c xem là m?t trong nh?ng nhà c?i cách ki?t xu?t trong l?ch s? Nga.

Vua Pyotr ??i ?? ?? ti?n hành cu?c c?i t? l?n lao t?i n??c Nga Sa hoàng. Trong nh?ng n?m 1697 – 1698 ?ng ?i vòng quanh Tay ?u, h?c ???c nh?ng ?i?u m?i l? ? ?ó và truy?n vào Nga. D??i tri?u ?ng, n??c Nga có n?n kinh t? phát tri?n và thành l?p th? ch? ngh? vi?n. Trong vi?c xay d?ng ??t n??c, Pyotr th??ng tham v?n nh?ng c? v?n tài ba ng??i n??c ngoài. Nh? v?y, d??i tri?u ??i kh?ng lau dài c?a ?ng (1696 – 1725), n??c Nga tr? thành m?t ?? qu?c hùng c??ng trên th? gi?i th?i ?ó, H?i quan Nga ???c thành l?p. Ng??i Nga ?? có ?? s?c giành chi?n th?ng tr??c hai c?u thù vào th?i ?ó là ?? qu?c Ottoman và Th?y ?i?n, nh?m tái chi?m các l?nh th? ?? m?t và l?y ???ng th?ng ra bi?n.

N?m 1703, ?ng h? l?nh cho xay d?ng thành ph? Sankt-Peterburg. Chính t?i ?ay, n?m 1782 ng??i ta ?? hoàn thành vi?c xay c?t t??ng Pyotr I – t?c t??ng "K? s? ??ng". Sankt-Peterburg tr? thành m?t "thành Venezia c?a ph??ng B?c", và tr? thành kinh ?? n??c Nga vào n?m 1712. Ng??i ta ?? ca ng?i ?ng nh? m?t v? "??i ?? Ross toàn n??c Nga", hay "Cha c?a T? qu?c".

Than th?

Pyotr ??i ?? khi còn nh? tu?i.

Qua cu?c h?n nhan th? nh?t c?a mình, Nga hoàng Aleksei có hai hoàng t? và sáu c?ng chúa. Trong s? ?ó có Fyodor (Theodore) sau này lên làm vua ? tu?i 15 tu?i. Fyodor là con trai tr??ng c?a Hoàng h?u quá c? Maria Ilyinichna Miloslavskaya, t?c là anh cùng cha khác m? c?a Pyotr, lên ng?i vua. Hoàng t? Fyodor là m?t ng??i y?u ?u?i, nh?ng ?? ???c Aleksei I phong làm Thái t? m?t n?m tr??c khi ?ng vua này qua ??i.

Ng??i con trai th? c?a Aleksei I là Ivan (còn g?i là John) còn x?u s? h?n c? hoàng t? Fyodor: Ivan g?n nh? b? mù và cam, l?i còn r?t ?m y?u và m?c ph?i ch?ng co gi?t. Trong sáu ng??i con gái c?a v? c? Aleksei I, c?ng chúa Sophia ???c nhi?u ng??i chau ?u bi?t ??n h?n c?. Sophia là ng??i có tài n?ng, sau này ?? b?t hòa v?i vua Pyotr ??i ??.

Ng??i v? th? hai c?a Aleksei I là con gái c?a boyar Narishkin. Bà ?? sinh h? hoàng t? Pyotr và c?ng chúa Natalia. N?m 1672, Pyotr chào ??i ngày 30 tháng 5 – t?c ngày 10 tháng 6 theo l?ch m?i, lên b?n tu?i khi Nga hoàng Aleksei qua ??i. ?ng có tên ??y ?? là Pyotr Alekseyevich Romanov (Пётр Алексеевич Романов).

Vua nh? m?t quy?n

Pyotr lúc còn nh?

Nga hoàng Aleksei I giao vi?c d?y d? hoàng t? Pyotr cho m?t s? gia s?, n?i b?t h?n c? là Nikita Zotov, Patrick Gordon và Paul Menesius. Ngày 29 tháng 1 n?m 1676, Nga hoàng Aleksei I qua ??i, truy?n ng?i vua cho Fyodor III. Trong su?t th?i gian này, cu?c ??i th? ?u c?a hoàng than Pyotr tr?i qua bình l?ng, Artamon Matveev – b?n c?a Aleksei I – n?m ph?n l?n quy?n hành trong tri?u ?ình. Nga hoàng Fyodor III qua ??i n?m 1682 sau sáu n?m tr? qu?c, h??ng d??ng 20 tu?i. Do Fyodor III kh?ng có con, tranh c?i v? vi?c ai là ng??i th?a k? ng?i vua n?y sinh gi?a hai gia t?c Naryshkin và Miloslavsky. Pyotr, lúc ?ó 10 tu?i cùng v?i ng??i anh cùng cha khác m? là Ivan V, 17 tu?i là hai ?ng viên c?a ng?i vua Nga. Do Ivan là m?t ng??i y?u ?u?i, H?i ??ng Boyar Duma c?a t?ng l?p quy t?c Nga ?? t?n Pyotr làm vua, m? ?ng là Natalia tr? thành Thái h?u nhi?p chính. Theo truy?n th?ng Nga, nhan dan Moskva ?? ???c th?ng báo v? vi?c phong v??ng cho Pyotr, và h? ??ng y. ?ng ???c T?ng Giám m?c và ?a s? l?nh chúa ??a ph??ng ?ng h?. Song Natalia l?i là ng??i hi?n lành, l??ng thi?n, thi?u tinh th?n ph?n ??u và trí tu? c?ng bình th??ng và vì th? bà kh?ng h?p v?i v? trí nhi?p chính.

Vài tháng sau, ng??i ch? cùng cha khác m? c?a Pyotr, t?c ch? ru?t c?a Ivan, Sophia Alekseyevna, ?? sách ??ng C?m v? quan Streltsy làm lo?n. Trong cu?c n?i d?y c?a C?m v? quan Streltsy, m?t s? ng??i than và b?n bè c?a Pyotr b? gi?t h?i, trong s? ?ó có Matveev. B?n than Pyotr ?? ch?ng ki?n ???c m?t s? v? gi?t ng??i trong cu?c b?o ??ng này. Sau cu?c n?i d?y t? tháng 4 ??n tháng 5 n?m 1682 c?a quan Streltsy, c?ng chúa Sophia, gia t?c Miloslavsky (phe cánh c?a Ivan), cùng ??ng minh c?a h? ?? cho Ivan và Pyotr tr? vì bên nhau v?i danh ngh?a ??ng Sa hoàng – Ivan là Sa hoàng có v? th? cao h?n – là Sa hoàng ?? nh?t, còn Pyotr ch? là Sa hoàng ?? nh?. C?ng chúa Sofia Alekseyevna ???c c? làm Ph? chính. Quy?n l?c trong tri?u ?ình th?c s? n?m trong tay Sofia.

Tr??ng thành ? th?n d?

Pyotr I lúc tr? trong quan ph?c k? binh. Trong chuy?n ?i Tay ?u, Pyotr ?? t?ng t?m hình này cho vua Anh William III.

Trong th?i gian Sofia ?i?u hành vi?c n??c, Pyotr r?i xa kinh ?? Moskva, l?n lên n?i th?n d?. Khi Pyotr lên 14, ?ng và m? là Natalia ??n c? ng? ? Cung ?i?n Preobrazhenskoe, trong ng?i làng cùng tên d?c b? s?ng Yauza, cách Moskva kho?ng 50 km. Nh?ng trò ch?i t?p ?ánh tr?n mà Pyotr ?a thích bi?n n?i này thành m?t doanh tr?i quan ??i hoàn ch?nh. T?ng c?ng có 800 thi?u nhi và trai tr?, s?ng trong nh?ng khu doanh tr?i, t?p luy?n nh? quan ??i, s? d?ng ng?n ng? c?a quan ??i và l?nh l??ng theo ch? ?? quan ??i. M?t trong nh?ng thi?u niên này là Aleksandr Danilovich Menshikov, sau này tr? thành ??i th?n than thi?t nh?t c?a Pyotr. Pyotr xem t?t c? thi?u niên ??ng trang l?a nh? là b?n c?a mình, t? nhóm nh? này ?ng gay d?ng nên L? ?oàn Preobrazhenskoe. ?ay c?ng là l? ?oàn ??u tiên c?a l?c l??ng C?nh v? Hoàng gia mà l? ?oàn tr??ng lu?n lu?n là Nga hoàng, m?i cho ??n khi ch? ?? Nga hoàng b? Cách m?ng Tháng Hai l?t ?? vào n?m 1917.

Kh?ng bao lau, m?i doanh tr?i trong ng?i làng nh? bé Preobrazhenskoe ??u ch?t lính, các doanh tr?i m?i ???c xay d?ng thêm ? ng?i làng Semyonovsky g?n ?ó; v?i th?i gian, ??i quan này phát tri?n thành L? ?oàn Semyonovsky, và là l? ?oàn th? hai c?a l?c l??ng C?nh v? Hoàng gia. M?i l? ?oàn lúc s? khai có 600 quan, ???c t? ch?c thành b? binh, k? binh và pháo binh gi?ng nh? bên quan ??i th?c th?. L? ?oàn C?nh v? Hoàng gia c?ng có h? th?ng quan hàm, v?i s? quan tr?n ??a, ??i h?u c?n, ban hành chính, ban quan l??ng, lính th?i kèn, lính ?ánh tr?ng,... nh? bên quan ??i.

Trong th?i gian này, m?t th??ng nhan già ng??i Hà Lan tên là Franz Timmerman ?? d?y cho Nga hoàng Pyotr s? h?c, hình h?c, cách tính toán ??n ??o,... ??i v?i Pyotr, Timmerman v?a là chuyên gia t? v?n v?a là ng??i b?n, và ?ng lu?n gi? ?ng th?y bên mình ?? tr? l?i các cau h?i liên t?c tu?n ra t? v? Nga hoàng nh? tu?i.

Chính Timmerman và Pyotr tìm th?y m?t chi?c thuy?n m?c nát ki?u Anh, ???c m?t ng??i Hà Lan khác s?a ch?a, và ?ng này ch? d?n Pyotr lái chi?c thuy?n. Nga hoàng Pyotr g?i chi?c thuy?n này là "Th?y t? c?a H?i quan Nga", hi?n ???c tr?ng bày ? B?o tàng H?i quan Nga ? thành ph? Saint-Peterburg.

Sau ?ó, Nga hoàng Pyotr h?c ?óng thuy?n trên b? h? Pleschev, cách kinh ?? Moskva g?n 140 kil?mét v? phía ??ng b?c. Vi?c tình c? tìm th?y chi?c thuy?n và nh?ng bài h?c lái thuy?n ??u tiên cùng v?i vi?c ?óng nh?ng chi?c tàu khu tr?c nh? và thuy?n bu?m ??u tiên kh?i ??u cho lòng ?am mê bi?n và ??c mu?n h?c h?i t? các n??c Tay ?u c?a ?ng.

Vào ngày 27 tháng 1 n?m 1689, Pyotr lên 17 tu?i và nghe theo l?i m?, c??i Evdokiya Fyodorovna Lopukhina – m?t c? gái xu?t than trong t?ng l?p quy t?c, lúc ?ó lên 20. H? có ba ng??i con, trong s? ?ó có Aleksei s?ng ??n tu?i tr??ng thành và Aleksandr qua ??i 7 tháng sau khi ra ??i. Tuy nhiên, m??i n?m sau, sau chuy?n ?i Tay ?u ?ng ?? bu?c Lopukhina tr? thành m?t n? tu s? và cu?c h?n nhan k?t thúc.

Giành l?i quy?n l?c

Pyotr ??i ?? trong b? chi?n bào.

Sau b?y n?m làm ph? chính bên c?nh vua em Ivan c?ng y?u ?t nh? Fyodor, Sofia toan tính chuy?n tr? di?t Pyotr và ph? b? Ivan ?? chính th?c làm n? hoàng. B?y gi?, Sophia ?? b? m?t uy tín sau th?t b?i trong hai cu?c chi?n tranh vùng Krym. Nh? s? ?ng h? c?a ??ng ??o quy t?c lúc ?ó, Pyotr I bi?t ???c y ??nh c?a Sofia. ?ng còn ???c s? h? tr? ??c l?c c?a 2 quan ?oàn c?m v? và các s? quan trong v? ??i hoàng gia, vì th? Pyotr kh?ng khó kh?n b? g?y ???c y ??nh binh bi?n c?a Sofia.

Cu?c kh?ng ho?ng bùng n? vào ngày 17 tháng 8 n?m 1689 gi?a hai phe c?a Sofia và Pyotr ??i ??. K?t qu? là Sofia b? l?t ??, b? t??c b? hoàn toàn quy?n hành r?i sau này b? ??a vào n? tu vi?n Novodevichy. T? ?ó, dù trên danh ngh?a, Ivan và Pyotr ti?p t?c tr? vì bên nhau nh?ng trên th?c t? quy?n hành hoàn toàn do Pyotr n?m.

Trong 5 n?m ti?p theo, Pyotr quay tr? v? Preobrazhenskoe và h? Pleschev, v?n s?ng theo l?i s?ng thi?u niên thi?u quy c?, thi?u trách nhi?m, hoàn toàn d?ng d?ng v?i chính s?. Tr??c th?i gian này, tri?u ?ình ???c ?i?u hành b?i m?t nhóm nh? ?? t?ng ?ng h? và dìu d?t ?ng trong cu?c ??i ??u v?i Sofia và Thái h?u Nataliya Naryshkina. N?m 1694, khi Nataliya qua ??i, Pyotr I tr? thành m?t ?ng vua ??c l?p, dù ?ng v?n ??ng tr? vì v?i ?ng vua b?t l?c Ivan V.

Trong hai n?m 1693 và 1694, Pyotr I ?i ??n Arkhangelsk ?? quan sát nh?ng ho?t ??ng c?a m?t b?n c?ng, cách t?p lái tàu bi?n, ??t mua chi?c tàu ??u tiên và ?óng thêm tàu cho H?i quan Nga. Nh?n th?y t?m quan tr?ng c?a n?n hàng h?i, ?ng càng quy?t tam h?c h?i ?i?u hay t? Tay ?u và chú tam ??n vi?c xay d?ng c?ng bi?n.

Ngày 8 tháng 3 n?m 1696, Nga hoàng Ivan V thình lình qua ??i, khi m?i 29 tu?i. T? ?ó, Pyotr ??i ?? là v? Nga hoàng duy nh?t, là nhà c?m quy?n t?i cao ??c nh?t c?a ??t n??c Nga.

Nh?ng ho?t ??ng m? r?ng l?nh th?

Chi?n tranh Nga-Ottoman và m? c?a bi?n Azov

Bài chi ti?t: Chi?n tranh Nga-Ottoman (1686-1700)

Quan Nga ?ánh chi?m Azov n?m 1696.

Khi vua Pyotr ??i ?? lên ng?i, n??c Nga tuy có l?nh th? r?ng l?n nh?ng kh?ng có ???ng th?ng ra bi?n Baltic ho?c bi?n ?en ?? th?ng th??ng v?i các n??c Tay ?u có trình ?? v?n minh khá cao khi ?ó. Vì v?y, ?ng quy?t ??nh dùng chi?n tranh ?? m? r?ng l?nh th?, l?y ???ng th?ng ra bi?n.

?? ti?n ra bi?n ?en, tr??c tiên ng??i Nga ph?i l?y ???c pháo ?ài Azov, th?ng ra bi?n Azov. Khi ?ó bi?n Azov n?m trong t?m ki?m soát c?a H?n qu?c Krym, do s?c t?c Tatar cai tr? d??i s? b?o tr? c?a ?? qu?c Ottoman. Tháng 1 n?m 1695, ?ng mang 13 v?n quan t?n c?ng Azov.

?? ?? phòng s? t?n c?ng c?a Nga, Khan Selim I c?a h?n qu?c Krym (1692 – 1699) ?? cho xay nhi?u ??n l?y t?i s?ng ??ng là con ???ng t? bi?n Azov ch?y ra. Tình hình chi?n s? ban ??u b?t l?i cho ?ng vì khi ?ó Nga ch?a có h?i quan nên kh?ng th? c? l?p ???c pháo ?ài Azov, ng??c l?i quan ??ch l?i ???c h?i quan ti?p vi?n nên ch?ng quan Nga r?t hi?u qu?. Chính vì v?y, cu?c t?n c?ng c?a Nga hoàng Pyotr b? th?t b?i.

Hi?u ???c nguyên nhan th?t b?i, Pyotr ra s?c xay d?ng h?i quan. T? mùa thu n?m 1695, x??ng ?óng tàu kh?i ??ng. ?ích than ?ng t?i c?ng x??ng, c?m búa và vào làm vi?c v?i c?ng nhan. Do s? thúc ??y nhanh chóng, tháng 5 n?m 1696, x??ng ?? ?óng xong 168 chi?c thuy?n có bu?m, 157 chi?c thuy?n trang b? súng ??i bác và 1300 chi?c thuy?n v?n t?i chuyên ch? binh lính và quan nhu.

Ngay tháng 5 n?m 1696, Pyotr ??i ?? phát ??ng t?n c?ng Azov l?n th? 2. Cu?i tháng, 10 v?n quan Nga kéo t?i chan thành và c?ng phá. Trên m?t bi?n, 100 thuy?n Nga và 130 chi?n h?m chi vi?n c?a Krym c?ng ??ng ?? d? d?i. K?t qu? th?y quan Nga ?ánh b?i quan Krym. Vi?n binh Krym ph?i rút, pháo ?ài Azov b? c? l?p. Quan Nga phong t?a c?a s?ng ??ng. B? quan Nga t?n c?ng c? trên b? và t? bi?n, ??n ngày 18 tháng 7, 9000 quan trong thành ph?i ra hàng.

L?y ???c Azov là Pyotr có bàn ??p ti?n ra làm ch? bi?n ?en, nh?ng tình hình sau ?ó l?i thay ??i. Kh?ng lau sau, ng??i Th? Ottoman ky hòa ??c v?i ?? qu?c áo – m?t k? thù truy?n ki?p c?a h?. Vì th? Nga b? m?t ?i m?t ??ng minh và s? ph?i m?t mình ???ng ??u v?i Ottoman. Pyotr nh?n th?y mình ch?a ?? th?c l?c ?? m?t mình ?ánh b?i qu?c gia này. ?ng quy?t ??nh t?m th?i bu?ng m?c tiêu ti?n ra bi?n ?en và quay sang m?c tiêu bi?n Baltic.

??i chi?n B?c ?u

Xem thêm: ??i chi?n B?c ?u và Tr?n Poltava

Sang m?t s? n??c Tay ?u (1697 – 1698)

N?m 1697, vua Pyotr ??i ?? – d??i cái tên "binh nh?t Pyotr Mikhailovich" – d?n m?t ?oàn s? th?n h?n 650 ng??i, mà s? gia g?i là ??i Phái b? S? th?n ??n m?t s? n??c Tay ?u. M?c ?ích c?a chuy?n ?i là nh?m thành l?p liên minh ch?ng Ottoman, và còn ?? tìm ngu?n nhan l?c, mua v? khí và trang thi?t b? cho H?i quan Nga và "?i m?t ngày ?àng, h?c m?t sàng kh?n". Pyotr kh?ng ?i v?i t? cách là Nga hoàng mà gi?u tung tích, gi? d?ng là m?t nhan viên c?a các ??i s?. Qua chuy?n ?i này, "liên minh ch?ng Th?" mà ?ng mong mu?n ?? kh?ng ???c thành l?p, do Pháp là m?t ??ng minh truy?n th?ng c?a ?? qu?c Ottoman, còn áo thì mong mu?n gi? hòa bình ? phía ??ng trong khi h? th?c hi?n nh?ng cu?c chi?n tranh ? phía Tay. H?n n?a, lúc này nhi?u n??c chau ?u ?ang quan tam ??n v?n ?? ai là ng??i th?a k? vua Tay Ban Nha Carlos II kh?ng có con, ch? kh?ng ph?i là cu?c chi?n v?i Nhà vua Th? Nh? K?.

Dù "??i Phái b? S? th?n" ?? kh?ng thành c?ng trong vi?c kêu g?i các vua chúa chau ?u thành l?p m?t liên minh ch?ng Ottoman, ?i?u này kh?ng có ngh?a là h? d?ng b??c. ??n Hà Lan, Nga hoàng Pyotr I ?? h?c h?i ???c nhi?u ?i?u v? ??i s?ng c?a ng??i Tay ?u. ?ng ?? h?c cách ?óng tàu ? Zaandam (t?i ?ay, c?n nhà ?ng ? hi?n nay là b?o tàng) và Amsterdam – n?i ?ng ?? cùng v?i b?n bè ngày ?êm lao ??ng ròng r?, v?i thành qu? là ?óng ???c m?t tàu chi?n sau hai tháng. Khi v? n??c, ?ng ?? v?n d?ng ki?n th?c mà ?ng h?c ???c ? Hà Lan ?? xay d?ng H?i quan Nga Sa hoàng. Pyotr ??i ?? và Th? tr??ng Amsterdam Nicolaas Witsen ?àm lu?n v?i nhau m?i ngày, và ?ng h?i làm th? nào có th? làm vi?c m?t cách yên t?nh ?? h?c ngh? ?óng tàu, trong khi b? bao quanh b?i ng??i tò mò l? m?t nhìn t?c m?ch, và Witsen có ngay m?t ?? xu?t. Trong vòng b?n tháng Nga hoàng ??n làm vi?c t?i x??ng ?óng tàu l?n nh?t th? gi?i, thu?c v? C?ng ty ??ng ?n Hà Lan. Nga hoàng ?? tham gia vào vi?c ?óng m?t con tàu bu?n Anh-?n ??c bi?t dàng cho ?ng: "Tàu bu?n Thánh Phêr? và Phaol?". Trong th?i gian ? ?ay Nga hoàng ?? g?p g? nhi?u ng??i th? tài hoa, ch?ng h?n nh? nh?ng ng??i ?? ch? t?o các au thuy?n, xay d?ng các pháo ?ài, các th? ?óng tàu và nh?ng th?y th?, trong s? ?ó có phó ?? ??c Cornelis Cruys – sau này là ng??i d??i quy?n c?a Franz Lefort, c? v?n v? các v?n ?? hàng h?i c?a Pyotr ??i ??. Bên c?nh ?ó, Pyotr c?ng th?m Frederik Ruysch – ng??i ?? d?y ?ng cách nh? r?ng và b?t nh?ng con b??m. ?ng – m?t v? vua ham h?c h?i và v?n d?ng cho vi?c d?ng n??c – c?ng ???c ?ón chào b?i h?a s? v? c?nh bi?n Ludolf Bakhuysen và nhà phát minh ?ng vòi r?ng Jan van der Heyden. Vào ngày 16 tháng 1 n?m 1698 Pyotr t? ch?c bu?i liên hoan chia tay và m?i Johan Huydecoper van Maarsseveen ??n d? ti?c. Trong bu?i ti?c, Johan Huydecoper van Maarsseveen ng?i gi?a Lefort và Nga hoàng, cùng c?n ly v?i h?.

Tr?n áp cu?c n?i d?y c?a l?c l??ng C?m v? Streltsy.

T?i V??ng qu?c Anh, ?ng ?? g?p g? vua William III, th?m Greenwich và Oxford, ???c v? b?i ?ng Godfrey Kneller và ch?ng ki?n m?t cu?c di?u hành c?a H?i quan Hoàng gia Anh t?i Deptford. ?ng ?? ???c h?c v? ngh? h?i quan t?i Anh. ?ng còn ??n thành ph? non tr? Manchester ?? h?c v? các xay d?ng thành ph?, mà sau này ?ng s? v?n d?ng ?? xay d?ng Sankt Peterburg. Sau ?ó, ??i Phái b? S? th?n ?? ??n Leipzig, Dresden và Viên. ?ng ?? nói chuy?n v?i vua Ba Lan August II và hoàng ?? La M? Th?n thánh Leopold I. ??i Phái b? S? th?n ?? kh?ng ??n thành Venezia. Chuy?n ?i c?a Pyotr ??i ?? ?? b? rút ng?n vào n?m 1698, khi ?ng ph?i tr? v? Nga ?ánh d?p cu?c n?i d?y c?a C?m v? quan Streltsy. Tuy nhiên, tr??c khi nhà vua tr? v? t? Anh, quan ??i Nga ?? d?p t?t cu?c n?i d?y m?t cách d? dàng. Trong quan ??i Nga hoàng, ch? m?t binh s? thi?t m?ng trong v? n?i d?y này. Tuy th? nh?ng Nga hoàng Pyotr ?? xét x? phi?n quan m?t cách tàn b?o: 1.200 phi?n quan b? tra t?n và hành hình, và Pyotr ?? h? l?nh cho quan lính bêu thi hài c?a h? t?i n?i c?ng c?ng ?? c?nh cáo nh?ng tên ph?n ngh?ch trong t??ng lai. L?c l??ng C?m v? quan Streltsy b? gi?i tán, do h? n?i d?y ?? ??a c?ng chúa Sophia lên làm vua nên Sophia b? b?t ph?i tr? thành m?t n? tu s?.

Tác ??ng c?a chuy?n ?i v? cùng r?ng l?n. ?ng tr? v? Nga v?i quy?t tam c?i t? ??t n??c theo ???ng h??ng c?a Tay ?u. Theo y ngh?a nào ?ó, ?nh h??ng ?i theo vòng tròn: Tay ?u ?nh h??ng ??n cá nhan Pyotr, ?ng ?nh h??ng m?nh m? ??n n??c Nga, và n??c Nga, m?t khi ?? hi?n ??i hóa và v??n lên, có t?m ?nh h??ng m?i và m?nh h?n ??n Tay ?u. Vì th?, ??i v?i c? ba – Pyotr, n??c Nga và Tay ?u – vi?c l?p và g?i ??i Phái b? S? th?n là m?t th?i ?i?m b??c ngo?t.

Chu?n b? chi?n tranh

N??c Nga Sa Qu?c vào n?m 1700

Ngày 9 tháng 8 n?m 1700, Pyotr ??i ?? tuyên b? chi?n tranh v?i ?? qu?c Th?y ?i?n, gi?i thích m?c tiêu là ?? chi?m l?i hai t?nh Ingria và Karelia. Hai t?nh này, ? phía b?c và nam c?a s?ng Neva, c?ng v?i h? Ladoga và các pháo ?ài N?teborg, Narva và Riga, lúc tr??c thu?c v? Nga. Hòa ??c Nga–Th?y ?i?n n?m 1664 tái xác nh?n các vùng ??t này thu?c Th?y ?i?n. Tuy th?, trong y ngh? c?a Pyotr, ??y là nh?ng l?nh th? c?a Nga mà ?ng mu?n ?o?t l?i ?? m? ???ng th?ng th??ng ra bi?n. Chi?n tranh kéo dài h?n 20 n?m, v?i nhi?u n??c B?c ?u can d? vào, nên s? gia g?i là ??i chi?n B?c ?u.

?ay là cu?c ch?m trán gi?a Pyotr ??i ?? và vua Th?y ?i?n Karl XII – hai v? vua tr? tu?i. Th?y ?i?n là m?t ?? qu?c hùng m?nh ? B?c ?u khi ?ó, có h?i quan m?nh, ??ng th?i ?? chi?m ???c Karelia và m?t vùng ??t r?ng l?n n?m d?c theo b? bi?n Baltic, phong t?a ???ng bi?n c?a Nga.

?? chu?n b? chi?n tranh v?i Th?y ?i?n, ?ng ky Hi?p ??c Liên minh ph??ng B?c v?i Ba Lan và ?an M?ch vào n?m 1696. ??ng th?i, ?? yên ?n ph??ng nam, d?c toàn l?c vào cu?c chi?n ph??ng B?c, ?ng ky hòa ??c v?i ?? qu?c Ottoman có hi?u l?c trong 30 n?m.

T? th?t b?i ??u tiên

Bài chi ti?t: Tr?n Narva

Sau khi tuyên chi?n v?i ?? qu?c Th?y ?i?n, Pyotr I m? cu?c t?n c?ng vào vùng ??t chi?n l??c Narva. Quan Th?y ?i?n ???c trang b? và hu?n luy?n t?t, ch? v?i 2 v?n ng??i ?? ?ánh b?i quan Nga ??ng h?n g?p 8 l?n và b?t ???c 16000 tù binh.

C?ng nh? trong cu?c chi?n v?i ?? qu?c Ottoman, th?t b?i ??u tiên kh?ng khi?n Pyotr I n?n lòng. ?ng quy?t tam tìm cách ph?c thù. ?ng ra l?nh tr?ng binh trên toàn qu?c, nhanh chóng xay d?ng ???c 50 quan ?oàn m?i; cho th?ng kê chu?ng thánh ???ng trên toàn qu?c và tr?ng d?ng 1/4 s? chu?ng vào vi?c ?úc ??i bác. ?ng tuy?n l?a 2500 thanh niên vào tr??ng hu?n luy?n pháo binh và c?ng binh, mua 150000 kh?u súng tr??ng t? n??c ngoài ?? trang b? cho quan ??i. B?n than ?ng t? mình ?i kh?p ??t n??c ?? th? sát vi?c chu?n b? và ??n ??c tái phát ??ng cu?c chi?n ch?ng Th?y ?i?n.

M? c?a s?ng Neva

Cu?c tr? thù c?a vua Pyotr ??i ?? và binh s? khi chi?m pháo ?ài Narva c?a Th?y ?i?n n?m 1704.

N?m 1701, l?i d?ng lúc quan ch? l?c Th?y ?i?n ?i ?ánh Ba Lan, vua Pyotr ??i ?? t?n c?ng vào các ??n l?y c?a Th?y ?i?n ? d?c b? bi?n Baltic. Sau nhi?u ngày t?n c?ng, sang n?m 1702, quan Nga chi?m ???c N?teborg n?m trên c?a s?ng Neva. ?ng ??i tên n?i này thành "Schlysselburg", ngh?a là "thành ph? chìa khóa", v?i ng? y l?y thành ph? này làm chìa khóa m? c?a con s?ng Neva ra bi?n l?n.

Ti?p ?ó, quan ??i Nga l?i m? các cu?c t?n c?ng vào vùng tam giác s?ng Neva. Nh?m b?o v? cho c?a ra c?a s?ng Neva, Pyotr ??i ?? huy ??ng 20 v?n n?ng n? ??n xay d?ng ??n l?y trên hòn ??o g?n ?ó. Sau này, ?ng cho xay d?ng thành ph? n?m sát ven bi?n là Sankt-Peterburg làm c?a ng? ?i ra các n??c Tay ?u.

Trong khi quan Th?y ?i?n ?ang sa l?y ? Ba Lan, quan Nga ???c r?nh tay ?i ?ánh nh?ng l?nh th? c?a Th?y ?i?n d?c b? Bi?n Baltic.

Pyotr ??i ?? phái t??ng Boris Petrovich Sheremetev kéo 286000 quan ??n ?ánh x? Livonia, ???c 7 v?n quan Th?y ?i?n b?o v? d??i quy?n ch? huy c?a t??ng Wolmar Anton von Schlippenbach. Tháng 1 n?m 1702, Sheremetev có m?t chi?n th?ng quan tr?ng, ?ánh ?u?i quan Th?y ?i?n ra kh?i doanh tr?i mùa ??ng, và còn gay 4 v?n th??ng vong cho phía Th?y ?i?n (phía Nga tuyên b? gay th??ng vong 1 v?n). Quan tr?ng h?n theo y ngh?a t??ng tr?ng, quan Nga b?t ???c 3500 tù binh Th?y ?i?n và gi?i h? v? thành Moskva. Tinh th?n c?a toàn quan Nga, ?? xu?ng th?p t? chi?n b?i thê th?m t?i Narva, t? ?ó b?t ??u lên.

Mùa hè k? ti?p, tháng 7 n?m 1702, Sheremetev l?i t?n c?ng Schlippenbach ? Livonia, và l?n này 50 nghìn quan Th?y ?i?n b? ?ánh g?n nh? tan tành: 25000 th??ng vong, 3000 b? b?t cùng v?i pháo và c? xí. Bên Nga b? m?t 8000 ng??i. Sau tr?n này, quan c? ??ng c?a Schlippenbach kh?ng còn xu?t hi?n, và c? vùng Livonia xem nh? b? ng? ngo?i tr? các c?n c? c? ??nh Riga, P?rnu và Dorpat. Quan d??i quy?n Sheremetev t? do tung hoành kh?p n?i, ??t phá làng m?c và th? tr?n c?a Th?y ?i?n.

Trong lúc ?ó, Pyotr ??i ?? cho ?óng lo?i thuy?n nh? trên h? Ladoga, h? l?n nh?t chau ?u, ?? ?ánh ?u?i h?i quan Th?y ?i?n. Quan Nga áp d?ng cùng chi?n thu?t trên h? Peipus. K? ti?p, Nga chi?m l?y pháo ?ài Th?y ?i?n ? N?teborg, n?i ? Ladoga ch?y vào s?ng Neva, ??i tên c?a pháo ?ài thành Schlüsselburg, t? schlüssel trong ti?ng ??c có ngh?a là "chìa khóa", c?ng có y ngh?a pháo ?ài là chìa khóa m? ra Bi?n Baltic. S? th?t th? c?a N?teborg/Schlüsselburg là th?t b?i n?ng n? cho Th?y ?i?n vì h? ?? m?t ?i b?c t??ng ch?n Nga ti?n ra Neva và c? t?nh Ingria.

Mùa xuan n?m sau, 1703, trong khi Karl XII v?n còn ? Ba Lan, Pyotr ??i ?? d?t khoát "kh?ng ?? m?t th?i gi? mà Thiên Chúa ?? ban," t?n c?ng tr?c di?n ?? t?o d?ng mi?n ??t Nga trên b? Bi?n Baltic, 21 v?n quan Nga ?? nghi?n nát g?n 13 v?n quan Th?y ?i?n trong tr?n Grodno. Cu?i cùng, Nga ki?m soát toàn chi?u dài s?ng Neva, và Pyotr ??i ?? cho xay d?ng thành ph? Sankt-Peterburg ? c?a s?ng Neva. Nh?m b?o v? cho c?a ra c?a s?ng Neva, Pyotr ??i ?? huy ??ng 20 v?n n?ng n? ??n xay d?ng ??n l?y trên hòn ??o g?n ?ó. Sau này, ?ng cho xay d?ng thành ph? n?m sát ven bi?n là Sankt-Peterburg làm c?a ng? ?i ra các n??c Tay ?u.

N?m 1704, Nga giành quy?n ki?m soát hai th? tr?n then ch?t c?a Estonia là Dorpat và Narva. Vi?c này giúp c?ng c? chan ??ng c?a Nga ? Ingria và ng?n ch?n Th?y ?i?n ti?n v? Sankt-Peterburg t? phía tay. Chi?n th?ng Narva có t?m quan tr?ng v? tam ly c?ng nh? chi?n l??c: kh?ng nh?ng che ch?n cho Sankt-Peterburg ? m?t tay, mà còn chu?c l?i n?i nh?c nh? b?n n?m tr??c c?ng chính ? Narva.

Vào tháng 2 n?m 1704, Karl XII tru?t ph? August II c?a Ba Lan ?? lo?i ra bên th? hai trong s? liên minh ba bên ch?ng Th?y ?i?n. Bay gi?, b? ??n ??c ph?i ??i m?t v?i Karl, Pyotr ??i ?? t?ng c??ng n? l?c ?? dàn hòa v?i Karl XII.

Karl nh?t quy?t t? ch?i xem xét vi?c ?àm phán v?i Nga. Trong giai ?o?n Pyotr ??i ?? ?? xu?t các ?i?u ki?n hòa bình và Karl bác b? các ?? xu?t này, có s? cách bi?t gi?a ??i bên kh?ng th? nào hòa gi?i ???c: Sankt-Peterburg. Pyotr có th? t? b? m?i th? mi?n là ???c gi? Sankt-Peterburg ?? có l?i cho Nga th?ng ra bi?n. Karl kh?ng mu?n t? b? th? gì khi ch?a ?ánh g?c quan ??i Nga. Vì th?, chi?n tranh ti?p t?c trên danh ngh?a Sankt-Peterburg – lúc này ch? m?i là m?t s? ng?i nhà g?, m?t pháo ?ài xay b?ng ??t và m?t b?n c?ng th? s?.

T? tháng 1 n?m 1707, Pyotr ??i ?? ra l?nh l?p m?t vành ?ai tàn phá h?u t?o khó kh?n cho quan Th?y ?i?n. ? vùng tay Ba Lan n?i quan Th?y ?i?n s? ?i qua tr??c khi vào Nga, k? binh ?? nh?n l?nh ?i tàn phá: ??t cháy th? tr?n Ba Lan, phá d? c?u, san thành bình ??a làng m?c và th? tr?n.

Ngày 27 tháng 8 n?m 1707, Karl XII kéo 48 v?n quan ra kh?i r?i x? Sachsen (??c) ?? b?t ??u m?t cu?c phiêu l?u l?n lao nh?t trong ??i ?ng. ??u n?m 1708, quan tinh nhu? Th?y ?i?n ??t chan lên b? ??ng c?a s?ng Vistula.

Pyotr ra l?nh ti?p t?c tàn phá m?t vùng r?ng l?n c?a chính ??t Nga ?? Th?y ?i?n kh?ng th? thu ho?ch ???c gì b?t k? h? ti?n quan theo h??ng nào. D?c m?i con ???ng d?n t? doanh tr?i Th?y ?i?n h??ng v? b?c, ??ng ho?c tay, quan Nga t?o m?t vòng ?ai v??n kh?ng nhà tr?ng dài g?n 2000 kíl?mét t? Pskov cho ??n Smolensk. Trong vành ?ai này, m?i nhà c?a, m?i m?u th?c ?n cho ng??i ho?c ng?a ph?i b? ??t tr?i ngay khi Karl ti?n quan.

Karl XII t? ch? huy có 40 v?n quan. Cánh quan 8 v?n binh s? c?a Adam Ludwig Lewenhaupt ?? ???c l?nh ??n ?i?m h?n v?i ??i quan, còn cánh quan 9 v?n binh s? c?a Lybecker t? Ph?n Lan ?? nh?n l?nh di chuy?n xu?ng Sankt-Peterburg. N?u thành c?ng, l?c l??ng này có th? chi?m Sankt-Peterburg, n?u kh?ng c?ng có th? làm nghi binh ?? c?m chan m?t s? quan c?a Pyotr.

L?c l??ng c?a Nga ??ng h?n nhi?u. T?ng c?ng trên ???ng vòng cung ch?n h??ng ti?n c?a Th?y ?i?n, Pyotr ??i ?? ch? huy kho?ng 575000 quan. Ngoài ra, Fyodor Matveyevich Apraksin ch? huy 245000 quan tr?n gi? Sankt-Peterburg, và t??ng Bauer n?m 160 nghìn quan ?óng ? Dorpat ?? ng?n ch?n Lewenhaupt ? Riga. Các l?c l??ng này s?n sàng ??i phó v?i nh?ng ??ng thái khác nhau c?a Th?y ?i?n. M?t l?c l??ng khác g?m 120 nghìn quan d??i quy?n Hoàng than Mikhail Mikhailovich Golitsyn tr?n ?óng g?n Kiev ?? ?ón ??u ??ch quan ti?n v? Ukraina.

Nga có t?ng c?ng 1,1 tri?u quan so v?i 57 v?n quan c?a Th?y ?i?n. S? khác bi?t này kh?ng có y ngh?a nhi?u ngo?i tr? y?u t? là trong cu?c chi?n d?ng dai, bên Nga có th? thay th? d? dàng s? th??ng vong.

Trong chu?i ti?n c?ng c?a Th?y ?i?n, quan Nga lu?n t?o m?t lá ch?n gi?a quan Th?y ?i?n và ???ng d?n ??n kinh thành Moskva. Các tr?n ?ánh n?i ti?ng là tr?n Golovchin ngày 3 tháng 7 n?m 1708, tr?n Molyatychy ngày 9 tháng 7 n?m 1708, và tr?n Lesnaya ngày 28 tháng 9 n?m 1708. Trong tr?n ?ánh t?i Golovchin, vua Karl XII ?ánh tan tác quan Nga ??ng ??o h?n. Nh?ng ?ay là tr?n th?ng l?ng l?y cu?i cùng c?a ?ng. Trong tr?n ?ánh t?i Lesnaya, m?i bên có kho?ng 12 v?n quan giao chi?n; Nga b? t?n th?t kho?ng m?t ph?n ba, nh?ng Th?y ?i?n m?t phan n?a. Sau này, Nga hoàng Pyotr g?i là tr?n Lesnaya "Bà M? c?a Tr?n Poltava."

Sa hoàng Pyotr I trong tr?n Poltava, tranh kh?m c?a Mikhail Lomonosov.

Tr?n ?ánh l?n quy?t ??nh là tr?n Poltava ngày 28 tháng 6 n?m 1709 gi?a hai ?oàn quan hùng h?u. T?ng c?ng, l?c l??ng tinh nhu? Th?y ?i?n tung ra ?? t?n c?ng 42 v?n quan Nga ch? có 19 v?n binh s?. Riêng trong cu?c giáp lá cà, 15 v?n b? binh Th?y ?i?n m?t m?i vì ?ói kém và b?nh t?t, kh?ng có pháo, giao chi?n v?i 24 v?n quan tinh nhu? Nga có 700 kh?u pháo. Th?y ?i?n b? t?n th?t 10 v?n quan, g?m 69010 t? tr?n và b? th??ng, 27600 b? b?t làm tù binh. Trong t?ng s? 42 v?n quan Nga, 13450 ch?t và 32900 b? th??ng. S? th??ng vong và k?t qu? ??u ??o ng??c t?t c? các tr?n ?ánh tr??c ?ó gi?a Th?y ?i?n và Nga.

V?i chi?n b?i này, nh?ng n?m tháng huy hoàng c?a vua Karl XII ch?m d?t. V?i s? truy kích c?a quan Nga, ngày 1 tháng 7 Lewenhaupt mang 142880 ng??i và 340 kh?u pháo ra ??u hàng mà kh?ng ch?ng c? gì c?.

R?i quan Nga ti?p t?c truy kích ???ng rút lui c?a vua Karl XII lúc ?y ?ang c? t?u thoát qua ?? qu?c Th? Ottoman. Thêm m?t tr?n tàn sát, ?? r?i cu?i cùng ?ng ch? còn có 600 quan s? khi ?i vào Ottoman xin ?n náu.

Mùa xuan n?m 1710, n??c Nga g?t hái thành qu? c?a chi?n th?ng Poltava. Kh?ng còn b? quan Th?y ?i?n ngáng tr?, quan tinh nhu? Nga tung hoành kh?p các t?nh vùng Baltic c?a Th?y ?i?n. Trong khi Bá t??c Boris Petrovich Sheremetev c?ng h?m Riga, ??i t??ng-?? ??c Fyodor Matveyevich Apraksin c?ng phá Vyborg ? mi?n b?c. Th? tr?n này là m?t pháo ?ài quan tr?ng và là ?i?m t?p k?t cho quan Th?y ?i?n ?? ?e d?a Sankt-Peterburg.

Ngày 13 tháng 6 n?m 1710, th? tr?n Vyborg r?i vào tay Apraksin. Sau ?ó, vi?c càn quét và chi?m ?óng c? Eo ??t Karelian ?? t?o nên m?t vùng ??m sau 560 kil?mét cho Sankt-Peterburg, có ngh?a là thành ph? này kh?ng còn s? b? Th?y ?i?n t?n c?ng b?t ng? t? phía b?c.

K? ti?p, m?i thành trì c?a Th?y ?i?n d?c b? nam c?a Bi?n Baltic ??u ??u hàng trong mùa hè 1710. Ngày 10 tháng 7, thành ph? Riga r?ng l?n v?i h?n 1 tri?u dan r?i vào tay Sheremetev sau cu?c c?ng h?m kéo dài 8 tháng.

M?c dù Nga ?? ky hi?p ??c v?i Ba Lan quy ??nh Livonia và Riga thu?c v? Ba Lan, bay gi? Pyotr ??i ?? cho r?ng Nga ?? ?? máu ?? chi?m l?y t?nh và thành ph? này trong giai ?o?n August II kh?ng còn là vua c?a Ba Lan và ??ng minh c?a Nga, vì v?y các l?nh th? này ph?i thu?c v? Nga. Ba tháng sau khi Riga th?t th?, Reval – thành qu? cu?i cùng c?a Poltava – c?ng ??u hàng. Nga hoàng Pyotr I vui m?ng t?t ??:

"	Livonia và Estonia hoàn toàn v?ng bóng quan thù. Nói tóm l?i, quan thù bay gi? kh?ng có m?t t?c ??t nào trên b? trái c?a Bi?n Baltic. Bay gi? là tùy chúng ta ph?i c?u xin Thiên Chúa cho n?n hòa bình ?n ??nh.	"

N?m 1710, vua Pyotr ??i ?? ?? chi?m ???c x? Latvia thu?c ?? qu?c Th?y ?i?n. Ngày 16 tháng 8 cùng n?m, ?ng ky k?t b?n tuyên ng?n c?ng b? vi?c sáp nh?p vùng Estonia vào n??c Nga Sa hoàng. B?n tuyên ng?n này ghi nh?n:

“

Nhà vua Th?y ?i?n, do ngoan c?, ?? kh?ng ?? cho Tr?m và Th?n dan ???c chung s?ng hòa bình. ?ay hoàn toàn là ly do t?i h?u khi?n chúng ta ?? ti?n quan vào vùng ??t Estonia, ?? c?ng c? quy?n th?ng tr? c?a chúng ta ??i v?i h?i c?ng c?a nó và c?ng ?? b?o v? n??c Nga ch?ng h?a xam l??c. ??c bi?t, chúng ta ?? nh?n th?y s? c?n th?y ph?i có s? phù h? c?a Th??ng ?? ?? cai qu?n th? tr?n Revel...

” — Tuyên ng?n v? vi?c sáp nh?p Estonia

Chi?n tranh v?i Ottoman (1710 – 1711)

Bài chi ti?t: Chi?n tranh Nga-Th? Nh? K? (1710-1711)

Sau chi?n b?i t?i Poltava, Karl XII ch?y sang ?? qu?c Ottoman, và l?i kéo sultan Ahmed III vào cu?c chi?n. Ngày 20 tháng 11 n?m 1710 Ahmed III tuyên chi?n v?i n??c Nga Sa hoàng.

N?m 1711, Pyotr ??i ?? kh?i x??ng chi?n d?ch Pruth. Trong chi?n d?ch này, ?ng cùng v?i t??ng Boris Sheremetev ?em kho?ng 300 nghìn quan xam chi?m l?nh th? nhà Ottoman ? Moldavia, v?i s? ?ng h? c?a V??ng c?ng x? Moldavia. Ngày 9 tháng 4 n?m 1711, ??i Vizia Ottoman là Baltaci Mehmet Pasha r?i kinh ?? ?? ?em quan ??n ?ánh quan Nga t?i Prut. Quan Ottoman do ??i Vizia ch? huy ?ánh b?i quan Nga trong tr?n chi?n quy?t ??nh t?i St?nile?ti, kho?ng 80000 quan Nga ?? t? tr?n.

Ngày 21 tháng 7 n?m 1711, hai bên ky k?t Hi?p ??nh Pruth: Nga ph?i nh??ng l?i pháo ?ài Azov cho ?? qu?c Ottoman và m?t nh?ng pháo ?ài vùng Bi?n ?en mà Pyotr ?? chi?m n?m 1697.

Th?t b?i c?a quan Nga trong cu?c chi?n này có nhi?u nguyên nhan. Pyotr ?? t? b? chi?n l??c th?n tr?ng th??ng th?y lúc tr??c ?? ???c áp d?ng thành c?ng ??i v?i Karl. Thay vào ?ó ?ng ?? th? vai trò c?a Karl mà hung h?ng d?n quan vào ?? qu?c Ottoman, d?a vào s? h? tr? và ti?p vi?n c?a x? Moldavia – m?t ??ng minh kh?ng ?áng tin c?y. ?ng ?? nghe th?ng tin sai l?c v? s?c m?nh quan Ottoman, và ?? tính toán sai l?m v? t?c ?? hành quan c?a h?.

Ti?n ra bi?n Baltic

Tháng 7 n?m 1714, giai ?o?n hai c?a cu?c ??i chi?n B?c ?u tái di?n. Quan Nga và quan Th?y ?i?n g?p nhau ? eo bi?n Hanko. H?i quan Nga áp d?ng c?p m?n ?ánh sáp lá cà và giành th?ng l?i l?n, thu ???c h?n 200 chi?n thuy?n c?a h?m ??i h?i quan Th?y ?i?n.

Sau tr?n Hanko, Th?y ?i?n lam vào th? y?u và bu?c ph?i ?àm phán v?i Nga t?i qu?n ??o Aland n?m 1718. Nh?ng cu?c ?àm phán di?n bi?n ch?m ch?p. Th?y ?i?n hy v?ng V??ng qu?c Anh s? tham chi?n giúp mình nh?ng ng??i Anh mu?n duy trì c?c di?n can b?ng ? chau ?u nên ch? ??a ra m?t tr?n m?t h?m ??i nh? ?? ki?m ch? s?c t?n c?ng c?a quan ??i Nga.

Trong khi ?àm phán ?ang ti?p t?c, vào ?êm 30 tháng 11 n?m 1718, vua Th?y ?i?n Karl XII t? tr?n khi ?ang d?n quan c?ng h?m pháo ?ài Frederiksten ? Na Uy.

Kh?ng s? h?i áp l?c c?a h?i quan Anh, vua Pyotr ??i ?? m? cu?c t?n c?ng l?n và giành th?ng l?i vang d?i tr??c H?i quan Th?y ?i?n n?m 1720. Quan Th?y ?i?n b? thi?t h?i n?ng, ph?i m? l?i h?i ?àm v?i Nga t?i Nystad (Ph?n Lan). Cu?i cùng Hòa ??c Nystad gi?a Nga và Th?y ?i?n ???c chính th?c ky k?t ngày 30 tháng 8 theo l?ch c? Julius (t?c 10 tháng 9 n?m 1721). Theo Hòa ??c Th?y ?i?n c?t nh??ng cho ?? qu?c Nga v?nh vi?n các vùng Livonia, Ingria và Estonia, cùng v?i Karelia kéo dài ??n Vyborg.

Sau này, Pyotr h?i t??ng l?i cu?c chi?n kéo dài 21 n?m v?i ?? qu?c Th?y ?i?n, ?ng nói:

“

?ó là giai ?o?n ph?i b? ra th?i gian g?p ba l?n ?? h?c xong m?t mái tr??ng hy sinh b?ng máu, ??y r?y nh?ng nguy hi?m. T?t c? nh?ng nhà tr??ng th?ng th??ng khác ch? c?n h?c b?y n?m là t?t nghi?p, nh?ng chúng ta ph?i h?c ? nhà tr??ng này v?i th?i gian t?n g?p 3 l?n. C?m t? tr?i ??t, thành tích t?t nghi?p c?a chúng ta t?t kh?ng còn cách nào h?n.

” — Pyotr ??i ??

Ti?n v? phía nam và phía ??ng

Xem thêm: Chi?n tranh Nga-Ba T? (1722)

Ngay trong th?i k? chi?n tranh v?i Th?y ?i?n, Pyotr ?? phái m?t ?oàn kh?o sát vùng Trung á, thuy?t ph?c H?n qu?c Khiva th?n ph?c Nga và tìm hi?u con ???ng ??n ?n ??.

V? phía Siberia, ?ng phái 50 v?n quan chi?m m?t vùng ??t r?ng l?n t?i th??ng du s?ng Irtish và xam chi?m d?n d?n vùng l?nh th? Yarkanr sát biên gi?i Trung Qu?c d??i th?i nhà Thanh. ?ng còn phái quan ?ánh sang ?? qu?c M?n Thanh, ti?n sau t?i V?n Ly Tr??ng Thành. Sau này, tr??c s? ch?ng tr? quy?t li?t c?a quan M?n Thanh, quan Nga m?i rút lui.

Nhan ly do các th??ng nhan Nga b? ?ánh và c??p ? vùng Samarkand, tháng 7 n?m 1722, ?ng ?i?u 80 nghìn quan và 420 h?a pháo t?n c?ng ?? qu?c Safavid c?a ng??i Ba T?. Quan ??i ?? qu?c Nga l?n l??t ?ánh chi?m Baku, Sari, Resht và h?y di?t quan Safavid tr?ng tr?n Ganja.

N?m 1723, vua nhà Safavid là Tahmasp II ph?i ky hòa ??c v?i ?? qu?c Nga. Vua Safavid c?t Nienschanzt cho Nga và ??i l?i Nga ph?i b?o v? nhà Safavid tr??c nh?ng cu?c t?n c?ng c?a ?? qu?c Ottoman. ?ng mu?n nhan c? h?i ?ó ?? ti?n sang Tay á và ?n ??, nh?ng g?p ph?i s?c kháng c? m?nh m? c?a ng??i Th? Ottoman nên tham v?ng c?a ?ng kh?ng th?c hi?n ???c.

Chính sách

Bài chi ti?t: C?i cách chính ph? c?a Pyotr ??i ??

Thay ??i t?p t?c

Tranh bi?m h?a th? hi?n chính sách b?t dan Nga c?t rau theo ki?u ph??ng Tay c?a Pyotr ??i ??

Sau chuy?n ?i h?c t?p ? n??c ngoài 18 tháng, tr? v? n??c, vua Pyotr ??i ?? ?? th?c hi?n hàng lo?t chính sách c?i cách trong n??c.

Ng??i Nga v?n có truy?n th?ng ?? nh?ng b? rau dài và ??p, nh?ng Pyotr I ?? h? l?nh c?t ng?n rau trong toàn qu?c. Ng??i dan mu?n ?? rau dài ph?i n?p 30 rouble, l?nh chúa và quan l?i mu?n ?? rau ph?i n?p 60 rouble, riêng t?ng l?p phú th??ng ph?i n?p 100 rouble. ?ng cho làm m?t t?m b?n ??ng nh? nh? biên lai thu ti?n ?? ???c ?? rau. Ngo?i l? duy nh?t ?? rau kh?ng ph?i ?óng thu? là hàng giáo ph?m c?a Giáo h?i.

Sau ?ó ?ng ban l?nh b? t?c m?c áo th?ng (kaftany) xùng xình c?a ng??i Nga. Cách ?n m?c truy?n th?ng c?a gi?i quy t?c Nga là: áo lót ng?n thêu hoa bên trong, ngoài m?c áo l?a màu s?c s? r?i khoác thêm áo dài, phía ngoài l?i khoác thêm m?t chi?c áo dài h?n mà t? trên xu?ng d??i ??u k?t nhi?u nút. Cách ?n m?c ?ó dù ??p nh?ng làm tr? ng?i m?i ho?t ??ng. Vì v?y Pyotr ra l?nh c?t h?t tay áo quá r?ng. ?ng ban b? cáo quy ??nh: "dan c? Moskva và các thành th? khác, áo dài bên ngoài ch? ???c ??n ??u g?i, còn áo lót bên trong ph?i ng?n h?n áo ngoài".

Kinh t?

Vua Pyotr ??i ?? ?? th?ng qua bi?n pháp cho vay ?u ??i ?? ??y m?nh phát tri?n c?ng nghi?p, b??c ??u t?o n?n t?ng cho n?n c?ng nghi?p Nga. Khi ?ng qua ??i, s? nhà x??ng ? ?? qu?c Nga t?ng t? 41 lên 440.

Nh?ng ngành liên quan ??n v? khí nh? luy?n kim, ?óng tàu ???c ??c bi?t nang ??. T?i vùng Ural, ng??i ta thành l?p 60 x??ng luy?n kim. Cu?i tri?u vua Pyotr, vào n?m 1725, s?n l??ng gang t?ng t? 8000 fud n?m 1700 lên 1.815.000 fud, kh?ng nh?ng th?a m?n nhu c?u trong n??c mà còn xu?t kh?u.

Hai m?t ??ng 1 rúp d??i th?i Pyotr ??i ??, n?m 1723.

Th??ng m?i

Vua Pyotr ??i ?? áp d?ng chính sách b?o h? quan thu?, ??y m?nh xu?t kh?u. Cán can th??ng m?i c?a ?? qu?c Nga khi ?ó lu?n trong tình tr?ng xu?t siêu.

?? t?o ?i?u ki?n cho s? phát tri?n c?a th??ng m?i trong n??c, Nga hoàng Pyotr I còn huy ??ng hàng tr?m ngàn n?ng n? ?i ?ào kênh và xay b?n c?ng.

Quan s?

Pyotr ??i ?? cho t?ng ngu?n quan phí ?? ph?c v? chi?n tranh, c?i cách ch? ?? quan d?ch và các ?i?u l? quan s?, mua s?m nh?ng lo?i v? khí tiên ti?n ? n??c ngoài. ??ng th?i, ?ng khuy?n khích các c?ng x??ng trong n??c phát tri?n ch? t?o v? khí m?i, ?óng tàu bè, ?úc ??i bác.

?ng xay d?ng m?t ??i quan ??y ?? nh?ng các lo?i binh ch?ng nh? b? binh, k? binh, pháo binh, c?ng binh,... g?m nh?ng ??i quan chính quy có trình ?? tiên ti?n; c?ng thêm m?t h?i ??i l?n m?nh g?m 352 chi?n h?m, m?y tr?m lo?i thuy?n t?c ?? cao và 328.000 th?y quan.

V?n hóa, khoa h?c giáo d?c

Quang c?nh Cung ?i?n Peterhof nhìn t? trên cao.

Nh?m xóa b? s? l?c h?u c?a n??c Nga, Pyotr I ch? tr??ng xay d?ng hàng lo?t tr??ng h?c m?i, d?y ?? các ngành khoa h?c: toán h?c, hàng h?i, y h?c, xay d?ng, ?óng tàu, khai thác m?,...

?ng còn phái du h?c sinh ??n các n??c Tay ?u ?? h?c h?i, quy ??nh t?t c? con em quy t?c ??u ph?i ?i h?c và ph?i gi?i m?t ngo?i ng?, n?u kh?ng ???c nh? v?y s? b? t??c ?o?t quy?n th?a k?. Th?m chí ?ng quy ??nh h?c sinh nào kh?ng t?t nghi?p s? kh?ng cho phép k?t h?n.

N?m 1725, vi?c xay d?ng cung ?i?n Mùa hè Peterhof ???c hoàn t?t. Cung ?i?n Peterhof (tên ti?ng Hà Lan c?a "cung ?ình c?a vua Pyotr") ???c kh?i c?ng xay d?ng theo l?nh c?a Pyotr ??i ?? vào n?m 1714, t?i th? tr?n Peterhof thu?c qu?n Petrodvortsovy t?i kinh ?? Sankt-Peterburg. Cung ?i?n ???c xay d?ng b?i nhi?u nhà ki?n trúc n?i ti?ng c?a chau ?u th?i b?y gi?. Cung ?i?n Peterhof ???c m?nh danh "Versailles c?a n??c Nga".

Pyotr ??i ?? cho r?ng ??i t??ng giáo d?c kh?ng ch? h?n ch? trong gi?i quy t?c, ?ng cho phép con em dan th??ng c?ng ???c ?i h?c. ?ng cho d?ch hàng ngàn cu?n sách khoa h?c k? thu?t và l?ch s? các qu?c gia khác.

?ng còn cho xay d?ng ? Moskva m?t y vi?n ngo?i khoa có phòng m? ??u tiên. ? t?t c? các thành ph? ??u có nhà thu?c.

Pyotr I cho xay các b?o tàng, x??ng in, th? vi?n và k?ch vi?n ??u tiên ? Nga. N?m 1703, t? báo ??u tiên ? Nga ???c phát hành mang tên Vedomosti. N?m 1721, 80 nhà v? b?n ?? nh?n ch? th? c?a hoàng ?? ?? v? t?m b?n ?? n??c Nga. N?m 1724, tr??c khi qua ??i, ?ng v?n d?c tam xay d?ng Vi?n Khoa h?c Nga.

B? máy hành chính

Pyotr I xóa b? Vi?n Duma quy t?c là c? quan ngày càng b?t m?n tr??c nh?ng c?i cách c?a ?ng. ?ng xóa b? b? máy nhà n??c c?ng k?nh, trách nhi?m kh?ng r? ràng, xay d?ng chính quy?n t?i cao t?p quy?n, t? mình l?p ra Vi?n Tham ngh? g?m 9 thành viên do ?ng ch? ??nh và 9 h?i ??ng có tính ch?t qu?n ly toàn qu?c, ch?u trách nhi?m v? các l?nh v?c khác nhau. V? m?t hành chính, ?ng chia ?? qu?c Nga thành 8 vùng và 50 t?nh.

N?m 1714, ?ích than ?ng ch? s? so?n th?o và ban b? b?n "Quy ??nh ??ng c?p c?a quan ch?c", chia các ch?c quan v?n v? làm 14 b?c. ?ng d?a vào trình ?? trí th?c, tài n?ng, ?óng góp c?a các quan mà quy?t ??nh th?ng hay giáng c?p. M?t trong nh?ng tr??ng h?p ?i?n hình c?a vi?c phát hi?n và tr?ng d?ng nhan tài c?a Pyotr chính là vi?c ??a m?t ng??i th? làm bánh Menshikov lên làm T?ng ??c thành ph? Sankt-Peterburg và sau này Menshikov tr? thành m?t trong nh?ng nhan v?t có ti?ng trong n??c.

Trong nh?ng n?m cu?i ??i, Pyotr ti?p t?c c?i cách. Ngày 22 tháng 10 n?m 1721, ít lau sau khi Nga ky hòa ??c v?i Th?y ?i?n, ?ng ???c t?n làm Hoàng ?? toàn Nga. M?t s? ng??i ?? ngh? ?ng x?ng Hoàng ?? c?a ph??ng ??ng, nh?ng ?ng t? ch?i. Sau bài di?n v?n c?a T?ng Giám m?c x? Pskov n?m 1721, quan Ch??ng ?n Gavrila Golovkin, ?? thêm "??i ??, Ng??i cha c?a n??c Nga, Hoàng ?? toàn Nga" vào nh?ng t??c hi?u c?a Pyotr I. Vua Ba Lan August II, vua Ph? Friedrich Wilhelm I và vua Th?y ?i?n Fredrik I ?? c?ng nh?n Pyotr là m?t Hoàng ??, nh?ng các vua chau ?u khác l?i kh?ng c?ng nh?n.

??a v? c?a quy t?c c? b? h?n ch?, xu?t hi?n thêm m?t b? ph?n quy t?c m?i. Nga hoàng t? ra nghiêm kh?c v?i t?ng l?p quy t?c và ??i x? c?ng b?ng gi?a h? v?i dan th??ng. Có nhà quy t?c vì báo cáo sai danh sách tan binh v?i ?ng ?? b? l?c ra ?ánh b?ng roi tr??c c?ng chúng.

Trong quan h? gi?a tri?u ?ình và giáo h?i, ?ng xóa b? ch? ?? ??i giáo tr??ng (Ober prokuror) và thay vào ?ó là Vi?n T?n giáo Th?n Thánh (Holy Synod), ??a t?n giáo vào s? kh?ng ch? c?a ch? ?? Nga hoàng.

Qua ??i

Sa hoàng Pyotr ??i ?? lúc cu?i ??i bên g??ng b?nh, h?a ph?m c?a Johann Gottfried Tannauer.

Mùa ??ng n?m 1724, Nga hoàng Pyotr I v?n r?t m?nh kh?e b?ng nhiên ?m n?m li?t gi??ng. Có nhi?u nguyên nhan khi?n s?c kh?e c?a ?ng suy sút, nh?ng nguyên nhan tr?c ti?p là 1 chi?n h?m t? Kronshtadt tr? v? kinh ?? Sankt-Peterburg b? m?c c?n ? v?nh Ph?n Lan, th?y th? trên tàu nh?y xu?ng có th? b? l?nh ch?t. Khi ?ó ?ng kh?ng k? t?i tính m?ng c?a mình, c?ng t? nh?y xu?ng n??c ?? c?u nguy cho con tàu. Sau ?ó tàu ???c c?u, m?i ng??i bình an tr? v?, còn Pyotr thì b? c?m l?nh.

M?t s? nguyên nhan khác ???c nêu ra là do cu?c ??i ?ng nhi?u n?m b?n ba chinh chi?n, tiêu hao s?c kh?e; ?ng l?i là ng??i hay u?ng r??u. Ngoài ra, còn hai s? ki?n lúc tu?i cao tác ??ng kh?ng t?t ??n tam ly ?ng. Th? nh?t là vi?c ng??i con trai tr??ng là Aleksei tham gia ??o chính và b? x? t?. S? vi?c th? hai là ng??i v? yêu c?a ?ng – Ekaterina b? tai ti?ng ngo?i tình v?i m?t viên h?u c?n.

Gi?a tháng 1 n?m 1725, b?nh tình c?a Pyotr ??i ?? ngày càng x?u. ?ng b? bí ti?u; dù m?t bác s? ng??i Anh ?? th?ng n??c ti?u cho ?ng, rút ra g?n 4 kg n??c ti?u ?? gi?m ?au ??n cho hoàng ??, nh?ng trình ?? y h?c khi ?ó kh?ng cho phép ch?a kh?i b?nh cho ?ng.

Lúc 6 gi? sáng ngày 28 tháng 1 n?m 1725, Pyotr ??i ?? qua ??i. ?ng tr? n??c ???c 43 n?m, h??ng th? 53 tu?i. Ngày 8 tháng 3, l? tang Nga hoàng ???c t? ch?c t?i giáo ???ng Peterburg.

Nh?ng s? ki?n ??u tiên c?a n??c Nga d??i th?i Pyotr I

??ng ti?n k? ni?m 300 ngày ??i th?ng Poltava (8/7/1709).

R?t nhi?u s? ki?n x?y ra và thành t?u ??t ???c l?n ??u tiên d??i tri?u vua Pyotr ??i ??. D??i ?ay là vài nét chính:

• Thuy?n bu?m kh?ng nh?ng có th? ?i xu?i chi?u gió, mà còn có th? ?i ng??c l?i chi?u gió. (Pyotr là ng??i Nga ??u tiên lái lo?i thuy?n này, trên s?ng Yauza, cách Moskva kho?ng 45 km v? phía ??ng B?c.)
• C?n c? ??u tiên c?a H?i quan Nga (? Taganrog, trên b? Bi?n Azov, do Pyotr ch?n ??a ?i?m).
• ?? ??c ng??i Nga ??u tiên (Fyodor Matveyevich Apraksin).
• M?t h?m ??i Nga v??t ??i d??ng, kh?i hành t? c?ng c?a Nga và tr? v? c?ng c?a Nga, do t??ng l?nh H?i quan Nga ch? huy. Pyotr lái m?t tàu trong h?m ??i này.
• Quy ??nh qu?c k? c?a Nga cho ??n khi ?? qu?c Nga cáo chung vào n?m 1917, r?i ???c ph?c h?i cho n??c Nga hi?n nay. Sau khi con tàu khu tr?c ???c ??t mua t? Hà Lan v? ??n Nga, Pyotr quy?t ??nh d?a trên c? c?a Hà Lan – t? trên xu?ng d??i là ba màu ??, tr?ng và xanh – ?? t?o nên lá c? c?a H?i quan Nga – t? trên xu?ng d??i là tr?ng, xanh và ??. Lá c? này sau ???c s? d?ng làm qu?c k?.
• Sa hoàng h?c ?óng tàu t? l? ??t ki cho ??n c?ng ?o?n cu?i cùng, và ???c c?p ch?ng ch? t?t nghi?p th? ?òng tàu chuyên m?n.
• Huan ch??ng ??u tiên: Huan ch??ng Thánh An?rê, là ph?n th??ng danh d? ? c?p cao nh?t mà Sa hoàng ban t?ng cùng v?i t??c v? Hi?p s?, áp d?ng cho ??n khi ch? ?? quan ch? chuyên ch? Nga s?p ?? sau Cách m?ng Tháng Hai n?m 1917.
• áp d?ng niên l?ch theo Tay ?u.
• C? hành l? ? t?t c? thánh ???ng n??c Nga vào ngày ??u n?m theo niên l?ch m?i. Thêm n?a, Pyotr ??i ?? ra l?nh m?i ng??i trang hoàng nhà c?a trong d?p này, và m?i c?ng dan Moskva ph?i "bi?u l? ni?m h?nh phúc b?ng cách l?n ti?ng chúc m?ng l?n nhau".
• Ph? n? Hoàng gia ???c gi?i thoát kh?i ch? ?? bi?t l?p hà kh?c trong c?m cung.
• M?i quy?t ??nh v? h?n nhan ph?i là t? nguy?n, hai bên trai gái ph?i g?p nhau ít nh?t sáu tu?n tr??c khi k?t h?n, m?i bên có quy?n t? do t? ch?i bên kia, và vi?c chú r? vung cay roi trong ngày c??i nh? là bi?u tr?ng cho quy?n hành ph?i ???c thay th? b?ng n? h?n th? hi?n tình yêu.
• H? th?ng ch? cái m?i ?? in sách Nga v?n.
• Tàu chi?n n??c Nga, mang c? hi?u c?a Sa hoàng, th?c hi?n m?t cu?c h?i hành ??n ??c và t? do trên vùng bi?n do sultan c?a ?? qu?c Ottoman ki?m soát.
• Thành ph? Sankt-Peterburg ???c xay d?ng t? b?i ??m l?y, tr? thành kinh ?? m?i c?a n??c Nga Sa hoàng.
• Tr??ng Toán h?c và H?i hành (? Moskva).
• B?i b? t??c hi?u boyar, thi?t l?p h? th?ng t??c hi?u gi?ng nh? Tay ?u.
• Thành l?p Th??ng vi?n.
• Thành l?p Vi?n Hàn lam Khoa h?c Nga.
• Thành l?p b?ng C?p b?c c?a ?? qu?c Nga, g?m thang c?p b?c cho ba ngành: quan ??i, dan s? và tòa án, ???c s? d?ng ??n n?m 1917.
• B?t ??u ?ào Kênh Ladoga (???c h?n 30 km khi Pyotr ??i ?? qua ??i, hoàn t?t n?m 1932).
• K?t h?n gi?a c?ng chúa Nga và ng??i Tay ?u.
• Cho phép Sa hoàng ???ng quy?n ch? ??nh ng??i k? v? (nh?ng Pyotr ??i ?? kh?ng hành x? quy?n này).

Nh?n ??nh

B?y chu?t Nga khóc "con mèo" Pyotr ??i ??.

Là m?t trong nh?ng nhan v?t ki?t xu?t c?a l?ch s? th? gi?i và ???c nhan dan Nga bình ch?n là nhan v?t l?ch s? v? ??i nh?t c?a Nga (v??t c? Stalin và Lenin), ?ng ?? có thành t?u l?n lao trong c?ng cu?c hi?n ??i hóa ??t n??c ?ng. ?ng ?? ??y m?nh m?t n??c Nga l?c h?u, ?i sau Tay ?u d??ng nh? hàng tr?m n?m, trong m?t th?i gian ng?n v??t lên thành m?t trong n?m ??i ?? qu?c c?a chau ?u, ???c nh?ng n??c chau ?u còn l?i kiêng n?. Vì Pyotr ??i ?? có t? ch?t ?a d?ng: s?c s?i và gan lì, v?a bao dung v?a tàn nh?n, v?a m?m m?ng v?a c? ch?p, tình c?m ? m?t này nh?ng c?ng r?n ? m?t khác..., nh?ng cu?i cùng t?o nên khúc ngo?t c?c k? quan tr?ng trong l?ch s? n??c Nga.

L?ch s? ?? dành cho vua Pyotr ??i ?? nhi?u l?i khen ng?i. Có l? l?i khen ng?i ?i ??u là t?m nhìn chi?n l??c c?a ?ng, k? ??n là nh?n th?c r?i quy?t tam. Nh?ng t?m nhìn, nh?n th?c và quy?t tam ?y thi?u v?ng h?u nh? trong c? n??c Nga th?i b?y gi?. Ch? m?t mình ?ng có t?m nhìn sau r?ng, nh?n th?c ?úng ??n, r?i có quy?t tam s?t ?á ?? ?i ??n ?ích. Ch?ng h?n, trong khi bao tri?u ??i tr??c ??u kh?ng nh?n ra là n??c Nga bao la ch? có m?t c?ng bi?n th?ng ra bên ngoài th? gi?i trong sáu tháng m?i n?m, kh?ng có h?i quan, và c? n??c Nga m?n nguy?n v?i ??i thuy?n ?i theo dòng n??c trên s?ng; ch? riêng vua Pyotr ??i ?? nh?n ra ?ó là nh?ng khi?m khuy?t v? cùng h? tr?ng trong chi?n l??c xay d?ng kinh t? và quan s? cho ??t n??c ?ng. Chính ?ng ?? nh?n th?c ???c c?ng d?ng di?u k? c?a m?t chi?c thuy?n bu?m kh?ng nh?ng có th? ?i xu?i chi?u gió, mà còn có th? ?i ng??c l?i chi?u gió – ?i?u mà lo?i thuy?n bè Nga h?i ?y kh?ng th?c hi?n ???c. Quy?t tam xay d?ng c?ng bi?n và t?o d?ng nên h?i quan Nga kh?i phát t? t?m nhìn và nh?n th?c nh? th?.

V?i bao hoài b?o nung n?u nh?m hi?n ??i hóa n??c Nga n?m k? bên Tay ?u lúc ?y ?? ti?n b? khá xa, vua Pyotr ??i ?? t? mình ?óng m?t chi?c thuy?n và h?c cách ?i?u khi?n nó, t? ch?c riêng cho mình m?t ??i quan và t?p tr?n th??ng xuyên ?? cu?i cùng chuy?n thành ??i quan tinh nhu? h?n h?n l?c l??ng nòng c?t c?a tri?u ?ình, t? ch?c m?t phái b? s? th?n ?i Tay ?u ?? h?c h?i và tuy?n ch?n nhan tài v? giúp cho tri?u ?ình c?a mình, vào vai th? m?c h?c ngh? ? Hà Lan ?? t? tay ?óng m?t tàu chi?n b?t ??u t? nh?ng súc g? th? s? cho ??n khi h? th?y. Và còn nhi?u vi?c làm quy?t ?oán n?a, nh? ra l?nh t?ch thu chu?ng nhà th? ?? ?úc ??i bác ph?c v? c?ng cu?c ch?ng ngo?i xam m?c cho giáo h?i ??y quy?n uy ph?n ??i. Ho?c ?òi h?i các t?ng l?p t?ng l?, quy t?c và th??ng nhan – có th? l?c m?nh nh?t th?i b?y gi? – góp chi phí vào vi?c xay d?ng h?i quan; ai kh?ng làm s? b? t?ch thu gia s?n, ai kêu nài s? ph?i ?óng góp thêm. Ho?c ra l?nh ?àn ?ng Nga ph?i c?t rau cho g?n và t?t c? ng??i Nga ph?i chuy?n trang ph?c truy?n th?ng sang ki?u g?n nh? – m?c ?ích sau xa là ?? dan Nga t?ng n?ng su?t làm vi?c – m?c cho ch?ng ??i c?a giáo h?i uy quy?n và thói ù lì mu?n duy trì cách s?ng lau ??i.

M?t c?ng trình v? ??i khác – khá ?iên r? và m?o hi?m – là ti?n hành xay d?ng nên thành ph? Sankt-Peterburg b? th? t? b?i ??m l?y ngay c? trong nh?ng n?m tháng chi?n tranh, ngay c? khi vùng ??t m?i ???c chi?m t? Th?y ?i?n, ch?a có hòa ??c ?? h?p th?c hóa là thu?c Nga v?nh vi?n, có ngh?a là Th?y ?i?n có quy?n chi?m l?i b?t c? lúc nào. Quy?t tam ?y th? hi?n qua chính sách là có th? nh??ng b? Th?y ?i?n b?t c? ?i?u gì ngo?i tr? tr? l?i Sankt-Peterburg, nh?m m? m?t ???ng giao th?ng hàng h?i và c?n c? h?i quan Nga. Quy?t tam này ???c l?u truy?n m?i v? sau, v?i k?t qu? là Sankt-Peterburg v?n ??ng v?ng tr??c các cu?c t?n c?ng c?a vua Karl XII c?a Th?y ?i?n, c?ng nh? c?a Hoàng ?? Napoléon I c?a Pháp và Adolf Hitler c?a ??c Qu?c x? sau này.

Vi?c ?ánh giá Pyotr ??i ?? có th? theo hai xu h??ng. M?t là cho r?ng thành qu? ??u do cá nhan Pyotr: trong khi c? tri?u ?ình, c? giáo h?i, c? các gi?i quy t?c và th??ng nhan – là nh?ng th? l?c quan tr?ng th?i b?y gi? ? Nga – kh?ng ai thiên v? c?i t? và hi?n ??i hóa nh? ?ng (nhi?u ng??i còn ch?ng ??i, ngay c? ng??i v? ??u và con trai tr??ng c?a ?ng). Riêng các c?n th?n và các c?p ch? huy quan s? c?a ?ng ch? th?c thi sách l??c c?a ?ng và nh?n m?nh l?nh c?a ?ng mà th?a hành, nên s? ?ánh giá càng làm n?i b?t cá nhan c?a Pyotr ??i ?? trong vi?c bi?t tr?ng d?ng nhan tài dù cho h? là ng??i Nga ho?c ng??i n??c ngoài. C?ng nên ghi nh?n là Pyotr ??i ?? ?? làm ???c nhi?u vi?c nh? ?ng có uy quy?n tuy?t ??i, có quy?n ban hành lu?t theo y mu?n, ngay c? có quy?n x? t? hình b?t c? ai ?i ng??c l?i y ?ng. N?u trong m?t th? ch? quan ch? l?p hi?n ho?c h? th?ng dan ch? nh? th?i nay, ch? m?t cá nhan nh? Pyotr ??i ?? h?n s? kh?ng th? làm ???c gì nhi?u trong b?i c?nh x? h?i nhan v?n n??c Nga trì tr? nh? th?. B?ng ch?ng là m?t s? c?i t? hành chính c?a Pyotr ??i ??, tuy có c? s? chính ?áng nh?ng ?? kh?ng thành c?ng vì thái ?? ù lì c?a các c?p ??a ph??ng.

Xu h??ng th? hai trong vi?c ?ánh giá Pyotr ??i ?? thì cho r?ng nh?ng thành t?u là do s? thích cá nhan t? th?i niên thi?u, r?i vì b?n than là m?t Sa hoàng, mu?n gì c?ng ???c, nên có ?i?u ki?n t? ?? ch?i ?i lên trò ch?i, và t? trò ch?i bi?n ra hành ??ng th?c s?. Có ngh?a là nh?ng hành ??ng kh?ng n?m trong chi?n l??c t?ng th? nào ?? phát tri?n ??t n??c. Y ki?n khác là xem vai trò cá nhan c?a ?ng kh?ng ph?i là y?u t? quy?t ??nh, trong khi phê phán ?ng v? ch? ?? ??c ?oán, hà kh?c – ??i lúc tàn b?o – theo ki?u phong ki?n. Và trong c?ng cu?c c?i t?, ?ng ?? làm m?t ?i m?t vài giá tr? truy?n th?ng c?a x? h?i Nga. R?ng ra h?n, nh?ng t?ng l?p th?p trong x? h?i Nga, ??c bi?t là n?ng dan, kh?ng ???c h??ng l?i tr?c ti?p t? thành qu? c?a ?ng. Trái l?i, h? còn kh? s? h?n vì ph?i tr?c ti?p ho?c gián ti?p ch?u gánh n?ng ?? xay d?ng c?n c? h?i quan, xay thành ph? Sankt-Peterburg, chi phí cho cu?c chi?n v?i Th?y ?i?n,... Chi?u h??ng ?ánh giá này c?ng có cái ly c?a nó, tùy c?m quan c?a t?ng ng??i. Ch?ng h?n, có th? bi?n lu?n r?ng m?t khi n??c Nga ?? tr? nên hi?n ??i hóa thì d?n dà ??i s?ng n?ng dan Nga c?ng ???c nang cao h?n.

T??ng Pyotr ??i ?? t?i c? ?? Sankt-Peterburg.

Dù sao ?i n?a, kh?ng ai có th? ph? nh?n c?ng lao c?a Pyotr ??i ?? trong c?ng cu?c xay d?ng l?c l??ng quan s? và hi?n ??i hóa ??t n??c Nga, nh? là vi?c t?o d?ng nên h?i quan và ??i th??ng thuy?n hàng h?i t? con s? kh?ng: kh?ng tàu thuy?n, kh?ng có c?ng ngh? ?óng tàu, kh?ng có ai bi?t lái tàu bi?n. Và còn n?a: t? "chuy?n nh?" nh? thi?t l?p tr??ng xóa mù ch? và d?y toán c?p c? s?, tr??ng k? thu?t ?ào t?o th? chuyên m?n, x??ng in, cho ??n vi?c c?i t? hành chính, hoàn thi?n c? s? pháp lu?t, xay d?ng h? th?ng ???ng sá, kênh ?ào v? ??i, hoàn thi?n thành ph? Sankt-Peterburg, nang cao vai trò ng??i ph? n?, l?p nên Vi?n Hàn lam Khoa h?c,...

Qua ?ó t? ch?t c?a Pyotr ??i ?? ???c hi?n r?: trong khi s? thích cá nhan c?a ?ng th?i th? ?u t?p trung vào vài l?nh v?c nh? quan s? và hàng h?i, khi ?? là Sa hoàng ??c t?n và có c? h?i ?i ra n??c ngoài, s? quan tam h?c h?i c?a ?ng l?i tr? nên bao quát. ?ng ?i vi?ng th?m ?? m?i n?i: nhà máy ch? bi?n, x??ng c?a, nhà máy in, x??ng se s?i, nhà máy gi?y, x??ng c? khí, vi?n b?o tàng, v??n th?c v?t, phòng thí nghi?m,... ?ng ??n vi?ng và h?i han các ki?n trúc s?, nhà ?iêu kh?c, k? s?, nhà thiên nhiên h?c, ng??i phát minh kính hi?n vi, giáo s? gi?i ph?u h?c,... ?ng c?ng h?c h?i t? ng??i hành ngh? t?m th??ng nh?t ?? bi?t cách vá qu?n áo c?a mình, ?óng m?t ??i dép cho riêng mình, và còn t?p tháo ráp ??ng h?. Khi th? th?n ?i xem ph? xá, ch? búa n??c ng??i, ?ng v?n có thái ?? nghiêm túc nh? khi ?i g?p các nhà khoa h?c, kh?ng ph?i nh? m?t du khách nhàn nh? mà nh? du h?c sinh: mu?n nghe, mu?n th?y, mu?n phan tích t?i sao dan Nga quá nghèo và dan Tay ?u quá giàu. Và t? ?ó, du h?c sinh có tên gi? là Pyotr Mikhailov ?i ??n nh?ng cau tr? l?i n?m ? ngo?i th??ng, c?ng bi?n, ??i th??ng thuy?n, ngay c? s? phóng khoáng v? t?n giáo. T?c là, phan tích và k?t lu?n c?a ?ng kh?ng ph?i là manh mún theo s? thích cá nhan, mà tr? thành khá ??ng b?, t?ng th? trong sách l??c phát tri?n ??t n??c Nga.

M?t th? k? sau khi ?ng qua ??i, s? ng??ng m? ??i v?i vua Pyotr ??i ?? tr? thành g?n nh? là lòng sùng bái, v?i v? s? l?i ca ng?i n?ng nàn v? ?ng xu?t phát t? nh?ng nhà khoa h?c, v?n ngh? s?,... ki?t xu?t. Cùng v?i n? hoàng Ekaterina II, ?ng là m?t trong hai nhà l?nh ??o ???c Th? t??ng Nga Vladimir Vladimirovich Putin ?? cao nh?t trong l?ch s? Nga.

Nga hoàng Nikolai II (1868 – 1918) c?ng là m?t nhà dan t?c ch? ngh?a và ph?n ??i c?i cách Tay hóa n??c Nga.

L? t? nhiên là có y ki?n khác bi?t. Sau khi vua Pyotr ??i ?? qua ??i, ng??i dan d?y lên ni?m hy v?ng là gánh n?ng làm ngh?a v? và ?óng thu? s? gi?m b?t. Trong th? k? 19, ng??i có óc b?o th? v?n v??ng v?i nh?ng giá tr? truy?n th?ng c?a n??c Nga c? chê trách Pyotr là ng??i ??u tiên m? cánh c?a ?? ?ón ti?p y t??ng và sáng ki?n c?a ph??ng Tay. Có ng??i cho r?ng, d??i th?i Pyotr ??i ??, ng??i Nga tr? thành nh?ng c?ng dan c?a th? gi?i nh?ng theo vài ph??ng di?n kh?ng còn là c?ng dan Nga n?a. Tranh lu?n trên quy m? l?n ?? n? ra gi?a hai tr??ng phái: m?t bên là b?o th? lên án s? nhi?m b?n và phá h?y c?a n?n v?n hóa cùng các ??nh ch? c?a n??c Nga c?; bên kia là "Tay hóa" v?n ng??ng m? và ca ng?i Pyotr ??i ?? vì ?? ch? ng? quá kh? và thúc ??y n??c Nga ?i lên con ???ng ti?n b?.

Riêng vua Pyotr ??i ?? thì có ??u óc th?c t? và tri?t ly khi ngh? ng??i khác xem ?ng là nh? th? nào và s? nh? v? ?ng ra sao. Trong cu?c trò chuy?n v?i m?t ??i s? n??c ngoài, Pyotr h?i n??c ngoài ngh? v? ?ng ra sao.

V? ??i s? ?áp:

"Th?a Hoàng th??ng, m?i ng??i ??u có ?ánh giá cao nh?t v? Ngài. ??c bi?t là c? th? gi?i ng?c nhiên v? trí th?ng minh và thiên tài mà Ngài ?? th? hi?n trong vi?c ?i?u hành nh?ng k? ho?ch quy m? do Ngài khai sáng, và ?? khi?n cho tên tu?i vinh quang c?a Ngài lan xa ra m?i mi?n".

Pyotr nói m?t cách nóng n?y:

"???c r?i, ???c r?i, ?i?u ?ó có th? ?úng, nh?ng quan v??ng nào c?ng ???c ng??i ??i di?n tang b?c nh? th?. M?c tiêu c?a t?i kh?ng ph?i là mu?n nhìn th?y m?t t?t, mà ?? bi?t ng??i ta phán xét v? t?i ra sao theo m?t trái c?a v?n ??. T?i mong ?ng h?y nói cho t?i bi?t, dù nó là ra sao ch?ng n?a".

V? ??i s? g?p ng??i th?p xu?ng, nói:

"Th?a Ngài, vì Ngài ?? h? l?nh, t?i s? nói cho Ngài bi?t m?i m?t x?u mà t?i ?? nghe. H? b?o r?ng Ngài là m?t quan v??ng ??c ?oán và nghiêm kh?c, ??i x? v?i th?n dan c?a mình m?t cách c?ng r?n, ng??i lu?n s?n sàng tr?ng ph?t mà kh?ng có kh? n?ng tha th? cho l?i l?m".

Pyotr ??i ?? m?m c??i và l?c ??u nói:

“

?ng b?n, ch?a h?t ?au. T?i hi?n than là nhà ??c tài hà kh?c; ?ó là y ki?n mà n??c ngoài ngh? v? t?i. Nh?ng làm th? nào h? phán xét cho ?úng ???c? H? kh?ng bi?t r? v? nh?ng hoàn c?nh mà t?i ?? lam vào trong giai ?o?n ??u c?a tri?u ??i t?i, h? kh?ng bi?t có bao nhiêu ng??i ch?ng ??i nh?ng k? ho?ch c?a t?i, ?i ngh?ch l?i v?i nh?ng d? án h?u ích nh?t c?a t?i và b?t bu?c t?i ph?i nghiêm kh?c. Nh?ng t?i kh?ng h? ??i x? v?i ai m?t cách tàn nh?n ho?c ch?ng t? là ng??i ??c tài. Trái l?i, t?i lu?n yêu c?u th?n dan t?i h?y th? hi?n óc suy ngh? và lòng yêu n??c, h?y t? ra c?ng b?ng v?i nh?ng sách l??c ?úng ??n c?a t?i mà ?ng h? cho nh?ng sách l??c này. Và t?i kh?ng bao gi? quên bày t? lòng tr?ng v?ng c?a mình b?ng cách ban phát an hu? cho h?.

” — Pyotr ??i ??

Tranh c?i v? Pyotr ??i ?? và v? nh?ng c?i t? c?a ?ng kh?ng bao gi? ch?m d?t. ?ng ?? ???c th?n t??ng hóa mà c?ng b? k?t án, ???c phan tích h?t l?n này qua l?n khác, và r?i v?n là con ng??i huy?n bí. M?t t? ch?t mà kh?ng ai có th? tranh c?i là n?ng l??ng làm vi?c ngút ngàn c?a ?ng. Chính Pyotr ??i ?? ?? vi?t: "Kh?ng nên ?? m?t m?t th?i kh?c nào, chúng ta ph?i trút ra h?t n?ng l??ng ?? làm vi?c". ?ng có m?t s?c m?nh c?a thiên nhiên, và có l? vì ly do này kh?ng th? có s? phán xét cu?i cùng v? ?ng.

?i?m gi?ng v?i Julius Caesar

V??ng t?c Romanov (??n Pyotr III)

Roman Yuryevich Zakharin Anastasia, v? Ivan Hung ?? Fyodor I (1584-1598) Nikita Romanovich Fyodor Nikitich (Th??ng ph? Philaret) Mikhail I (1613-1645) Aleksey I (1645-1676) Aleksey Alekseyevich Sofya Alekseevna Fyodor III (1676-1682) Ivan V (1682-1696) Anna Ioannovna Yekaterina Ioannovna Anna Leopoldovna Ivan VI (1740-1741) Pyotr ??i ?? (1682-1725) (v? th? hai Ekaterina I) (1725-1727) Aleksey Petrovich c?a Nga Pyotr II (1727-1730) Anna Petrovna (1730-1740) Pyotr III (1762) Elizaveta Petrovna (1741-1762) Aleksandr Nikitich Mikhail Nikitich Ivan Nikitich Nikita Ivanovich

Trong l?ch s?, nhi?u nhan v?t kh?ng ch? có nh?ng ?i?m t??ng ??ng nhau v? ngo?i hình mà còn v? s? nghi?p n?a. Trong s? nh?ng tr??ng h?p này có Pyotr ??i ?? và nhà ??c tài La M? Julius Caesar, h? có nh?ng ?i?m gi?ng nh? sau:

• Trong l?ch s? La M? c? ??i, Julius Caesar là nhà l?nh ??o ??u tiên t? phong mình làm "hoàng ??". Còn trong l?ch s? Nga, Pyotr là v? vua ??u tiên tr? thành "hoàng ??".
• Vào n?m 46 tr??c C?ng nguyên, Julius Caesar ?? ?? x??ng c?i t? v? l?ch. K?t qu? c?a cu?c c?i t? này là ng??i La M? xem ngày 1 tháng 1 là ngày ??u tiên c?a n?m. T??ng t? v?i Caesar, ngày 15 tháng 12 n?m 1699 Pyotr ??i ?? ban b? Thánh ch? v? vi?c thi?t l?p nh?ng lo?i l?ch m?i.
• Julius Caesar và Pyotr ??i ?? ??u là nh?ng ?ng vua quan tam ??n vi?c quan s?. H? ?? ??t ra B? Tham m?u cùng v?i nh?ng c? quan có trách nhi?m v?i v?n ?? ???ng sá, k? thu?t,...

Các cau nói n?i ti?ng

“

Kh?ng ph?i là anh ??n g?n m?i tên hòn ??n, mà chúng nó ??n g?n anh. Em h?y ra l?nh cho chúng nó ng?ng b?n.

” — Th? tr? l?i em gái Natalia khi bi?t ?ng quá h?ng say chi?n ??u, c?u kh?n vua anh kh?ng nên ??n g?n t?m ??n c?a ??i th?.

“

B?t nghi l? nh?ng thêm h?ng hái và thêm trung thành ??i v?i Ta và ??t n??c – ??y là cách bày t? lòng kính tr?ng Sa hoàng.

” — Trong ch? d? quy ??nh th?n dan kh?ng c?n ph?i qu? g?i ho?c n?m ph? ph?c tr??c s? hi?n di?n c?a Nga hoàng.

“

??ng bu?n do v?n r?i v?a qua, vì thành c?ng liên ti?p khi?n cho nhi?u ng??i than b?i danh li?t. H?y quên ?i và c? khích l? binh s? c?a ?ng.

” — Th? vi?t cho Sheremetev.

“

Binh s? kh?ng nên ngh? mình chi?n ??u cho Pyotr, mà cho ch? ?? c?a Sa hoàng ???c nhan dan giao phó cho Pyotr... Ph?i bi?t r?ng ?ng ?y kh?ng quy tr?ng m?ng s?ng c?a mình, nh?ng nên hi?u r?ng n??c Nga ph?i tr??ng t?n trong tình hi?u th?o, thanh danh và ph?n th?nh.

” — L?i hi?u tri?u binh s? Nga tr??c Tr?n Poltava.

“

Binh s? kh?ng th? ???c no b?ng v?i các l?i h?a h?o huy?n, mà h? c?n kho quan nhu ??y ??.

” — Tuyên b? v?i phía ?an M?ch khi th?o lu?n vi?c h?p l?c ?ánh Th?y ?i?n.

“

Ta kh?ng c? v? con gay chi?n tranh mà kh?ng có ly do ?úng phép t?c.

” — Th? vi?t cho con trai, Thái t? Aleksei.

“

C?n thi?t ph?i gi?i thích nh?ng quy?n l?i c?a ??t n??c là gì, và làm cho dan chúng hi?u ???c nh?ng ?i?u này.

” — Ch? th? cho các bá quan trong tri?u.

“

Ta t? bi?t mình có l?i vì d? nóng gi?n. Vì ly do này mà ta kh?ng c?m th?y b? xúc ph?m b?i nh?ng ng??i nói cho ta bi?t ?i?u ?y và can gián ta, nh? Ekaterina c?a ta.

” — Cau tam s? v?i ng??i chung quanh.

“

Ai bi?t ???c? Nó có th? kh?ng l? v?i ng??i, nh?ng l? v?i ta. H?y cho ta xem m?i th?.

” — Cau th??ng nói v?i quan ch?c ??a ph??ng khi h?i han ??a ph??ng ?y có cái gì l? kh?ng.

Gia quy?n

Pyotr ??i ?? có hai ng??i v? và có v?i h? t?ng c?ng m??i b?n ng??i con nh?ng ch? ba trong s? h? s?ng t?i tu?i tr??ng thành. Con tr??ng c?a ?ng, Thái t? Aleksei b? tình nghi tham gia am m?u l?t ?? vua cha. Alexei ?? thú t?i trong quá trình tra kh?o th?c hi?n b?i tòa án th? t?c (kh?ng thu?c Nhà th?), n?i tr??c ?ó ?ng ?? b? lu?n t?i và k?t án ?? thi hành. B?n án ch? ???c th?c hi?n khi có ch? ky xác nh?n c?a Nga hoàng Pyotr, nh?ng Aleksei ?? ch?t trong tù tr??c khi Pyotr ??a ra quy?t ??nh c?a mình. Nguyên nhan d?n ??n cái ch?t c?a Aleksei nhi?u kh? n?ng nh?t là do Thái t? này ?? b? th??ng khi b? tra t?n.

Sau ?ay là danh sách các con c?a Pyotr ??i ??:

Tên	Sinh	M?t	Ghi chú
Con c?a Eudoxia Lopukhina
Aleksei Petrovich, Thái t? c?a Nga	18 tháng 2 n?m 1690	26 tháng 6 n?m 1718	C??i C?ng chúa Charlotte c?a Brunswick-Wolfenbüttel n?m 1711; có con.
Aleksandr Petrovich, ??i c?ng t??c c?a Nga	13 tháng 10 n?m 1691	14 tháng 5 n?m 1692
Pavel Petrovich, ??i c?ng t??c c?a Nga	1693	1693
Con c?a Ekaterina I
Pavel Petrovich	1704	1707	Sinh và ch?t tr??c khi cha m? chính th?c k?t h?n.
Pyotr Petrovich	1705	1707	Sinh và ch?t tr??c khi cha m? chính th?c k?t h?n.
Ekaterina Petrovna	7 tháng 2 n?m 1707	1708	Sinh và ch?t tr??c khi chính th?c k?t h?n.
Anna Petrovna, C?ng chúa c?a Nga	27 tháng 1 n?m 1708	15 tháng 5 n?m 1728	K?t h?n n?m 1725 v?i Karl Friedrich, C?ng t??c c?a Holstein-Gottorp; có con.
N? hoàng Elizaveta I	29 tháng 12 n?m 1709	5 tháng 1 n?m 1762	K?t h?n kh?ng ??ng ??i n?m 1742 v?i Aleksei Grigorievich, Bá t??c Razumovsky; kh?ng có con
Maria Petrovna, ??i C?ng n??ng c?a Nga	20 tháng 3 n?m 1713	27 tháng 5 n?m 1715
Margarita Petrovna, ??i C?ng n??ng c?a Nga	19 tháng 9 n?m 1714	7 tháng 6 n?m 1715
Pyotr Petrovich, ??i C?ng t??c c?a Nga	15 tháng 11 n?m 1715	19 tháng 4 n?m 1719
Pavel Petrovich, ??i C?ng t??c c?a Nga	13 tháng 1 n?m 1717	14 tháng 1 n?m 1717
Natalia Petrovna, ??i C?ng n??ng c?a Nga	31 tháng 8 n?m 1718	15 tháng 3 n?m 1725
M?t ng??i con gái ch?t non	1720	1720
Pyotr Petrovich, ??i C?ng t??c c?a Nga	7 tháng 10 n?m 1723	7 tháng 10 n?m 1723

Tham kh?o

• Peter the Great – His life and world – Robert K. Massie, Nhà xu?t b?n: Sphere Books Ltd., London, 1980.
• "The history of Peter the Great, emperor of Russia" – Voltaire, Tobias Smollett, Nhà xu?t b?n: Leavitt & Allen, 1857
• Th?p ??i tùng th?: 10 ??i hoàng ?? th? gi?i, Th?m Kiên ch? biên, Nhà xu?t b?n V?n hóa th?ng tin, 2003
• ?i h?c ngày ?àng, h?c m?t ngày kh?n
• Evgeni? Viktorovich Anisimov, The reforms of Peter the Great: progress through coercion in Russia, M.E. Sharpe, 1993.
• Bushkovitch, Paul A. (1990). "The Epiphany Ceremony of the Russian Court in the Sixteenth and Seventeenth Centuries". Russian Review. Quy?n 49 s? 1. Blackwell Publishing on behalf of The Editors and Board of Trustees of the Russian Review. tr. 1–17. doi:10.2307/130080. ISSN 0036-0341. JSTOR 10.2307/130080. Truy c?p ngày 5 tháng 7 n?m 2009.
• Gordon, Alexander (1755). The History of Peter the Great, Emperor of Russia: To which is Prefixed a Short General History of the Country from the Rise of that Monarchy: and an Account of the Author's Life. London và Aberdeen: F. Douglass and W. Murray.
• Graham, Stephen Peter the Great: A Life of Peter I of Russia called The Great Biographical work with 367 pages, plus Index. Not Illustrated, other than a black and white frontispiece portrait of Peter the Great.
• Hughes, Lindsey. Russia in the Age of Peter the Great. New Haven, CT; London: Yale University Press, 1998 (hardcover, ISBN 0-300-07539-1; paperback, ISBN 0-300-08266-5).
• Hughes, Lindsey. Peter the Great and the West: New Perspectives (Studies in Russian and Eastern European History). New York: Palgrave Macmillan, 2001 (hardcover, ISBN 0-333-92009-0).
• Hughes, Lindsey. Peter the Great: A Biography. New Haven, CT; London: Yale University Press, 2002 (hardcover, ISBN 0-300-09426-4); 2004 (paperback, ISBN 0-300-10300-X).
• Massie, Robert K. (1981). Peter the Great: His Life and World. New York City: Ballantine Books. ISBN 0345298063.
• Troyat, Henri. Peter the Great. New York: E.P. Dutton, 1987 (hardcover, ISBN 0-525-24547-2

Xem thêm

T??ng n?i ti?ng c?a Pyotr I t?i c? ?? Sankt-Peterburg

• ??i Phái b? S? th?n
• ??i chi?n B?c ?u
• Tr?n Poltava
• Karl XII c?a Th?y ?i?n
• Ekaterina I c?a Nga
• Sofia Alekseyevna
• Aleksandr Danilovich Menshikov
• Fyodor Matveyevich Apraksin
• Boris Petrovich Sheremetev
• Patrick Gordon
• Francis Lefort

Liên k?t ngoài

• T? li?u liên quan t?i Peter I of Russia t?i Wikimedia Commons
• В. О. Ключевский. Курс русской истории
• Н. И. Костомаров. Русская история в жизнеописаниях ее главнейших деятелей
• С. М. Соловьев. История России с древнейших времен