Bi?u tr?ng GNU (hình cách ?i?u hóa linh d??ng ??u bò)

百度 据介绍，《中国诗词大会》第三季仍由董卿主持，并邀请王立群、康震、蒙曼与郦波等四位文化专家担任点评嘉宾。

Gi?y phép Tài li?u T? do GNU (GFDL ho?c GNU FDL) là gi?y phép b?n quy?n bên trái cho tài li?u t? do, do Qu? Ph?n m?m T? do (FSF) thi?t k? cho D? án GNU. Nó t??ng t? nh? Gi?y phép C?ng c?ng GNU, cung c?p cho ng??i ??c quy?n sao chép, tái phan ph?i và ch?nh s?a m?t tác ph?m và ?òi h?i t?t c? các b?n sao và tác ph?m phái sinh ph?i có th? ???c s? d?ng v?i cùng gi?y phép. Nh?ng b?n sao có th? ???c bán th??ng m?i, nh?ng n?u ???c s?n xu?t v?i s? l??ng l?n (h?n 100), thì ng??i nh?n tác ph?m ph?i ???c phép truy xu?t tài li?u g?c ho?c m? ngu?n.

GFDL ???c thi?t k? dành cho nh?ng b?n h??ng d?n s? d?ng, sách giáo khoa, các tài li?u tham kh?o và ch? d?n khác và các tài li?u h??ng d?n th??ng ?i kèm v?i ph?n m?m GNU. Tuy nhiên, nó có th? dùng cho b?t k? tác ph?m nào d?a trên v?n b?n, b?t k? ch? ?? là gì. Ví d?, bách khoa toàn th? tr?c tuy?n t? do Wikipedia s? d?ng GFDL cho t?t c? các n?i dung v?n b?n c?a nó.

M?c th?i gian

FDL ???c phát hành d??i d?ng b?n s? th?o ?? l?y y ki?n ph?n h?i vào cu?i n?m 1999. Sau nhi?u l?n c?i ti?n, phiên b?n 1.1 ???c phát hành vào tháng 3 n?m 2000, phiên b?n 1.2 vào tháng 11 n?m 2002, và phiên b?n 1.3 vào tháng 11 n?m 2008. B?n hi?n t?i c?a gi?y phép là phiên b?n 1.3.

B?n s? th?o dùng ?? th?o lu?n ??u tiên c?a Gi?y phép Tài li?u T? do GNU phiên b?n 2 ???c phát hành vào ngày 26 tháng 9 n?m 2006, cùng v?i m?t b?n s? th?o c?a Gi?y phép Tài li?u T? do ??n gi?n hóa GNU.

Phiên b?n 1.3 c?a GNU FDL bao g?m m?t s? c?i ti?n, ch?ng h?n nh? các ?i?u ki?n m?i ???c thêm vào trong quy trình GPLv3 ?? t?ng c??ng tính toàn c?u hóa, làm r? ngh?a h?n ?? giúp m?i ng??i áp d?ng gi?y phép vào am thanh và ?o?n phim, và gi?m nh? yêu c?u trong vi?c s? d?ng m?t ?o?n trích t? m?t tác ph?m.

Gi?y phép Tài li?u T? do ??n gi?n hóa GNU m?i ???c ?? xu?t kh?ng ?òi h?i ph?i duy trì V?n b?n Bìa và các Ph?n B?t bi?n. ?i?u này s? cung c?p m?t tùy ch?n gi?y phép ??n gi?n cho tác gi? nào kh?ng mu?n s? d?ng các tính n?ng này trong GNU FDL.

Vào ngày 1 tháng 12 n?m 2007, Jimmy Wales th?ng báo r?ng nh?ng cu?c th?o lu?n và ?àm phán lau dài gi?a Qu? Ph?n m?m T? do, Creative Commons, Qu? Wikimedia và nh?ng t? ch?c khác ?? ??a ra m?t ?? xu?t ???c c? Qu? Ph?n m?m T? do l?n Creative Commons h? tr? ?? ?i?u ch?nh Gi?y phép Tài li?u T? do sao cho nó cho phép Qu? Wikimedia có kh? n?ng chuy?n các d? án sang gi?y phép Creative Commons Ghi c?ng - Chia s? t??ng t? (CC-BY-SA) t??ng t?. Nh?ng thay ??i này ???c hi?n th?c trong Phiên b?n 1.3 c?a GFDL.

Nh?ng ?i?u ki?n

Tài li?u ???c c?p phép theo phiên b?n hi?n t?i c?a gi?y phép có th? ???c s? d?ng cho m?c ?ích b?t k?, mi?n là vi?c s? d?ng th?a m?n m?t s? ?i?u ki?n c? th?.

• T?t c? các tác gi? tr??c ?ó c?a tác ph?m ph?i ???c ghi c?ng.
• T?t c? các thay ??i ??i v?i tác ph?m ??u ph?i ???c ghi l?i.
• T?t c? các tác ph?m phái sinh ph?i ???c c?p phép d??i cùng m?t gi?y phép.
• Toàn v?n gi?y phép, nh?ng ph?n b?t bi?n kh?ng ???c ch?nh s?a do tác gi? ??nh ngh?a n?u có, và b?t k? l?i ph? nh?n b?o hành nào khác ???c thêm vào (nh? l?i ph? nh?n chung c?nh giác ng??i dùng r?ng tài li?u có th? kh?ng chính xác ch?ng h?n) và th?ng báo b?n quy?n t? các phiên b?n tr??c ph?i ???c duy trì.
• Các tiêu chu?n k? thu?t nh? DRM có th? kh?ng ???c dùng ?? qu?n ly ho?c ng?n c?n s? phan ph?i ho?c s?a ??i tài li?u.

Ti?t ?o?n th? c?p

Gi?y phép phan bi?t r? ràng các lo?i "Tài li?u" v?i các "Ti?t ?o?n th? c?p", nh?ng ph?n có th? kh?ng n?m trong Tài li?u, mà dùng trong các ph?n tài li?u ? ph?n tr??c ho?c ph?n ph? l?c. Các ti?t ?o?n th? c?p có th? ch?a nh?ng th?ng tin liên quan ??n m?i quan h? c?a tác gi? ho?c c?a nhà xu?t b?n v?i n?i dung c?a v?n ??, nh?ng kh?ng ph?i b?t k? n?i dung nào c?a v?n ??. Trong khi Tài li?u t? nó là có th? s?a ??i ???c v? t?ng th?, và ???c bao trùm m?t cách th?c ch?t b?i m?t gi?y phép t??ng ???ng v?i (nh?ng kh?ng t??ng thích t??ng h? v?i) Gi?y phép C?ng c?ng GNU, thì m?t s? ti?t ?o?n th? c?p có các h?n ch? khác nhau, ???c t?o ra ch? y?u ?? gi?i quy?t vi?c ghi c?ng thích ?áng cho các tác gi? tr??c ?ó.

??c bi?t, các tác gi? c?a các phiên b?n tr??c c?n ph?i ???c bi?t ??n và các "ti?t ?o?n b?t bi?n" nh?t ??nh, ???c tác gi? ban ??u ch? r? và gi?i quy?t m?i quan h? c?a ng??i ?ó v?i n?i dung c?a v?n ??, có th? kh?ng ???c thay ??i. N?u nh? tài li?u ???c s?a ??i, tên g?i c?a nó c?ng ph?i thay ??i (tr? khi các tác gi? tr??c ?ó cho phép gi? l?i tên g?i). Gi?y phép c?ng có các ?i?u kho?n ?? x? ly các v?n b?n c?a bìa tr??c và bìa sau c?a sách, c?ng nh? cho "L?ch s?", các ti?t ?o?n "L?i c?m ?n", "L?i ?? t?ng" và "L?i ghi ??ng sau".

Tái phan ph?i th??ng m?i

GFDL ?òi h?i kh? n?ng "sao chép và phan ph?i Tài li?u theo b?t k? ph??ng th?c nào, có th? mang tính th??ng m?i ho?c phi th??ng m?i" và do ?ó kh?ng t??ng thích v?i nh?ng tài li?u kh?ng cho phép tái s? d?ng th??ng m?i. Nh?ng tài li?u h?n ch? vi?c tái s? d?ng th??ng m?i kh?ng t??ng thích v?i gi?y phép và kh?ng th? b? vào chung v?i tác ph?m. Tuy nhiên, vi?c ??a vào các tác ph?m v?i h?n ch? nh? v?y có th? s? d?ng h?p ly theo lu?t b?n quy?n Hoa K? và tác ph?m ?ó kh?ng c?n ph?i ???c gán gi?y phép GFDL n?u t?t c? các kh? n?ng s? d?ng v? sau ??u tuan th? theo s? d?ng h?p ly này. M?t ví d? cho vi?c s? d?ng h?p ly m?t cách t? do và mang tính th??ng m?i là tác ph?m nh?i.

T??ng thích v?i CC-BY-SA

M?c dù hai gi?y phép ??u cùng tuan theo nguyên t?c copyleft, GFDL kh?ng t??ng thích v?i gi?y phép Ghi c?ng Chia s? t??ng t? c?a Creative Commons. Tuy nhiên phiên b?n 1.3 ?? thêm m?t ti?t ?o?n m?i cho phép m?t s? website c? th? hi?n ?ang s? d?ng GFDL có th? chuy?n ti?p sang gi?y phép CC-BY-SA.

Nh?ng mi?n tr? này cho phép m?t d? án c?ng tác d?a trên GFDL v?i nhi?u tác gi? có th? chuy?n sang gi?y phép CC-BY-SA 3.0 (th??ng ?òi h?i s? cho phép c?a t?t c? các tác gi?), n?u tác ph?m ?ó th?a m?n các ?i?u ki?n sau:

1. Tác ph?m ph?i là s?n ph?m c?a m?t "Trang m?ng C?ng tác Nhi?u tác gi? v?i Quy m? l?n" (Massive Multiauthor Collaboration Site - MMC), ví d? nh? wiki.
2. N?u trên trang xu?t hi?n m?t n?i dung bên ngoài ???c xu?t b?n ??u tiên t?i m?t MMC, tác ph?m ph?i ???c c?p phép theo Phiên b?n 1.3 c?a GNU FDL, ho?c m?t phiên b?n c? h?n nh?ng v?i tuyên b? "ho?c b?t k? phiên b?n nào m?i h?n", ho?c các tùy ch?n V?n b?n bìa ho?c Ph?n b?t bi?n ph?i kh?ng ???c s? d?ng. N?u có ch?a n?i dung kh?ng ???c xu?t b?n ??u tiên t?i MC, nó ch? có th? ???c tái c?p phép n?u nó ???c thêm vào m?t MMC tr??c ngày 1 tháng 11 n?m 2008.

Ti?t 11 c?a gi?y phép s? h?t h?n sau ngày 1 tháng 8 n?m 2009. Ly do c?a vi?c này là ?? ng?n ng?a ?i?u kho?n kh?ng b? s? d?ng nh? m?t th??c ?o kh? n?ng t??ng thích t?ng quát. Qu? Ph?n m?m T? do nói r?ng t?t c? n?i dung ???c thêm vào Wikipedia tr??c ngày 1 tháng 11 n?m 2008 là m?t ví d? th?a m?n nh?ng ?i?u ki?n này.

Ch? tài

Wikipedia, n?i s? d?ng gi?y phép GFDL n?i ti?ng nh?t, ch?a bao gi? ki?n ra ai ra tòa ?? b?t bu?c h? ph?i tuan th? gi?y phép. M?t tòa án t?i Hà Lan ?? ki?n m?t t?p chí th??ng m?i vi ph?m m?t gi?y phép t??ng t? - CC-BY-NC-SA - khi in l?i m?t b?c ?nh ?? ???c t?i lên Flickr.

Nh?ng ch? trích v? GFDL

D? án Debian và Nathanael Nerode ?? có l?i ph?n ??i gi?y phép. Nh?ng l?p trình viên Debian cu?i cùng ?? bi?u quy?t ??ng y nh?ng s?n ph?m ???c c?p phép theo GFDL là th?a m?n v?i H??ng d?n Ph?n m?m T? do Debian c?a h? mi?n là ?i?u kho?n v? ph?n b?t bi?n kh?ng ???c s? d?ng. Nh?ng ng??i này ?? ngh? s? d?ng nh?ng gi?y phép thay th? nh? các gi?y phép Creative Commons chia s? t??ng t?, Gi?y phép Tài li?u BSD, hay th?m chí là s? d?ng GNU GPL. H? xem GFDL là gi?y phép kh?ng t? do. Ly do là GFDL b?t bu?c các v?n b?n "b?t bi?n" kh?ng ???c thay ??i ho?c xóa ?i, cùng v?i s? c?m ?oán nh?ng h? th?ng qu?n ly quy?n l?i k? thu?t s? (DRM) khi s? d?ng GFDL v? m?t t? ng? còn áp d?ng cho c? "nh?ng b?n sao chép cá nhan ???c t?o ra nh?ng kh?ng phan ph?i".

?i?u kho?n DRM

GNU FDL có ch?a l?i tuyên b? sau:

Nguyên v?n:
You may not use technical measures to obstruct or control the reading or further copying of the copies you make or distribute.

T?m d?ch:

B?n kh?ng ???c s? d?ng b?t k? ph??ng ti?n k? thu?t nào ?? c?n tr? ho?c qu?n ly vi?c ??c ho?c sao chép v? sau c?a nh?ng b?n sao do b?n t?o ra ho?c phan ph?i.

Ng??i ta ch? trích ng?n t? này ? ch? nó quá r?ng, vì nó áp d?ng cho c? nh?ng b?n sao mang tính riêng t? ???c t?o ra nh?ng kh?ng phan ph?i. ?i?u này có ngh?a là ng??i ???c c?p phép kh?ng ???c phép l?u tr? nh?ng b?n sao tài li?u "???c t?o ra" theo m?t ??nh d?ng t?p tin ho?c s? d?ng m?t k? thu?t m? hóa mang tính th??ng m?i nào.

Vào n?m 2003, Richard Stallman ?? bàn v? cau nói trên trong danh sách g?i th? debian-legal:

?i?u này có ngh?a là b?n kh?ng th? xu?t b?n chúng mà s? d?ng nh?ng h? th?ng DRM ?? h?n ch? nh?ng ng??i s? h?u b?n sao này. Nó kh?ng có y nói ??n vi?c s? d?ng k? thu?t m? hóa ho?c qu?n ly truy c?p t?p tin ??i v?i b?n sao c?a chính b?n. T?i s? nói chuy?n v?i lu?t s? c?a chúng ta và xem xem cau này có c?n ph?i làm r? ngh?a h?n kh?ng.

Nh?ng ph?n b?t bi?n

M?t tác ph?m GNU FDL có b? gay tr? ng?i m?t cách nhanh chóng vì tác ph?m ?ó s? ???c trao cho m?t tiêu ?? m?i, hoàn toàn khác và kèm theo m?t danh sách các tiêu ?? tr??c ?ó c?a nó. ?i?u này có th? d?n ??n tình hu?ng trong ?ó có m?t lo?t các trang ghi tiêu ??, cùng nh?ng l?i ?? t?ng, trong m?i m?t b?n sao c?a cu?n sách n?u nó ?? ???c thay ??i nhi?u l?n. Nh?ng trang này kh?ng ?? b? ?i cho ??n khi nào tác ph?m thu?c v? ph?m vi c?ng c?ng sau khi h?t h?n b?n quy?n.

Richard Stallman ?? nói v? nh?ng ph?n b?t bi?n trong danh sách g?i th? debian-legal nh? sau:

M?c ?ích c?a nh?ng ph?n b?t bi?n, k? t? nh?ng n?m 80 khi chúng t?i l?n ??u tiên bi?n B?n tuyên ng?n GNU thành m?t ph?n bi?n trong S? tay S? d?ng Emacs, là ?? ??m b?o r?ng chúng kh?ng th? b? b? ?i. C? th? h?n, là ?? ??m b?o r?ng nh?ng ng??i phan ph?i Emacs cùng v?i c? nh?ng ph?n m?m kh?ng t? do s? kh?ng th? xóa b? nh?ng tuyên b? v? tri?t ly c?a chúng t?i, ?i?u mà h? có th? s? ngh? t?i vì nh?ng tuyên b? ?ó ?ang phê phán hành ??ng c?a h?.

Kh?ng t??ng thích qua l?i v?i GPL

GNU FDL kh?ng t??ng thích v?i GPL theo c? hai chi?u: có ngh?a là nh?ng tài li?u GNU FDL kh?ng th? ??t vào m? GPL và nh?ng m? GPL c?ng kh?ng th? ??t vào m?t s? tay s? d?ng theo GNU FDL. Vì ly do này, nh?ng ?o?n m? ví d? th??ng ???c c?p phép kép ?? chúng có th? xu?t hi?n trong tài li?u c?ng nh? s? d?ng trong m?t ch??ng trình ph?n m?m t? do.

Trong h?i ngh? GPLv3 qu?c t? t? ch?c t?i Barcelona vào ngày 22 và 23 tháng 6 n?m 2006, Eben Moglen ?? g?i y r?ng s? có m?t phiên b?n m?i c?a GPL phù h?p cho c? tài li?u:

V?i vi?c phát bi?u r?ng LGPL ch? là m?t gi?y phép b? sung n?m ? phía trên GPL, chúng ta ?? ??n gi?n hóa kh?ng gian gi?y phép c?a chúng ta r?t nhi?u. Nó c?ng gi?ng vi?c b? ?i m?t l?c trong v?t ly v?y, ?úng ch?? Nh?ng chúng ta m?i ch? th?ng nh?t ?i?n t? y?u. Ly thuy?t tr??ng th?ng nh?t v?n thoát kh?i tay chúng ta cho ??n khi nào c? nh?ng gi?y phép tài li?u c?ng ch? là nh?ng gi?y phép b? sung n?m trên GPL. T?i kh?ng bi?t làm th? nào chúng ta ??t ???c ?i?u ?ó, nó là tr?ng l?c, nó th?t s? r?t khó.

Gánh n?ng khi in ?n

GNU FDL ?òi h?i nh?ng ng??i ???c c?p phép, khi in m?t tài li?u d??i gi?y phép này, c?ng ph?i kèm theo "Gi?y phép này, nh?ng th?ng báo b?n quy?n, cùng th?ng báo gi?y phép trong ?ó nói r?ng Gi?y phép này áp d?ng cho Tài li?u" (this License, the copyright notices, and the license notice saying this License applies to the Document). ?i?u này có ngh?a là n?u m?t ng??i ???c c?p phép in m?t b?n sao bài vi?t mà v?n b?n c?a nó do GNU FDL ?i?u ch?nh, anh ho?c ch? ta c?ng ph?i kèm theo m?t l?i th?ng báo b?n quy?n và m?t b?n in th?c s? toàn v?n GNU FDL, mà b?n than gi?y phép này c?ng ?? là m?t tài li?u khá l?n. T? h?n n?a, nh?ng yêu c?u nh? v?y c?ng áp d?ng cho vi?c s? d?ng ??n l? ch? m?t hình ?nh (ví d?, hình ?nh trên Wikipedia).

Nh?ng d?ng th?c trong su?t

??nh ngh?a c?a d?ng th?c "trong su?t" (transparent) khá ph?c t?p, và có th? khó áp d?ng. Ví d?, nh?ng b?n v? ???c yêu c?u ph?i ? ??nh d?ng cho phép chúng ???c s?a ??i d? dàng b?ng "m?t ch??ng trình v? nào ?ó d? dàng có ???c". ??nh ngh?a "d? dàng l?y ???c" (t? g?c "widely available") có th? khó di?n d?ch, và có th? thay ??i theo th?i gian, vì có nh?ng ph?n m?m ví d? nh? ch??ng trình s?a ??i hình ?nh Inkscape m? ngu?n m? liên t?c phát tri?n, nh?ng v?n ch?a ??t ??n phiên b?n 1.0. Ti?t ?o?n này, ???c vi?t l?i gi?a phiên b?n 1.1 và 1.2 c?a gi?y phép, ?? s? d?ng kh?ng nh?t quán các thu?t ng? "d? dàng có ???c" và "mang tính th??ng m?i" (proprietary) mà kh?ng ??nh ngh?a chúng. Theo m?t di?n d?ch sát v?i gi?y phép, vi?c tham chi?u ??n "ch??ng trình so?n th?o v?n b?n chung" (generic text editors) có th? ???c di?n d?ch là lo?i tr? b?t k? ??nh d?ng nào mà con ng??i kh?ng ??c ???c th?m chí n?u nó ???c m?t b? x? ly v?n b?n m? ngu?n m? s? d?ng; còn theo m?t cách di?n d?ch thoáng, ??nh d?ng.doc c?a Microsoft Word c?ng có th? ???c xem là trong su?t, vì m?t nhóm con trong các t?p tin.doc có th? ???c s?a ??i hoàn h?o b?ng OpenOffice.org, và do ?ó ??nh d?ng này kh?ng ph?i là th? "ch? có th? ??c ho?c s?a ??i b?ng nh?ng ph?n m?m x? ly v?n b?n th??ng m?i" (that can be read and edited only by proprietary word processors).

Các gi?y phép n?i dung t? do khác

M?t s? gi?y phép trong s? này ???c phát tri?n ??c l?p v?i GNU FDL, còn m?t s? khác ???c phát tri?n ?? ph?n ?ng l?i v?i nh?ng khi?m khuy?t trong GNU FDL.

• Gi?y phép Tài li?u FreeBSD
• Các gi?y phép Creative Commons
• Gi?y phép Khoa h?c Thi?t k?
• Gi?y phép Ngh? thu?t T? do
• Gi?y phép N?i dung M?
• Gi?y phép Xu?t b?n M?
• Gi?y phép Trò ch?i M?
• Gi?y phép Tài li?u Chung [1] L?u tr? ngày 31 tháng 10 n?m 2001 t?i Wayback Machine
• WTFPL

Danh sách các d? án s? d?ng GFDL

• Wikipedia
• PlanetMath
• Citizendium - d? án s? d?ng GFDL cho nh?ng bài vi?t xu?t phát t? Wikipedia.
• An Anarchist FAQ
• Marxists Internet Archive
• SourceWatch
• OpenHistory
• Last.fm - nh?ng b?n miêu t? ngh? s? ???c c?p phép theo GFDL
• Free On-line Dictionary of Computing

Xem thêm

• Gi?y phép BSD
• B?n quy?n
• Copyleft
• Gi?y phép ph?n m?m t? do
• GNU
• N?i dung m?
• Chia s? t??ng t?
• C?p phép ph?n m?m
• S? d?ng phi th??ng m?i giáo d?c

Liên k?t ngoài

• B?n quy?n GFDL chính th?c (ti?ng Anh)
• D? án GNU L?u tr? ngày 5 tháng 12 n?m 2003 t?i Wayback Machine
• B?n d?ch ti?ng Vi?t c?a GPL và LGPL