autocad plant 3d 2018 64位&32位 简体中文版

Bát K? 八旗
Thanh k? th?i vua Càn Long
Ho?t ??ng	1615 – 1938
Qu?c gia	Nhà Thanh, M?n Chau
Ph?c v?	H?u Kim – Nhà Thanh
Phan lo?i	B? binh, K? binh, Pháo binh, H?i quan
Màu s?c	Vàng, ??, Tr?ng, Xanh d??ng
Các t? l?nh
Ch? huy n?i ti?ng	N? Nh? Cáp Xích Hoàng Thái C?c ??i Thi?n ?a Nh? C?n ?a ??c Th? Nh? Cáp T? T? Nh? Cáp L?ng

Bát k?
Tên ti?ng Trung
Ti?ng Trung	八旗
Phiên am Ti?ng Hán tiêu chu?n Bính am Hán ng? bāqí Ti?ng Man Nam POJ ti?ng Man Tuy?n Ch??ng Pat-k?
Tên ti?ng M?n
B?ng ch? cái ti?ng M?n	????? ????
Chuy?n t?	jakūn gūsa

百度 要把调查研究作为重要工作方法和工作习惯，主动俯下身子、迈开步子，深入地方和基层侨联了解情况，及时听取基层干部、侨界群众的呼声，在侨界群众中寻找答案和办法，形成情况真实、数据准确、内容翔实的材料，从而得到基层侨联和侨界群众的拥护和支持。

Bát k? hay Bát k? M?n Chau (ti?ng M?n: ?????
????, M?llendorff: jakūn gūsa, Abkai: jakvn gvsa, ti?ng Trung: 八旗; bính am: Bāqí) là m?t ch? ?? t? ch?c quan s? ??c tr?ng c?a ng??i M?n Chau và nhà Thanh (sau này), ??c tr?ng c?a Bát k? là m?i ??n v? ???c phan bi?t b?ng m?t lá c? khác nhau, t?ng c?ng có tám lá c? c? b?n theo ?ó m?i ng??i dan M?n Chau ??u thu?c m?t trong tám "K?", ??ng ??u là m?t k? ch? và t? l?nh t?i cao là ??i H?n, ?ó v?a là các ??n v? dan s? v?a mang tính ch?t quan s?. Bát k? ban ??u là danh x?ng dùng ?? ch? v? Bát k? M?n Chau hay M?n K? sau ?ó ???c phát tri?n thêm M?ng C? Bát k? và Hán quan Bát k? vì v?y g?i chung là Bát k?.

?ay là m?t t? ch?c quan s? ??c s?c c?a ng??i M?n Chau và c?ng là ??i quan hùng m?nh trong l?ch s? Trung Hoa, ?? ?óng góp c?ng lao to l?n trong cu?c chinh chi?n gi?a nhà Thanh và nhà Minh. Ch? ?? Bát k? do N? Nh? Cáp Xích sáng l?p và ???c hoàn thi?n d??i th?i k? tr? vì c?a Hoàng Thái C?c. Tuy nhiên, sau m?t th?i gian hòa bình kéo dài và quá trình Hán hóa, ??n th?i Ung Chính (1722 – 1735) và Càn Long (1735 – 1795) thì n?ng l?c tác chi?n c?a quan Bát k? ngày càng suy thoái, ??n th?i k? Hàm Phong (1850 – 1861) thì Bát k? g?n nh? ?? tr? nên v? d?ng và cu?i cùng ?? tan r? khi nhà Thanh s?p ?? n?m 1912.

L?ch s?

N? Nh? Cáp Xích, ng??i ?? sáng t?o ra ch? ?? Bát k?

Ti?n than c?a ng??i M?n là ng??i N? Chan c?ng t?ng có m?t ch? ?? t??ng t? là "M?nh an m?u kh?c" (ch? Hán: 猛安谋克, ch? N? Chan: /mi?gan moumuk?/), tuy nhiên ngu?n g?c tr?c ti?p c?a ch? ?? Bát k? là "Ng?u l?c ng?ch chan" (ti?ng M?n: ?????
????, M?llendorff: niru ejen) v?n mang y ngh?a "th?ng l?nh c?a 10 ng??i" ???c thành l?p t?m th?i khi ng??i N? Chan ti?n hành ?i s?n vào th?i Minh. N?m 1584, N? Nh? Cáp Xích v?n xu?t than t? T? v? Ki?n Chau kh?i binh n?i d?y, ng?u l?c ng?ch chan (v? sau ???c d?ch sang ti?ng Hán là tá l?nh) tr? thành m?t ch?c quan trong l?c l??ng Ki?n Chau, th?ng l?nh kho?ng 300 ng??i.

Ki?n l?p

Lúc kh?i binh vào n?m 1584, N? Nh? Cáp Xích l?y H?c k? (c? ?en) làm c? hi?u. ??n khi th?ng nh?t Ki?n Chau tam v? vào n?m 1589, ?ng li?n thi?p l?p thêm H?ng k? (c? ??) r?i ?ích than th?ng l?nh, H?c k? ban ??u ???c giao cho em trai cùng m? là Th? Nh? Cáp T?. Trong quá trình chinh ph?t các b? t?c N? Chan, N? Nh? Cáp Xích kh?ng ng?ng th?n tính ng??i dan các b? l?c, s? l??ng các Tá l?nh c?ng ngày m?t t?ng. ??i v?i các b? t?c ch? ??ng ??n quy thu?n, lúc ti?n hành phan chia biên ch? l? thu?c c?ng ph?i suy xét ??n tính th?ng nh?t v? m?t huy?t th?ng trong t? ch?c. N?m 1601, N? Nh? Cáp Xích ti?n hành m?t cu?c c?i t?o quy m? l?n ??i v?i h? th?ng Ng?u l?c, ??t ra biên ch? c? b?n và các v? trí quan viên c? th?: m?i ng?u l?c s? có m?t Tá l?nh, m?i 5 Tá l?nh s? thu?c 1 Tham l?nh, m?i 5 Tham l?nh là 1 K?, ??ng ??u là ?? th?ng. Trên các ?? th?ng là các K? ch?, L?nh ch? do b?n than N? Nh? Cáp Xích và con cháu c?a ?ng ??m nhi?m, g?i là "nh?p bát phan v??ng c?ng".

N? Nh? Cáp Xích c?ng ??t ra 4 K? phan bi?t theo màu c? hi?u là Hoàng (Suwayan), B?ch (Sanggiyan), H?ng (Fulgiyan), Lam (Lamun). Hoàng k? ??t d??i quy?n kh?ng ch? và ?i?u ??ng c?a ?ng, Lam k? giao cho ng??i em Th? Nh? Cáp T?, B?ch k? ???c giao cho con trai tr??ng là Ch? Anh và H?ng k? do ng??i con trai th? là ??i Thi?n qu?n ly. Ng??i ??ng ??u m?i K? g?i là "K? ch?". M?i K? Ch? ph?i tr?c ti?p nghe theo m?nh l?nh c?a ??i H?n, quy?n l?c và ??a v? ch? th?p h?n ??i H?n mà cao h?n t?t c? m?i ng??i. Các b? l?c thành viên trong t?t c? các K? kh?ng n?m gi? t?t c? m?t vùng, hay kh?ng chi?n ??u thành ??n v? h?p nh?t. Khi yêu c?u m?t cu?c hành quan thì ???c thi?t l?p d??i các k? khác nhau. Nh?ng s? phan chia này ch? y?u h?n ch? nguy c? các b? l?c ly khai hay kh?ng tuan l?nh.

M? r?ng

Binh lính c?a H?ng k?

N?m 1614, s? l??ng Ng?u l?c ?? t?ng lên kho?ng 400. N?m 1615, quan Ki?n Chau ?? th?n tính g?n nh? t?t c? b? l?c N? Chan tr? Di?p Hách, h?n n?a l?i có nhi?u ng??i Hán và M?ng C? ??n quy thu?n. Ng?u l?c d??i tr??ng N? Nh? Cáp Xích ?? m? r?ng g?p tr?m l?n so v?i quy m? th?i k? m?i kh?i binh. D?a trên c? s? 4 k? có s?n, N? Nh? Cáp Xích quy?t ??nh t?ng thêm 4 k? b?ng cách thêm "vi?n" vào các màu c? c?. Các k? c? ???c thêm danh x?ng Chính (Gulu, kh?ng có vi?n), g?i là Chính Hoàng, Chính B?ch, Chính H?ng và Chính Lam, còn các k? m?i có thêm màu vi?n trên c? hi?u là có thêm danh x?ng T??ng (Kubuhe, có vi?n), g?i là T??ng Hoàng k?, T??ng Lam k?, T??ng B?ch k?, T??ng H?ng k?, chính th?c hình thành nên Bát k?. C? xí c?a Chính t? k? là hình vu?ng thu?n s?c, ??u r?ng h??ng v? sau; c? xí c?a T??ng t? k? là hình ng? giác, có thêm vi?n ?? ho?c vi?n tr?ng, ??u r?ng h??ng v? phía tr??c.

Bát k? t?ng h?p các ch?c n?ng hành chính, quan s?, x? h?i và s?n xu?t, và có tác ??ng sau s?c ??n s? tr?i d?y c?a M?n Chau và nhà Thanh. Bát k? là m?t t? ch?c hành chính, t?t c? nh?ng ng??i thu?c quy?n qu?n ly c?a Ng?u l?c ??u là m?t b? ph?n c?a t?ng l?p x? h?i Bát k?, t?ng l?p th?ng tr? dùng k? ?? cai tr? h? và ban hành các m?nh l?nh c?a chính quy?n. Các t??ng s? Bát k? ??u "ra là binh, vào là dan", trong th?i chi?n, binh lính s? ???c tuy?n ch?n t? các ng?u l?c c?a m?i k?. Sau khi chi?n tranh k?t thúc thì nh?ng t??ng s? này l?i quay v? ng?u l?c, l?y vi?c canh tác nu?i d??ng vi?c chi?n ??u. H? th?ng Bát k? c?ng h?p nh?t các b? l?c tr??c ?ay phan tán kh?ng liên k?t v?i nhau thành m?t t? ch?c th?ng nh?t và thi?t l?p m?t m? hình qu?n ly có tr?t t? v?i h? th?ng K? – Tham l?nh – Tá l?nh, ?? nh?ng ng??i Bát k? có ngu?n g?c khác nhau tr? thành m?t ch?nh th? kh?ng d? b? chia c?t.

Lúc m?i hình thành Bát k?, trong tên g?i K? kh?ng h? phan chia dan t?c (M?n – M?ng – Hán). ??n n?m 1629, sau khi Hoàng Thái C?c lên ng?i m?i th?y có s? xu?t hi?n c?a ghi chép v? hai k? thu?c M?ng C?. N?m 1635, sau khi H?u Kim chinh ph?c Sát Cáp Nh? b? ?? ti?n hành m?t cu?c s?p x?p biên ch? quy m? l?n ??i v?i ??ng ??o tráng niên M?ng C?, b?t ??u hình thành nên M?ng C? Bát k? (ti?ng M?n: ?????
????, M?llendorff: Monggo gūsa, Abkai: Monggo gvsa; ti?ng Trung: 八旗蒙古; bính am: bāqí ménggǔ). Còn v? Hán quan Bát k?, v?n là sau khi quan H?u Kim ti?n vào cùng Liêu Ninh – Th?m D??ng, b?t và thu hàng ???c r?t ??ng quan nhan ng??i Hán, dùng hình th?c n? b?c phan chia cho các B?i l?c, ??i th?n. Sau khi Hoàng Thái C?c lên ng?i, ?? biên t? Hán quan Ng?u l?c, dùng khoa c?, ?? c? h?c sinh các lo?i ?? ?? cao ??i ng? c?a nh?ng ng??i Hán này, khi?n h? thoát kh?i than ph?n n? b?c, tr? thành ng??i có h? kh?u K? t?ch. K? Hán quan ??u tiên xu?t hi?n vào n?m 1631, sau ?ó tách làm hai màu ?en – Xanh vào n?m 1637, ??n n?m 1639 thì tách làm b?n k?. ??n n?m 1642, t? ch?c l?i các Ng?u l?c Hán quan và phan vào Bát k?, Hán quan Bát k? chính th?c tr? thành m?t b? ph?n c?a Bát k?. T? ?ay, b?i Bát k? ???c t?o b?i ba b? ph?n chính là M?n Chau – M?ng C? – Hán quan mà m?t ít s? li?u s? g?i chung là "Nh? th?p t? K?" (24 K?). Tuy nhiên, M?n Chau – M?ng C? – Hán quan d??i m?i K? là m?t ch?nh th?, cùng thu?c s? qu?n ly hành chính c?a m?t K? ch?. Vì v?y dù có t?t c? 24 C? s?n Ng?ch chan c?ng ch? có 8 v? K? ch?. Ban ??u, m?i k? có 7.500 quan, t?ng c?ng 8 k? có 6 v?n quan. Vi?c m? r?ng v? c? c?u Bát k? khi?n cho biên ch? quan ch? l?c c?a nhà Thanh t?ng lên ?áng k?, lên ??n 170.000 binh s? trong th?i gian ng??i M?n Chau ?ánh chi?m Trung Qu?c.

Thay ??i theo chính tr?

Cu?c ?i s?n c?a các B?i l?c

Vì Bát k? v?n do con cháu c?a N? Nh? Cáp Xích n?m gi?, vì v?y s?p x?p các K? c?ng th??ng theo th? t? "tr??ng – ?u", tuy nhiên vì luan phiên thay ??i quy?n l?c th?i Thanh s? nên trên th?c t? c?ng có vài l?n thay ??i chính. Trong nh?ng ghi chép còn l?i hi?n nay, ghi chép v? s?p x?p s?m nh?t là vào n?m Thiên M?nh th? 7 (1622): Chính Hoàng k? – T??ng Hoàng k? – Chính H?ng k? – T??ng H?ng k? – T??ng Lam k? – Chính Lam k? – Chính B?ch k? – T??ng B?ch k?. Lúc ?ó, b?n than N? Nh? Cáp Xích qu?n ly hai Hoàng k?, ??i B?i l?c ??i Thi?n qu?n ly hai H?ng k?, Nh? B?i l?c A M?n qu?n ly T??ng Lam k?, Tam B?i l?c M?ng C? Nh? Thái qu?n Chính Lam k?, T? B?i l?c Hoàng Thái C?c qu?n Chính B?ch k? và tr??ng t?n c?a N? Nh? Cáp Xích là ?? ?? qu?n T??ng B?ch k?. Vì v?y, s?p x?p th? t? Bát k? nh? v?y có liên quan ??n th? t? "tr??ng – ?u" c?a ng??i n?m gi? nó. V? sau, ??i Thi?n và hai ng??i con trai do nguyên ph?i sinh ra là Nh?c Thác và Th?c Thác xu?t hi?n mau thu?n l?n, N? Nh? Cáp Xích ?? ?em T??ng H?ng k? giao cho hai anh em Nh?c Thác.

Trong nh?ng n?m cu?i t?i v?, N? Nh? Cáp Xích ?? giao Chính Hoàng k? cho A T? Cách và ?a Nh? C?n, l?i chia m?t n?a Tá l?nh T??ng Hoàng k? cho ?ích ?u t? là ?a ??c, m?t ph?n còn l?i v?n do ?ng th?ng l?nh. Lúc này, th? t? c?a Chính Hoàng k? và T??ng Hoàng k? hoán ??i cho nhau. Tr??c khi qua ??i, N? Nh? Cáp Xích ?? l?i toàn b? T??ng Hoàng k? cho ?a ??c. T? ?ó, ?a ??c và A T? Cách tr? thành K? ch? c?a hai Hoàng k?. Sau khi lên ng?i, Hoàng Thái C?c l?y ly do Hoàng k? v?n thu?c ??i H?n, ?? ?em ??i hai Hoàng k? và hai B?ch k?. L?i vì A T? Cách và ?a Nh? C?n ??u là anh c?a ?a ??c nên ?em hai B?ch k? ??i cho nhau, ?a ??c tr? thành K? ch? c?a Chính B?ch k?, A T? Cách và ?a Nh? C?n chia nhau T??ng B?ch k?. Vi?c hoán ??i này ?? giúp Hoàng Thái C?c khu?ch ??i th? l?c cho ng?i H?n c?a mình. Tháng 6 n?m Thiên Th?ng th? 4 (1630), A M?n b? ho?ch t?i cách t??c, t?t c? tài s?n n? b?c c?a ?ng và con trai bao g?m T??ng Lam k? ??u giao cho ng??i em trai cùng m? là T? Nh? Cáp L?ng. T? Nh? Cáp L?ng tr? thành K? ch? T??ng Lam k?. Vi?c Hoàng Thái C?c giao T??ng Lam k? cho T? Nh? Cáp L?ng, ng??i t? nh? ???c nu?i d??ng trong cung, ???c cho là hành ??ng nh?m thu h?i d?n quy?n l?c Bát k? t? tay các B?i l?c. Kh?ng lau sau, M?ng C? Nh? Thái c?ng b? ho?ch t?i, Chính Lam k? b? Hoàng Thái C?c thu l?i. M?t th?i gian ng?n sau, Hoàng Thái C?c ti?n hành c?i t? ba k? b?n than ?ang tr?c ti?p qu?n ly, giao Chính Lam k? cho con trai tr??ng là Hào Cách. Hoàng Thái C?c l?n l??t h? b? A M?n và M?ng C? Nh? Thái, ??a v? c?a hai Lam k? c?ng theo ?ó mà gi?m xu?ng, hình thành nên th? t? Hoàng k? – H?ng k? – B?ch k? – Lam k?.

N?m Sùng ??c th? 8 (1643), Hoàng Thái C?c qua ??i, mau thu?n v? ng??i k? v? b?t ??u n?i lên trong n?i b? hoàng th?t c?ng nh? tri?u ?ình. Th?c Thác vì mu?n ?ng h? ?a Nh? C?n lên ng?i mà b? k?t t?i "nhi?u lo?n qu?c chính", b? x? t? và t?ch thu toàn b? gia s?n. Sau khi Thu?n Tr? ?? lên ng?i, ?a Nh? C?n tr? thành Nhi?p chính v??ng, ti?n hành c?i t? biên ch? hai B?ch k?. ?ng hoán ??i hai B?ch k? v?i nhau, l?i ?i?u L?nh ch? cùng k? v?i mình là A T? Cách nh?p vào k? do ?a ??c qu?n ly. T? ?ó ?a ??c và A T? Cách cùng chia nhau T??ng B?ch k?, b?n than ?a Nh? C?n m?t mình ??c chi?m Chính B?ch k?. ??a v? c?a Chính B?ch k? c?ng t? th? 5 lên th? 3, trên c? hai H?ng k? c?a m?t nhà ??i Thi?n. T? ?ó, th? t? Bát k? tr? thành: T??ng Hoàng k? (Thu?n Tr?) – Chính Hoàng k? (Thu?n Tr?) – Chính B?ch k? (?a Nh? C?n) – Chính H?ng k? (??i Thi?n) – T??ng B?ch k? (?a ??c, A T? Cách) – T??ng H?ng k? (Nh?c Thác) – Chính Lam k? (Hào Cách) – T??ng Lam k? (T? Nh? Cáp L?ng). Và th? t? này kh?ng h? thay ??i cho ??n cu?i ??i Thanh. N?m 1648, Hào Cách b? b?t giam, Chính Lam k? v?n ph?i thu?c v? Thu?n Tr? ?? thì nay l?i b? ?a Nh? C?n ??c chi?m. Sau khi Hào Cách qua ??i trong ng?c, Chính Lam k? ch? còn 1 chi hoàng th?t c?a A Ba Thái nh?ng kh?ng ???c phong làm K? ch?; v? trí này c?ng ?? tr?ng su?t 2 n?m. Tháng 4 n?m 1649, ?a ??c qua ??i, theo ly khi con trai ?ng là ?a Ni th?a k? t??c v? c?ng s? th?a k? v? trí th?ng l?nh T??ng B?ch k?. Nh?ng trên th?c t? hai B?ch k? lúc này ?? do ?a Nh? C?n qu?n ly. M?c dù ?a Ni v?n ???c th?a h??ng thu?c nhan trong T??ng B?ch k? mà cha ?? l?i nh?ng kh?ng ???c phong làm K? ch?. ??n cu?i n?m 1650, ?a Ni tr? thành K? ch? c?a Chính Lam k?. ??ng th?i, C? S?n Ng?ch chan c?a T??ng B?ch k? c?ng ???c ?i?u nh?m ??n Chính Lam k?. ?i?u này khi?n cho m?t s? h?c gi? nh?n ??nh tr??c khi qua ??i, ?a ??c ?? ti?n hành trao ??i v?i ?a Nh? C?n, ??i T??ng B?ch k? l?y Chính Lam k?.

V??ng c?ng ??i th?n Bát k?

N?m th? 7 (1650), ?a Nh? C?n qua ??i, Thu?n Tr? ?? b?t ??u than chính. ?? t?ng c??ng Hoàng quy?n, ?ng ?ích than n?m gi? Chính B?ch k? v?n thu?c v? ?a Nh? C?n. C?ng t? ?ó, Hoàng ?? ?ích than th?ng l?nh 3 k? T??ng Hoàng, Chính Hoàng và Chính B?ch, x?ng là "Th??ng Tam k?". K? t?ch c?a Hoàng ?? thu?c T??ng Hoàng k?, x?ng là "T??ng Hoàng k? ?? nh?t Tham l?nh ?? nh?t Tá l?nh th??ng ng? danh". C?ng vì v?y mà T??ng Hoàng k? tr? thành K? ??ng ??u (头旗, ti?ng M?n: ????
????, M?llendorff: fere gūsa) c?a Bát k?. 5 k? còn l?i do cách v??ng c?ng, b?i l?c kh?ng ch? bao g?m Chính H?ng, T??ng B?ch, T??ng H?ng, Chính Lam, T??ng Lam ???c g?i là "H? ng? k?" v?i các k? ch? l?n l??t là L? Than v??ng (h?u du? ??i Thi?n), Túc Than v??ng (h?u du? Hào Cách), Kh?c C?n Qu?n v??ng (h?u du? Nh?c Thác), D? Than v??ng (h?u du? ?a ??c) và Tr?nh Than v??ng (h?u du? T? Nh? Cáp L?ng). Vì tr?t t? c?a Bát k? có ?i?m khác bi?t, nên ng??i Bát k? nh? vào chi?n c?ng ho?c ???c hoàng th?t ban an s? ???c ???c ??a t? H? Ng? k? vào Th??ng Tam k?, x?ng là "?ài k?" (抬旗). Còn trong tr??ng h?p ??i h? kh?u sang K? s?c ho?c K? phan khác thì g?i là "??i k?".

Danh sách Bát k?

Phan lo?i	Danh x?ng	C? hi?u	Ch? M?n	?m M?n	Ch? M?ng C? (ch? cái Kirin)	K? ch?
Th??ng tam k?	T??ng Hoàng k?		?????? ??????? ????	Kubuhe Suwayan Gūsa	Х?в??т Шар Хошуу	Hoàng ??
	Chính Hoàng k?		???? ??????? ????	Gulu Suwayan Gūsa	Ш?л??н Шар Хошуу
	Chính B?ch k?		???? ???????? ????	Gulu Sanggiyan Gūsa	Ш?л??н Цагаан Хошуу
H? ng? k?	Chính H?ng k?		???? ???????? ????	Gulu Fulgiyan Gūsa	Ш?л??н Улаан Хошуу	L? Than v??ng
	T??ng B?ch k?		?????? ???????? ????	Kubuhe Sanggiyan Gūsa	Х?в??т Цагаан Хошуу	Túc Than v??ng
	T??ng H?ng k?		?????? ???????? ????	Fubuhe Fulgiyan Gūsa	Х?в??т Улаан Хошуу	Kh?c C?n Qu?n v??ng
	Chính Lam k?		???? ????? ????	Gulu Lamun Gūsa	Ш?л??н Х?х Хошуу	D? Than v??ng
	T??ng Lam k?		?????? ????? ????	Kubuhe Lamun Gūsa	Х?в??т Х?х Хошуу	Tr?nh Than v??ng

Th?i nhà Thanh

Càn Long ?? ki?m duy?t t??ng s? Bát k?

Tr??c khi nh?p quan, vì duy trì ch? ?? phan phong Bát k? cho các L?nh ch? (ti?ng Trung: 领主; ngh?a ?en 'l?nh chúa') mà các K? ch? có quy?n s? h?u tuy?t ??i ??i v?i tài v?t và thu?c nhan trong k? c?a mình qu?n ly. Nh?ng t? sau khi Thu?n Tr? ?? ?ích than th?ng l?nh Th??ng Tam k?, ch? ?? phan chia Bát k? c? tri?t ?? b? phá v?. Vì ?? t?ng c??ng Trung ??ng t?p quy?n, Hoàng ?? b?t ??u thu h?i quy?n l?c to l?n c?a các K? ch? và các Nh?p bát phan V??ng c?ng L?nh ch? trong K? c?a h?. Trong th?i Thu?n Tr?, b?t ??u s? d?ng ch? ?? m?i ??i v?i các V??ng c?ng, thay th? cho ch? ?? các ??i k? ch? chia ??u quy?n l?c, c?ng ch?m d?t ch? ?? "Bát k? Ngh? chính". Càng v? sau, quy?n kh?ng ch? c?a các K? ch? ??i v?i quan ??i c?a b?n K? c?ng d?n y?u ?i. ??n th?i Ung Chính, ?? ti?n xa h?n m?t b??c trên con ???ng t?ng c??ng Trung ??ng t?p quy?n, Ung Chính ?? l?y ly do "Thiên h? kh?ng th? có hai m?t tr?i" h? ch? d?, xác ??nh v? trí "Bát k? c?ng ch?" (Ch? nhan chung c?a toàn b? Bát k?) là Hoàng ??, chính th?c ch?m d?t quy?n s? h?u tr?c ti?p c?a các K? ch? ??i v?i m?i K? (bao g?m quan ??i, quan viên, tài v?t,...). ch? l?u l?i quy?n kh?ng ch? tr?c ti?p ??i v?i thu?c h? t?ng l?p Bao y. T? ?ay, t?t c? K? phan Tá l?nh ??u hoàn toàn tr?c thu?c Hoàng ??. Quy?n b? nhi?m và b?i mi?n quan viên trong K? c?a m?i K? ch? b? ?o?t ?i toàn b?, ch?a k? tr??c ?ó trong th?i Khang Hi, ?? th?ng Bát k? thi hành ch? ?? nh?m ch?c theo khóa k?, tránh vi?c các V??ng c?ng n?m th?c quy?n l?n.

N?m Ung Chính nguyên niên (1723), nhà Thanh chính th?c thi?t l?p Nha m?n cho ?? th?ng Bát k?, ch?m d?t tình tr?ng các ?? th?ng "làm vi?c t?i ph?", kh?ng có c?ng s? nha m?n ?? kéo dài trong su?t h?n 100 n?m qua. Trên ph??ng di?n chính tr?, nhà Thanh áp d?ng ch? ?? phan chia "k? nhan" và "dan nhan". Trên ??t c?a ng??i Hán, nhà Thanh v?n áp d?ng nh?ng chính sách cai tr? c? c?a nhà Minh, nh?ng nh?ng ng??i ch?u s? qu?n ly c?a ch? ?? Bát k? thì có m?t h? th?ng qu?n ly riêng, d??ng nh? gi?ng v?i "Bên trong Trung Qu?c có m?t M?n Chau qu?c". Nhà Thanh l?y ch? ?? Bát k? làm h? th?ng c?n b?n c?a qu?c gia, vì v?y nh?ng "K? nhan" lu?n có ??c quy?n nh?t ??nh t? giáo d?c, khoa c?, nh?m ch?c ??n kinh t?, quan s?. Ch?c nghi?p chính c?a ph?n l?n con em Bát k? là m?c giáp tòng quan, "toàn dan ??u là binh", th?i bình thì tham gia s?n xu?t, th?i chi?n thì tòng chinh. Sau khi nh?p quan, vì ?? c?ng c? s? th?ng tr?, ??ng th?i gi?i quy?t n?i lo v? sau c?a quan binh Bát k?, nhà Thanh thi?t l?p ch? ?? quan ??i Bát k? th??ng tr?c và ch? ?? l??ng b?ng. T? ?ó quan lính Bát k? tr? thành quan ??i chuyên nghi?p, dùng cho trú phòng ho?c chinh chi?n. Tuy nhiên, h?n ng?ch binh lính c?a nhà Thanh là có gi?i h?n, theo s? l??ng ng??i M?n càng lúc càng t?ng, kh?ng ph?i ng??i M?n nào c?ng ???c m?c giáp, mà càng v? sau t? l? ng??i M?n ???c m?c giáp càng ngày càng th?p. Ban ??u, nh?ng K? nhan nhàn t?n ??u ???c ban cho ru?ng ??t nh?ng vì b? trói bu?c b?i ch? ?? mà kh?ng ti?n canh tác, ch? có th? ?em cho tá ?i?n thuê ho?c ?em ?i c?m c?, d?n ??n tình c?nh c?a nh?ng ng??i Bát k? ? t?ng l?p d??i càng ngày càng khó kh?n, lam vào tr?ng thái b?n cùng.

??n nh?ng n?m Càn Long, v?n ?? k? sinh nhai c?a Bát k? b?t ??u hi?n r?. ?? gi?m nh? tình tr?ng này, m?t b? ph?n k? nhan thu?c Hán quan ?? rút kh?i h? t?ch Bát k? hay còn g?i là xu?t k?, tr? thành dan nhan. V? sau, liên ti?p nhi?u ??i hoàng ?? ??u ??a m?t s? con em Bát k? quay v? vùng ??ng B?c khai kh?n, nh?ng ?i?u này ch? tr? ???c ph?n ng?n mà kh?ng tr? ???c ph?n g?c. Ngoài l?a ch?n ?i lính nh?p ng?, k? nhan mu?n v??n lên còn có th? ch?n con ???ng ??c sách ra làm quan. Trong ph??ng di?n giáo d?c, Bát k? m? ra t?ng h?c, giác la h?c, các lo?i quan h?c ?? giáo d?c con em Bát k?. Ngoài khoa c?, con em Bát k? còn có th? d?a vào nh?ng v? trí ??c thù nh? Bút thi?p th?c, Phiên d?ch Ti?n s?, Th? v? mà ti?n vào con ???ng làm quan. Khi ti?n hành b? nhi?m quan viên, có s? phan bi?t gi?a v? trí cho ng??i thu?c và kh?ng thu?c Bát k?, g?i là "k? khuy?t" và "hán khuy?t". K? nhan có th? ???c b? nhi?m vào hán khuy?t, nh?ng ?i?u ng??c l?i thì kh?ng.

Vào ??u th?i nhà Thanh, m?c s?ng c?a h?u h?t ng??i Bát k? ??u cao h?n so v?i ng??i Hán bình th??ng. Tuy nhiên, cu?c s?ng t??ng ??i tho?i mái c?ng khi?n binh lính Bát K? d?n xao nh?ng vi?c t?p tr?n. Tri?u ?ình nhà Thanh ?? l?y "qu?c ng?, c??i ng?a b?n cung" làm qu?c sách, nh?ng ??n th?i Càn Long, hi?n tr?ng binh lính kinh k? và quan Bát k? trú phòng các n?i trên kh?p ??t n??c bu?ng l?ng hu?n luy?n, kh?ng th?ng th?o v? thu?t ngh? thu?t ?? xu?t hi?n. Mà trong các ??i th?n c?a Bát k?, ng??i bi?t binh pháp càng ngày càng ít. T?t c? nh?ng ?i?u này ?? t?o c? h?i cho T??ng quan, Hoài quan c?ng nh? các l?c l??ng v? trang khác c?a ng??i Hán tr?i d?y vào cu?i tri?u ??i nhà Thanh. M?t ph??ng di?n khác, t? khi chi?n tranh nha phi?n x?y ra, khi các c??ng qu?c ph??ng tay ?? s? d?ng nh?ng lo?i v? khí tiên ti?n ?? ti?n hành t?n c?ng Trung Qu?c, tri?u ?ình nhà Thanh v?n ? vào "c??i ng?a b?n cung" ?? b? th?i gian ?ào th?i. Tri?u ?ình nhà Thanh ?? c? g?ng tái c?u trúc Bát k? ?? thích ?ng v?i th?i cu?c, c?ng nh? thành l?p m?t lo?i quan ??i m?i, nh?ng t?t c? ??u có r?t ít tác d?ng, và kh?ng th? ng?n ch?n lo?n trong gi?c ngoài khi?n Bát k? và nhà Thanh ngày càng suy b?i. N?m 1907, chính quy?n nhà Thanh b?i b? chính sách phan chia k? dan ?? cai tr?, nh?ng ch? 4 n?m sau, Cách m?ng n?m 1911 n? ra và nhà Thanh di?t vong.

Tình tr?ng khái bát c?a Bát k? vào cu?i th?i Thanh

Danh x?ng	C? hi?u	Binh l?c	T?ng nhan kh?u	K? ch?	Nh?ng L?nh ch? khác	Chú
T??ng Hoàng k?		86 Tá l?nh, 2 bán Tá l?nh Binh l?c ~30.000	230.000	Hoàng ??	Kh?ng có
Chính Hoàng k?		92 Tá l?nh, 2 bán Tá l?nh Binh l?c ~32.000	250.000	Hoàng ??	Kh?ng có
Chính B?ch k?		86 Tá l?nh Binh l?c ~26.000	270.000	Hoàng ??	Kh?ng có
Chính H?ng k?		84 Tá l?nh Binh l?c ~26,000	245.000	L? Than v??ng	Thu?n Th?a Qu?n v??ng
T??ng B?ch k?		84 Tá l?nh Binh l?c ~26,000	230.000	D? Than v??ng	Thu?n Than v??ng
T??ng H?ng k?		86 Tá l?nh Binh l?c ~28,000	230.000	Kh?c C?n Qu?n v??ng	Trang Than v??ng
Chính Lam k?		83 Tá l?nh, 11 bán Tá l?nh Binh l?c ~27,000	250.000	Túc Than v??ng	Du? Than v??ng
					Di Than v??ng
T??ng Lam k?		87 Tá l?nh, 1 bán Tá l?nh Binh l?c ~28,000	250.000	Tr?nh Than v??ng	Cung Than v??ng
					Khánh Than v??ng

Th?i Dan Qu?c

Sau khi Tuyên Th?ng thoái v?, Bát k? v?n có th? gi? l?i m?t s? ch?c n?ng c?a mình nh? vào "?i?u ki?n ?u ??i cho hoàng th?t nhà Thanh". Nha m?n Bát k? tr?c thu?c Quan ??i Chính ph? B?c Kinh c?a Trung Hoa Dan Qu?c, ch?u trách nhi?m x? ly các c?ng vi?c liên quan ??n ng??i Bát k? nh? c?p phát quan ti?n. N?m 1924, sau cu?c ??o chính ? B?c Kinh, vi?c tr? quan ti?n cho k? nhan b? ?ình ch?, Nha m?n Bát k? ch? còn là hình th?c. N?m 1928, sau khi Quan ??i Cách m?ng Qu?c dan ti?n hành B?c ph?t thành c?ng, Chính ph? Qu?c dan chính th?c b?i b? Nha m?n Bát k?. Ngoài kinh k?, quan trú phòng Bát k? ? phía ??ng b?c và tay b?c, ch?ng h?n nh? B? ??t Cáp Bát k?, Sách Luan Bát k? ? H? Luan B?i Nh?, Tích Bá doanh ? Tan C??ng, vì nguyên nhan l?ch s? mà v?n ???c chính quy?n Qu?c dan gi? l?i và xay d?ng tr? thành l?c l??ng b?o an ??a ph??ng. N?m 1932, Nha m?n c?a Phó ?? th?ng H? Luan B?i Nh? và B? ??t Cáp Bát k? b? chính quy?n M?n Chau Qu?c b?i b? và c?i t? l?i. N?m 1938, Tích Bá doanh v?i t? cách là t? ch?c Bát k? cu?i cùng c?ng ?? b? Chính quy?n t?nh Tan C??ng xóa b?.

Giai ?o?n n?a cu?i tri?u Thanh, nh?ng k? nhan M?ng C? và Hán vì s? ?nh h??ng c?a K? mà d?n ??n phong t?c t?p quán, ng?n ng? và hành vi khác bi?t t??ng ??i l?n v?i ng??i M?ng C?, Hán truy?n th?ng, l?i tr? nên gi?ng v?i ng??i M?n Chau. Vì v?y ??n th?i Dan Qu?c, nh?ng ng??i này kh?ng ch? b? ng??i khác nh?n ??nh mà h? còn t? nh?n mình là ng??i M?n v? m?c v?n hóa. Khi chính ph? C?ng hòa Nhan dan Trung Hoa ti?n hành xác ??nh dan t?c, vi?c t? tiên gia t?c có ???c phan vào Bát k? hay kh?ng tr? thành m?t trong nh?ng c?n c? tham kh?o ?? phán ??nh ng??i M?n Chau ???ng th?i. Vì v?y, ng??i M?n hi?n nay là m?t kh?i c?ng ??ng dan t?c ???c hình thành ch? y?u t? s? h?p nh?t nhi?u t?c ng??i thu?c Bát k?. V?i t? cách là tên g?i khác c?a dan t?c M?n, "k? nhan" ???c l?u truy?n cho ??n ngày nay.

C? c?u t? ch?c

Theo quy ??nh c?a N? Nh? Cáp Xích, m?i ng??i dan trong các b? l?c N? Chan ??u quy thu?c biên ch? t? ch?c nhan s? vào m?t trong 8 nhóm b? l?c, ???c g?i là các "K?" mà m?i k? này là t?p h?p t? ch?c các b? l?c, v?a là các ??n v? dan s? v?a mang tính ch?t quan s?. V? c?n b?n, ?ng v?n gi? nguyên hình th?c b? l?c, v?n duy trì ch? ?? tù tr??ng (mà ng??i N? Chan g?i là Beile: am Hán Vi?t: B?i l?c), nh?ng c?n c? theo s? l??ng ng??i N? Chan có trong các b? (b? l?c), phan chia trên c? s? nh? sau:

	Ng?u l?c (Niru)	Giáp L?t (Jalan)	K? / C? s?n (Gūsa)
C? s?	300 nam gi?i	5 Ng?u l?c	5 Giáp l?t
Ng??i ??ng ??u	Ng?u l?c Ng?ch chan (ti?ng M?n: ???? ????, M?llendorff: niru ejen)	Giáp l?t Ng?ch chan (ti?ng M?n: ????? ????, M?llendorff: jalan ejen)	C? s?n Ng?ch chan (ti?ng M?n: ???? ? ????, M?llendorff: gūsa i ejen)
??i tên	Ng?u l?c Ch??ng kinh (ti?ng M?n: ????? ??????, M?llendorff: niru janggin) n?m 1634	Giáp L?t Ch??ng Kinh (ti?ng M?n: ??????? ??????, M?llendorff: jalan i janggin) n?m 1634	C? s?n Ngang bang (ti?ng M?n: ???? ?? ???????? ?????, M?llendorff: gūsa be kadalara amban, hay ti?ng M?n: ???? ? ? ?????, M?llendorff: gūsa i amban) n?m 1723
??nh danh	Tá l?nh	Tham l?nh	?? th?ng

? các k? quan tr?ng còn có thêm ??n v? Mai l?c (Meiren), g?m 10 Ng?u l?c h?p thành, ??ng ??u là m?t Mai l?c Ng?ch chan (Meiren–i Ejen), danh x?ng Hán Vi?t: Phó ?? th?ng.

Vì v?y t? ch?c c? b?n trong K? s? là Ng?u l?c < Giáp L?t (< Mai l?c) < K?, ?ng v?i ch?c v? qu?n ly là Tá l?nh < Tham l?nh < Phó ?? th?ng < ?? th?ng. Trên các ?? th?ng là các K? ch?, L?nh ch?, do b?n than N? Nh? Cáp Xích và con cháu t?c các B?i l?c ??m nhi?m, là các Nh?p bát phan V??ng c?ng. Các B?i l?c này ???c xem là có ??a v? cao h?n các B?i l?c khác, nên còn ???c g?i là các Hòa Th?c B?i l?c (Holson Belei).

Quan Bát k? trong m?t bu?i duy?t binh th?i Càn Long. Quan H?u d?c ? bên trái ?nh, quan T? d?c ? bên ph?i ?nh.

Dan c?

Dan t?c

Trên c? b?n, Bát k? chia làm 3 t?c phan chính là M?n Chau Bát k?, M?ng C? Bát k? và Hán quan Bát k?, nh?ng c? th? mà nói thì r?t ph?c t?p. T?c du? c?a Bát k? l?y M?n Chau làm trung tam, b? ph?n chinh là M?ng C? và Hán quan, ngoài ra còn có Cao Ly, Sách Luan, Tích Bá, H?i và Nga La T?, th?m chí có c? ng??i Vi?t (ph? ?? Lê Chiêu Th?ng). Nh?ng ng??i v?n là ng??i Hán (hay còn g?i là Ni Kham trong ti?ng M?n), m?t ph?n ???c phan vào Hán quan Bát k?, m?t ph?n khác l?i ???c phan vào N?i v? ph? K? c? Tá l?nh, m?t b? ph?n nh? khác l?i ???c phan vào M?n Chau Bát k?. Nh?ng ng??i v?n là ng??i M?ng C?, ch? y?u ???c phan vào M?ng C? Bát k?, m?t b? ph?n nh? ???c phan vào M?n Chau Bát k?. m?t b? ph?n c?c nh? khác t?ng làm quan th?i Minh thì ???c phan vào Hán quan Bát k?. Nh?ng ng??i v?n là ng??i Cao Ly, m?t ph?n nh? ???c phan vào K? phan Tá l?nh c?a M?n Chau Bát k?, còn ph?n l?n ??u phan vào t?ng l?p Bao y d??i N?i v? ph? Cao Ly Tá l?nh. Còn nh?ng t?c ng??i nh? Tích Bá, Sách Luan, ch? y?u là vào nh?ng n?m Thiên Th?ng, Sùng ??c, theo quan H?u Kim chinh chi?n, sau l?i theo quan Thanh nh?p quan mà ???c phan vào M?n Chau Bao y c?a Bát k?. Nh?ng ng??i H?i ph?n l?n ??u là ng??i thu?c Hòa Trác th? ??n Kinh s? vào nh?ng n?m Càn Long. Nh?ng ng??i Nga nh? A Nh? Ba Tan quy ph? ??i Thanh vào nh?ng n?m Thu?n Tr?, Khang Hi, ???c phan vào "T??ng Hoàng k? M?n Chau ?? t? Tham l?nh ?? th?p th?t Tá l?nh", t?c x?ng "Nga La T? Tá l?nh".

T?ng l?p

Bài chi ti?t: K? phan Tá l?nh, Bao y, và K? h? Gia n?

Trong Bát k?, có th? chia làm 3 t?ng l?p c? b?n: Ngo?i Bát k?, N?i Bát k? (t?c Bao y) và K? h? Gia n?. Ngo?i Bát k? chính là t?c K? phan Tá l?nh trong Bát k?, nguyên là nh?ng ng??i t? do th?i Thanh tr??c khi nh?p quan, c?ng là m?t giai t?ng ph? bi?n nh?t c?a ng??i Bát k?. T? h?u du? Quy t?c, hào m?n th? gia, ??n các con em Bát k? bình th??ng, ? gi?a m?c dù có nhi?u c?p b?c t??c v? khác nhau, nh?ng ??u thu?c vào t?ng l?p này. T?ng l?p này ???c chia ra 3 phan h? Bát k? chính là M?n Chau, M?ng C? và Hán quan. N?i Bát k? chính là Bao y, là t?ng l?p ph?c v? cho Hoàng th?t ái Tan Giác La, t?c là Hoàng ?? và các K? ch?, L?nh ch?, T?ng th?t V??ng c?ng khác. Tuy nhiên, ngoài vi?c túc tr?c ph?c v? Hoàng th?t, thì Bao y là giai c?p có ??a v? trong x? h?i M?n Chau, ngang b?ng v?i t?ng l?p Ngo?i Bát k?, ??u có h? t?ch chính th?c và c?n c? theo "Lu?t l? ??i Thanh", h? ??u ???c xem là "l??ng dan" trong x? h?i. Th??ng Tam k? Bao y tr?c thu?c N?i v? ph?, vì v?y th??ng g?i là N?i v? ph? Bao y. Ng??i thu?c t?ng l?p Bao y c?ng là ng??i Bát k? chan chính, b?n h? c?ng có th? có n? gia c?a riêng mình nh? nh?ng ng??i K? phan Tá l?nh, chính là t?ng l?p K? h? Gia n? (旗下家奴).

Nh?ng ng??i v?n thu?c t?ng l?p Bao y c?ng có th? ???c phan vào K? phan Tá l?nh nh? c?ng lao ho?c là ng??i nhà c?a H?u phi ??c s?ng, th??ng là quy vào M?n Chau ho?c Hán quan b?n k? (t?c Bao y thì nang lên M?n Chau T??ng Hoàng k? ho?c Hán quan T??ng Hoàng k?), tr??ng h?p này ???c g?i là "Xu?t k?", c?ng là m?t lo?i c?a "?ài k?". T?ng l?p này chia làm Bao y Tá l?nh, Bao y K? c? Tá l?nh và Bao y Qu?n l?nh, trong ?ó Bao y Tá l?nh còn có th? ???c g?i là Bao y M?n Chau Tá l?nh ?? phan bi?t. K? h? Gia n? chính là gia b?c c?a Bát k? ??i th?n và nh?ng K? nhan ph? th?ng khác, b?n h? kh?ng có h? t?ch ??c l?p mà thu?c v? d??i danh ngh?a c?a ch? nhan, vì v?y mà b? x?ng là "H? h? nhan" ho?c "Bát k? h? h? Gia nhan". Theo "Lu?t l? ??i Thanh", t?ng l?p K? h? Gia n? thu?c v? t?ng l?p "ti?n dan" trong x? h?i, hoàn toàn kh?ng ???c tham gia khoa c?, ho?c xu?t s? làm quan. Th?i Thanh s?, cho dù là binh lính Bát k? th?ng th??ng c?ng có ??ng ??o Gia n?, ph?n ??ng trong s? ?ó ??u theo ch? nhan chinh chi?n. Sau khi l?p ???c chi?n c?ng, có kh? n?ng s? ???c l?p h? t?ch, tr? thành "Khai h? nhan", m?c dù t?t h?n so v?i K? h? Gia n?, nh?ng chung quy v?n th?p h?n so v?i ng??i Bát k?, trong vi?c tuy?n ch?n binh lính, c?ng ch? có th? ??m nh?m nh?ng v? trí c?c th?p. Th?i Thanh trung – h?u k?, k? sinh nhai c?a ng??i Bát k? càng lúc càng hi?n ra v?n ??, ph?n ??ng K? h? Gia n? b? th? ra, ho?c bán cho nh?ng ng??i Hán có ti?n, r?t nhi?u K? nhan kh?ng còn ti?p t?c s? h?u Gia n?. Mà ph?n l?n "Khai h? nhan" c?ng ???c Càn Long cho "Xu?t k?", tuy nhiên m?t b? ph?n nh? "Khai h? nhan" t?n t?i ?? lau, kh?ng th? tra ngu?n g?c nên kh?ng th? ??a vào hàng ng? Bát k?.

Nhan kh?u

Th?i N? Nh? Cáp Xích, Hoàng Thái C?c, t? ch?c Bát k? phát tri?n t??ng ??i nhanh. Tr??c khi nh?p quan, M?n Chau Bát k? có 309 Tá l?nh, 18 Bán phan Tá l?nh; M?ng C? Bát k? có 117 Tá l?nh, 5 Bán phan Tá l?nh; Hán quan Bát k? có 157 Tá l?nh, 5 Bán phan Tá l?nh; M?n – M?ng – Hán Bát k? t?ng c?ng 583 Tá l?nh, 28 Bán phan Tá l?nh.

Th?i k? ??u sau nh?p quan, do nhu c?u chi?n tranh th?ng nh?t Trung Qu?c và bình ??nh các cu?c n?i d?y ph?n Thanh, M?n Chau Bát k? phát tri?n nhanh chóng.

• M?n Chau Bát k? th?i Thu?n Tr? t?ng thêm 8 Tá l?nh, ??t 699 Tá l?nh th?i Khang Hi và 681 Tá l?nh th?i Gia Khánh.
• M?ng C? Bát k? t?ng thêm 11 Tá l?nh th?i Thu?n Tr?, 76 Tá l?nh th?i Khang Hi và chính th?c ??nh ch? t?ng c?ng 204 Tá l?nh vào n?m Ung Chính th? 2 (1724). Lúc m?i l?p ra Bát k?, có m?t s? l??ng ng??i M?ng C? ???c phan vào M?n Chau Bát k?, tính ??n th?i Thanh m?t thì có 35 Tá lính và 2 Bán phan Tá l?nh v?n là ng??i M?ng C? nh?ng l?i x?p vào M?n Chau Bát k?.
• Hán quan Bát k? có t?t c? 206 Tá l?nh và 3 Bán phan tá l?nh vào n?m Thu?n Tr? th? 15 (1658). ??n n?m Khang Hi th? 51 (1712) t?ng ??n 258 Tá l?nh, 1 Bán phan Tá l?nh. ??n n?m Ung Chính th? 12 (1734), chính th?c ??nh ch? 270 Tá l?nh. V? sau, vì k? sinh nhai c?a Bát k? càng lúc càng khó kh?n, m?t b? ph?n ng??i thu?c Hán quan ?? xu?t k?, tr? thành dan nhan. ??n n?m Càn Long th? 15 (1790), Hán quan Tá l?nh gi?m còn 266, t? ?ó v? sau kh?ng thay ??i n?a.

Quan ??i

C?m l? Bát k?

Phan b? quan trú phòng Kinh thành

Nhà Thanh ?óng ?? ? B?c Kinh, ?ay c?ng là ??i b?n doanh c?a Bát k?. Quan ??i Bát k? ?óng gi? ? Kinh s? ???c g?i là "C?m l? Bát k?", "Kinh l? Bát k?" ho?c "Kinh k?". Nhà Thanh th?c hi?n ch? ?? chia dan c? theo t?ng thành ?? sinh s?ng, án theo quy ho?ch ??i b?n doanh ?em Bát k? chia làm 2 là T? d?c (cánh trái, g?m T??ng Hoàng k?, Chính B?ch k?, T??ng B?ch k?, Chính Lam k?) và H?u d?c (cánh ph?i, Chính Hoàng k?, Chính H?ng k?, T??ng H?ng k?, T??ng Lam k?) ?? ?óng quan trong n?i thành B?c Kinh, Hoàng thành và các ??a ph??ng bên ngoài.

Quan cánh trái ?óng ? thành ??ng B?c, l?n l??t phan bi?t ?óng quan trong:

• An ??nh m?n: T??ng Hoàng k?
• ??ng Tr?c m?n: Chính B?ch k?
• Triêu D??ng m?n: T??ng B?ch k?
• Sùng V?n m?n: Chính Lam k?

Quan cánh ph?i ?óng ? thành Tay B?c, l?n l??t phan bi?t ?óng quan trong:

• ??c Th?ng m?n: Chính Hoàng k?
• Tay Tr?c m?n: Chính H?ng k?
• Ph? Thành m?n: T??ng H?ng k?
• Tuyên V? m?n: T??ng Lam k?

K? t? ?ó, dù tính ch?t "??i b?n doanh Bát k?" c?a thành B?c Kinh d?n kh?ng còn nh? tr??c, nh?ng v? trí trú phòng c?a Bát k? trong thành B?c Kinh kh?ng h? x?y ra bi?n hóa. V? m?t hành chính, quan binh trong Bát k? ??u do ?? th?ng Nha m?n c?a K? ?ó qu?n ly, có chi?n s? thì xu?t binh, kh?ng có chi?n s? thì l?p t?c rút v? kinh thành, là l?c l??ng c? b?n c?a quan ??i nhà Thanh. Binh s? c?a C?m l? Bát k? vào th?i Thu?n Tr? là 8 v?n, th?i Khang Hi là 10 v?n, ??n th?i Thanh M?t, có ch?c quan là 6680 ng??i, binh lính là h?n 12 v?n.

Th? ch? c?a "C?m l? Bát k?" là d?a theo binh ch?ng khác nhau mà thành l?p các doanh khác nhau, l?n l??t là Than quan, Kiêu k? (M? giáp), Ti?n phong, H? quan, B? quan (B? giáp). Trong ?ó, Kiêu k? doanh, H? quan doanh, và B? quan doanh ??u án theo t?ng K? mà thi?t l?p; Ti?n phong doanh án theo T? – H?u d?c ?? thi?t l?p; H? quan doanh và Ti?n phong doanh là C?nh v? cung c?m, lúc Hoàng ?? ra ngoài thì làm tùy tùng ?i theo, là thành ph?n tinh nhu? trong quan ??i Bát k?. Sau ?ó l?i t? các Doanh trên tuy?n ch?n ra Th?n c? doanh, t? trong Ti?n phong doanh tuy?n ch?n ra Ki?n du? doanh, t? Hán quan c?a Kiêu k? doanh tuy?n ra Th??ng doanh, Pháo doanh các lo?i, t? quan M?n – M?ng có luy?n t?p h?a khí tuy?n ch?n ra H?a khí doanh, chính là lính ??c ch?ng. T? th?i Khang Hi, quan Bát k? t?ng b??c di c? ra kh?i thành B?c Kinh, nguyên nhan là vì s? xu?t hi?n c?a Viên Minh viên, li?n ph?i ?i?u quan viên Bát k? trong Kinh thành ??n n?i này ?? b?o v?. Sau khi Viên Minh viên hoàn thành, các ??i Hoàng ?? th??ng xuyên ? l?i ?ay vài tháng, vì v?y trên th?c t?, Viên Minh viên là m?t tòa Hoàng cung th? hai. Vì ?? b?o v? s? an toàn c?a Viên Minh Viên, vào n?m Ung Chính th? 2 (1724), tri?u ?ình ?? lên k? ho?ch thi?t l?p H? quan doanh ? ?ay:

• T??ng Hoàng k?: phía tay Th? th?n, phía sau Viên Minh Viên
• Chính B?ch k?: phía ??ng Th? th?n
• T??ng B?ch k?: phía ??ng b?c Tr??ng Xuan viên
• Chính Hoàng k?: phía b?c Tiêu Gia Hà th?n
• Chính H?ng k?: phía tay b?c B?c An Hà ki?u
• T??ng H?ng k?: phía ??ng b?c Ng?c Tuy?n s?n
• Chính Lam k?: phía ??ng H?i ?i?n
• T??ng Lam k?: phía nam Di Hòa viên

Trú phòng Bát k?

N?m ? phía Tay thành Hàng Chau, là thành c?a Doanh trú phòng ? gi?a Ti?n ???ng m?n và D?ng Kim m?n, b?t ??u xay d?ng vào n?m Thu?n Tr? th? 5 (1648)

?? có th? kh?ng ch? t?t l?nh th? r?ng l?n, nhà Thanh phan m?t b? ph?n l?n quan Bát k? ??n các ??a ph??ng ?óng gi?, x?ng là "Trú phòng Bát k?". Ban ??u, ?? ?? phòng nhà Nam Minh và các th? l?c ph?n Thanh ph?c Minh, nhà Thanh ch? y?u t?p trung b? trí l?c l??ng phòng th? ? phía Nam, ??c bi?t là ??ng Nam. V? sau, ??n n?a sau nh?ng n?m Khang Hi, th? l?c Chu?n Cát Nh? qu?t kh?i, vì v?y Khang Hi ?? b?t ??u t?ng c??ng l?c l??ng phòng th? ? phía B?c. Ch? ?? Trú phòng Bát k? b?t ??u t? tri?u Thu?n Tr?, m? r?ng và phát tri?n trong hai tri?u Khang – Ung, ??n th?i Càn Long thì hình thành ??nh ch?.

Gi?a nh?ng n?m Thu?n Tr?, quan Bát k? Trú phòng ? các ??a ph??ng ch? v?n v?n h?n 15 ngàn quan, ??n th?i Khang – Ung thì d?n t?ng lên h?n 9 v?n quan, ??n Thanh trung k? thì ??t h?n 10 v?n, c?ng t? ?ó mà binh ng?ch c?a Bát k? Trú phòng v? c? b?n ngang hàng v?i Kinh k?, kéo dài ??n t?n th?i Thanh m?t. ??n th?i Khang – Càn, n?i trú phòng c?a quan Bát k? ? M?n Chau t?ng t? 15 lên 44 n?i, t?i các t?nh khác thì t?ng t? 9 lên 20 n?i. Trong nh?ng n?m Càn Long, còn thi?t l?p thêm 8 n?i ?óng quan ? Tan C??ng. Trong ?ó, binh l?c t?i ??ng B?c chi?m g?n m?t n?a binh l?c trú phòng, s? n?i trú phòng c?ng chi?m h?n phan n?a. Ng??c l?i, các ??a ph??ng khác ch? có t? 1 ??n 3 n?i ?óng quan ? m?i T?nh, trong ?ó phía b?c Tr??ng Giang t??ng ??i nhi?u, còn l?i H? Nam, Giang Tay, Qu?ng Tay, Quy Chau ??u kh?ng b? trí trú phòng. Vi?c ?óng gi? trong n?i ??a ch? y?u do h?n 60 v?n L?c k? binh ??m nhi?m, Bát k? Trú phòng ch? y?u ??m nhi?m vai trò giám sát. Quan Bát k? ?óng gi? h?n 70 n?i trên toàn l?nh th? Trung Qu?c, ??u là nh?ng thành tr?n quan tr?ng ho?c nh?ng n?i th?y b? tr?ng y?u. C?n c? theo nhu y?u mà thi?t l?p Trú phòng T??ng quan, ?? th?ng, Phó ?? th?ng ho?c ch? thi?t l?p Thành th? úy, Phòng th? úy làm th?ng l?nh. Trú phòng Bát k? là l?c l??ng quan tr?ng c?a nhà Thanh ?? kh?ng ch? toàn l?nh th?. Ngo?i tr? khu v?c ??ng B?c, ? t?t c? các ??a ph??ng trú phòng nhà Thanh c?ng áp d?ng ch? ?? phan chia "K? nhan" và "Dan nhan", v?a ?? d? qu?n ly, v?a ?? gi?m kh? n?ng b? ng??i Hán ? ??a ph??ng ??ng hóa.

Ung Chính ?? t?ng nói, n?i Trú phòng ch? là n?i ?i c?ng tác, Kinh s? m?i là quê cha ??t t?. Binh s? Trú phòng ban ??u ??u là t? các Tá l?nh Kinh k? phái ra, sau ?ó l?i t? nh?ng Tá l?nh khác nhau này, t?i n?i Trú phòng hình thành nên nh?ng Tá l?nh m?i, tuy nhiên h? t?ch c?a h? v?n n?m trong Tá l?nh ban ??u. Tuy nhiên, d?n d?n do tính c? ??nh hóa c?a ch? ??, h? t?ch c?a ng??i Bát k? trú phòng m?c dù v?n thu?c nha m?n Tá l?nh c?, nh?ng quan h? l?i càng lúc càng nh?t ?i, l?i d?n hình thành nên m?t qu?n th? m?i ? ??t trú phòng. Vi?c th?c thi ch? ?? Bát k? trú phòng ?? ki?n cho dan c? Bát k? phan tán thành các t? ?i?m dan c? nh?, r?i kh?p c? n??c, nam ??n Qu?ng Chau, b?c ??n ái H?n, tay ??n Y Lê, cu?i cùng t?p trung ??ng nh?t v?n là xung quanh kinh thành.

Trú phòng theo ??a ph??ng

N?m Thu?n Tr? th? 2 (1645), tri?u ?ình nhà Thanh cho thi?t l?p 3 ??n v? trú phòng ??a ph??ng bao g?m Giang Ninh, Hàng Chau và Tay An. Quan trú phòng t?i Giang Ninh bao g?m binh lính t? 4 k? cánh trái thu?c M?n, M?ng Bát k?, ??ng ??u là 1 Ngang bang Ch??ng kinh và 2 Phó ?? th?ng. M?t th?i gian sau, v? trí ??ng ??u l?c l??ng trú phòng ???c ??i thành T?ng qu?n và cu?i cùng là Giang Ninh trú phòng T??ng quan vào n?m 1663 d??i tri?u Khang Hi. Khi m?i thành l?p, quan l?c t?i khu v?c này là 4000 quan, nh?ng ??n n?m 1763 d??i tri?u Càn Long thì gi?m ch? còn 2863 vì binh lính M?ng C? ?? ???c ?i?u ??n Tr?n Giang, ch? còn l?i binh lính M?n Chau ti?p t?c ?óng ? khu v?c này. Quan trú phòng t?i Hàng Chau m?c dù ???c thành l?p cùng th?i gian nh?ng vì ?i?u ki?n trú phòng khác bi?t mà quan s? nhi?u l?n t?ng gi?m, ??n n?m 1658 m?i ??nh ra h?n ng?ch 4000 quan lính t? cánh ph?i. N?m 1674 d??i tri?u Khang Hi, vì Lo?n Tam phiên mà quan s? t?ng lên ??t ng?t, ??n khi bi?n lo?n k?t thúc thì l?i kh?i ph?c nh? ban ??u.

Trú phòng Bát k? ? ??a ph??ng

Phan lo?i	??a ph??ng	N?m	T??ng l?nh	Binh l?c
Tr?c t?nh	Giang Ninh	1645	1 T??ng quan	4000 quan, ??u là M?n – M?ng Bát k?, kh?ng có Hán quan
	Hàng Chau	1645	1 T??ng quan	4000 quan, ch? y?u là M?n – M?ng, m?t ít Hán quan
	Phúc Chau	1680	1 T??ng quan	1000 quan, ??u là Hán quan Bát k?, v? sau có t?ng thêm
	Qu?ng Chau	1681	1 T??ng quan	3000 quan ??u thu?c Hán quan Bát k?: 1125 quan thu?c Th??ng Tam k? 1875 quan thu?c H? Ng? k?
	Kinh Chau	1683	1 T??ng quan	4000 quan, ??u là M?n – M?ng Bát k?, kh?ng có Hán quan
	Thành ??	1738	1 T??ng quan	1600 quan, v? sau có t?ng thêm quan
	Khai Phong	1718	1 Thành th? úy	800 quan, ??u là M?n – M?ng Bát k?
	Thanh Chau	1729	1 Phó ?? th?ng	2000 quan, ??u là M?n Chau Bát k?
??ng B?c	Th?nh Kinh	1664	1 T??ng quan 4 Phó ?? th?ng 1 Phó ?? th?ng	Th??ng gi? ? m?c 5000 quan, th?i Thanh m?t ??t ??n 20000 quan
	Cát Lam	1676	1 T??ng quan	4000 quan phòng ng?
	H?c Long Giang	1683	1 T??ng quan	2000 quan phòng ng?
Tay B?c & biên c??ng	Ninh H?	1725	1 T??ng quan	3400 quan, v? sau có gi?m b?t
	Tay An	1645	1 T??ng quan	4000 quan M?n – M?ng Bát k?, 3000 quan Hán quan Bát k?
	Nhi?t Hà	Sau 1723	1 ?? th?ng	3600 quan M?n – M?ng Bát k?: T? Th? S?n Trang: 2000 quan Khách L?t Hòa Truan: 400 quan Hoa Du Cau: 200 quan M?c Lan vi tr??ng: 1000 quan
	Sát Cáp Nh?	1761	1 ?? th?ng	1000 quan Sát Cáp Nh? Bát k?
	Tuy Vi?n	1761	1 T??ng quan	4100 quan M?ng C? Bát k?
	Tan C??ng	1762	1 Y Lê T??ng quan 1 ? L? M?c T? ?? th?ng	6400 quan M?n – M?ng Bát k? 500 quan ??t Th?p ??t Ng?a ách L? ??c 1000 quan Sách Luan H?c Long Giang 1000 quan M?ng C? Sát Cáp Nh? 1000 quan ??ng B?c Tích Bá 2300 quan ách L? ??c 600 quan Sa T?t N?p Nh? 3000 quan L?c doanh

Tài li?u

Ti?ng Vi?t

• Kha Xuan Ki?u, 柯春乔; Hà Nhan H?c, 何仁学 (2000). Nh?ng nhan v?t quan s? n?i ti?ng th? gi?i. Phan Qu?c B?o, Hà Kim Sinh d?ch. Nhà xu?t b?n Thanh niên. OCLC 224238595. B?n g?c l?u tr? ngày 18 tháng 4 n?m 2021. Truy c?p ngày 2 tháng 11 n?m 2020.
• Quang Thi?u; Quang Ninh (2006). Thu?t m?u quy?n. Hà N?i: Nhà xu?t b?n Lao ??ng. B?n g?c l?u tr? ngày 9 tháng 10 n?m 2020. Truy c?p ngày 26 tháng 9 n?m 2020.
• Morton, W. Scott; Lewis, Charlton M. (2008). China: Its History and Culture [L?ch s? và V?n hóa Trung Qu?c]. Tri Th?c Vi?t d?ch. Thành ph? H? Chí Minh: Nhà xu?t b?n T?ng h?p. ISBN 9780071412797.

Ti?ng Trung

• Chiêu Liên (1980). 啸亭杂录 [Khi?u ?ình t?p l?c] (b?ng ti?ng Trung). Trung Hoa th? c?c. ISBN 9787101017519.
• Chu Vi?n Liêm, 周远廉 (1993). 皇父摄政王多尔衮 [Hoàng ph? Nhi?p chính v??ng ?a Nh? C?n] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n V?n s? Cát Lam. ISBN 9787805286761.
• Chu Vi?n Liêm, 周远廉 (2015). 清史论文集 [Thanh s? lu?n v?n t?p] (b?ng ti?ng Trung). 社会科学文献出版社. ISBN 9787509768891.
• Diêm Sùng Niên, 阎崇年 (2003). Chu Thành Nh?, 朱诚如 (biên t?p). 淸朝通史: 第3卷太宗朝 [Thanh tri?u th?ng s?, Quy?n 3: Tri?u Thái T?ng] (b?ng ti?ng Trung). B?c Kinh: Nhà xu?t b?n T? C?m Thành. ISBN 9787800473791.
• Diêm Sùng Niên, 阎崇年 (2006). 努尔哈赤传 [N? Nh? Cáp Xích truy?n] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n B?c Kinh. ISBN 9787200016598.
• Diêu Ni?m T?, 姚念慈 (2008). 清初政治史探微 [Khám phá l?ch s? chính tr? th?i Thanh s?] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787807226109.
• D??ng Qu?c Khánh, 杨国庆; V??ng Chí Cao, 王志高 (2008). 南京城墙志 [Biên niên s? t??ng thành Nam Kinh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Ph??ng Hoàng. ISBN 9787807291619.
• ??nh Nghi Trang, 定宜庄 (1999). 满族的妇女生活与婚姻制度研究 [Nghiên c?u v? sinh ho?t và h?n nhan c?a ph? n? t?c M?n] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n ??i h?c B?c Kinh. ISBN 9787807225638.
• ??nh Nghi Trang, 定宜庄 (2003). 清代八旗驻防研究 [Nghiên c?u v? Bát k? Trú phòng th?i Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787806447383.
• ???ng X??ng T?n, 唐昌晉 (1996). 淸代政事軍功評述 [Nh?n xét v? chính s? và quan c?ng trong tri?u ??i nhà Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Ly Nhan th? c?c. ISBN 9789579113816.
• ?? Gia Ky, 杜家骥 (1997). 清朝简史 [Thanh tri?u gi?n s?] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Nhan dan Phúc Ki?n. ISBN 9787211027163.
• ?? Gia Ky, 杜家驥 (1998). 淸皇族與國政關係硏究 [Nghiên c?u v? m?i quan h? gi?a Hoàng gia và Qu?c s? trong tri?u ??i nhà Thanh] (b?ng ti?ng Trung). ?y ban qu?n ly qu? phát tri?n Trung Qu?c. ISBN 9789571116631.
• ?? Gia Ky, 杜家驥 (ngày 16 tháng 3 n?m 2005). 皇太極事典 [Hoàng Thái C?c s? ?i?n] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Vi?n L?u. ISBN 9789573254584.
• ?? Gia Ky, 杜家骥 (tháng 3 n?m 2008). 八旗与清朝政治论稿 [Lu?n bàn v? Bát k? và Chính tr? nhà Thanh] (pdf) (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Nhan dan. ISBN 9787010067537.
• Guan, George C. 明清侠隐录 卷三 [Minh Thanh hi?p ?n l?c, Quy?n 3] (b?ng ti?ng Trung). Lulu.com. ISBN 9780557271559.
• Ho?ng Trú (2002). 八旗满洲氏族通谱 [Bát k? M?n Chau th? t?c Th?ng ph?]. Nhà xu?t b?n Liêu H?i. ISBN 9787806691892.
• H?i ??ng biên so?n (2008). 鄂温克族自治旗概况 [Tình hu?ng Ng?c ?n Kh?c t?c t? tr?] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c. ISBN 9787105085972.
• H?i ??ng biên so?n nhà Thanh (1682). L?c ??c H?ng [b?ng ti?ng Trung]; Ng?c Nh? Thái (biên t?p). 太宗文皇帝实录 [Thái T?ng V?n Hoàng ?? Th?c l?c] (b?ng ti?ng Trung).
• H?i ??ng biên t?p M?n t?c gi?n s? (2009). 满族简史 [S? l??c l?ch s? M?n t?c] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c. ISBN 9787105087259.
• Kê Nam, 嵇南; Ng? Kh?c Nghiêu, 吴克尧 (1990). 锡伯族 [T?c Tích Bá] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c. ISBN 9787105007523.
• Kim Kh?i T?ng, 金启孮 (2009). 金启孮谈北京的满族 [Kim Kh?i T?ng ?àm lu?n v? M?n t?c ? B?c Kinh] (b?ng ti?ng Trung). Trung Hoa th? c?c. ISBN 9787101068566.
• Kim Quang Bình, 金光平; Kim Kh?i T?ng, 金启孮; ? L?p Hi Xuan, 乌拉熙春 (1996). 爱新觉罗氏三代满学论集 [Tam ??i M?n h?c lu?n t?p c?a ái Tan Giác La th?] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Vi?n Ph??ng. ISBN 9787805951485.
• Kim Th? Than, 金受申 (1999). 北京通 [?i qua B?c Kinh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n V?n ngh? qu?n chúng. ISBN 9787800946578.
• Kha Xuan Ki?u, 柯春乔; Hà Nhan H?c, 何仁学 (2000). 古今中外军事人物 [Nh?ng nhan v?t quan s? n?i ti?ng th? gi?i] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Lam Thiên. ISBN 9787800819650.
• L?c Trí Quan, 鹿智鈞 (ngày 30 tháng 11 n?m 2017). 根本與世僕: 清朝旗人的法律地位 [C?i ngu?n và th? b?c: ??a v? pháp lu?t c?a ng??i Bát k? ? tri?u Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Tú Uy. ISBN 9789863264774.
• L?u Ti?u Manh, 刘小萌 (2008). 清代八旗子弟 [Con cháu Bát k? th?i Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787807225638.
• Ly H?ng Ban, 李鸿彬 (2003). 满族崛起与清帝国建立 [S? qu?t kh?i c?a M?n t?c và s? hình thành ?? qu?c Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n C? t?ch Thiên Tan. ISBN 9787805049359.
• Ly Lam (2006). 满族宗谱研究 [M?n t?c T?ng ph? nghiên c?u] (PDF) (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787807221715. B?n g?c (pdf) l?u tr? ngày 23 tháng 4 n?m 2021. Truy c?p ngày 26 tháng 9 n?m 2020.
• Ly Tr? ?ình, 李治亭 (1997). 爱新觉罗家族全书 [ái Tan Giác La gia t?c Toàn th?]. Nhà xu?t b?n Nhan dan Cát Lam. ISBN 9787206026034.
• Ly Y?n Quang, 李燕光; Quan Ti?p, 关捷 (2003). M?n t?c Th?ng s? 满族通史 [M?n t?c th?ng s?] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787805271965.
• M?nh Sam, 孟森 (2010). 清史讲义 [Giáo trình l?ch s? nhà Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Trung Hoa th? c?c. ISBN 9787101069457.
• M?nh Sam, 孟森; D??ng Qu?c Trinh, 楊國楨 (2006). 明清史講義 [Gi?ng ngh?a l?ch s? Minh Thanh] (b?ng ti?ng Trung). C?ng ty phát hành sách Ng? Nam. ISBN 9789867332516.
• Ng?c Nh? Thái, 鄂尔泰 (1985). 八旗通志初集 [Bát k? Th?ng chí s? t?p] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n ??i h?c S? ph?m ??ng B?c.
• Ng? Nguyên Phong, 吴元丰; Tri?u Chí C??ng, 赵志强 (2008). 锡伯族历史探究 [Nghiên c?u l?ch s? t?c Tích Bá] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787807225539.
• Phòng biên t?p T? ?i?n, S? nghiên c?u Ng?n ng? Vi?n Khoa h?c - X? h?i Trung Qu?c (2005). 现代汉语词典 [T? ?i?n Hán ng? hi?n ??i] (b?ng ti?ng Trung). Th??ng v? ?n th? quán. ISBN 9787100043854.
• S? nghiên c?u l?ch s? C?n ??i, vi?n Khoa h?c X? h?i Trung Qu?c, 中国社会科学院近代史研究所政治史研究室 (2011). 清代满汉关系研究 [Nghiên c?u quan h? M?n Hán th?i Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n V?n hi?n Khoa h?c x? h?i. ISBN 9787509725917.
• Tri?u Nh? T?n (1998). 清史稿 [Thanh s? c?o] (b?ng ti?ng Trung). Trung Hoa th? c?c. ISBN 9787101007503.
• Tr?nh Thiên ??nh, 鄭天挺 (2003). 清史 [Thanh s?] (b?ng ti?ng Trung). T?p ?oàn xu?t b?n Tri th? phòng. ISBN 9789867938053.
• Tr?nh Thiên ??nh, 郑天挺 (2009a). 探微集 [Tham vi t?p] (b?ng ti?ng Trung). Trung Hoa th? c?c. ISBN 9787101069853.
• Tr?ng Cao, 仲高 (2008). H? Linh, 贺灵; ??ng Kh?c L?c, 佟克力 (biên t?p). 锡伯族民间信仰与社会 [X? h?i và Tín ng??ng dan gian c?a t?c Tích Bá] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c. ISBN 9787105095087.
• Trung Qu?c l?ch s? ???ng án quán (1980). 满文老档 [M?n v?n l?o ???ng] (b?ng ti?ng Trung). Trung Hoa th? c?c. ISBN 9787101005875. B?n g?c l?u tr? ngày 26 tháng 10 n?m 2020. Truy c?p ngày 26 tháng 9 n?m 2020.
• Tr??ng Giai Sinh, 张佳生 (2008). 八旗十论 [Bát k? th?p lu?n] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787807226093.
• Tr??ng Ng?c H?ng, 张玉兴 (2004). 明清史探索 [Th?m dò s? Minh - Thanh] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Liêu H?i. ISBN 9787806699027.
• Tr??ng T? V?n, 张自文 (1992). 中国的王朝和帝王 [V??ng tri?u và Hoàng ?? Trung Qu?c] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n ??i h?c S? ph?m H? Nam. ISBN 7810311883.
• V?n phòng S? chí ??i Liên, 大连市史志办公室 (2002). 大连市志: 民族志 ; 宗敎志 [Ghi chép v? thành ph? ??i Liên: T?n giáo, Dan t?c] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Dan t?c Liêu Ninh. ISBN 9787806446478.
• Vi?n b?o tàng C? cung Th?m D??ng, 沈阳故宮博物馆 (2006). 沈阳故宮博物院 [Vi?n b?o tàng C? cung Th?m D??ng] (b?ng ti?ng Trung). C?ng ty xu?t b?n V?n Quy?n. ISBN 9787806017630.
• Vi?n b?o tàng H? s? B?c Kinh, 北京市档案馆 编 (2007). "Quy?n 3 - 4". 北京档案史料 [B?c Kinh ???ng án s? li?u] (b?ng ti?ng Trung). Ban biên t?p s? li?u Vi?n b?o tàng H? s? B?c Kinh. ISBN 9787501179930.
• V??ng Nhung Sanh, 王戎笙 (1991). 清代全史 [Thanh ??i toàn s?] (b?ng ti?ng Trung). Nhà xu?t b?n Nhan dan Liêu Ninh. ISBN 9787205015930.
• V??ng T? Trì, 王思治 (1987). 清史论稿 [Thanh s? lu?n c?o] (b?ng ti?ng Trung). Ba Th?c th? c?c. ISBN 9787805230283.

Ti?ng Anh

• Crossley, Pamela Kyle (1990), Orphan Warriors: Three Manchu Generations and the End of the Qing World, Princeton University Press, ISBN 9780691008776
• Ho, Dahpon David (2011). Sealords Live in Vain: Fujian and the Making of a Maritime Frontier in Seventeenth-century China (PhD). University of California, San Diego.
• Elliott, Mark C. (2001), The Manchu Way: The Eight Banners and Ethnic Identity in Late Imperial China, Stanford University Press, ISBN 9780804746847
• —— (2006), "Concepts of Ethnicity", trong Crossley, Pamela Kyle; Siu, Helen F.; Sutton, Donald S. (biên t?p), Empire at the Margins: Culture, Ethnicity, and Frontier in Early Modern China, Studies on China, quy?n 28, University of California Press, ISBN 9780520230156
• Fairbank, John King; Goldman, Merle (2006), China: A New History (?n b?n th? 2), Cambridge: MA; London, England: The Belknap Press of Harvard University Press, ISBN 0-674-01828-1
• Graff, David Andrew; Higham, Robin (2012). A Military History of China. University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-3584-7.
• Naquin, Susan (1987), Chinese Society in the Eighteenth Century, Yale University Press, ISBN 978-0-300-04602-1
• Rawski, Evelyn S. (1991), "Ch'ing imperial marriage and problems of rulership", trong Watson, Rubie Sharon; Ebrey, Patricia Buckley (biên t?p), Marriage and Inequality in Chinese Society, University of California Press, tr. 170–203, ISBN 978-0-520-07124-7
• Rhoads, Edward J. M. (2000), Manchus and Han: Ethnic Relations and Political Power in Late Qing and Early Republican China, 1861–1928, University of Washington Press, ISBN 0-295-98040-0
• Ross, John (1891), The Manchus, Or The Reigning Dynasty of China: Their Rise and Progress, E. Stock
• Spence, Jonathan D. (1988), Ts'ao Yin and the K'ang-hsi Emperor: Bondservant and Master, Yale Historical Publications: Miscellany, quy?n 85, Yale University Press, ISBN 978-0-300-04277-1
• —— (1990), The Search for Modern China, W. W. Norton & Company, ISBN 0-393-30780-8
• Wakeman, Frederic (1977), The Fall of Imperial China, Simon & Schuster, ISBN 0-02-933680-5
• —— (1985), The Great Enterprise: The Manchu Reconstruction of Imperial Order in Seventeenth-century China, Berkeley, CA: University of California Press, ISBN 0-520-04804-0
• Walthall, Anne (2008), Servants of the Dynasty: Palace Women in World History, University of California Press, ISBN 978-0-520-25444-2
  • Wang, Shuo (2008), "Qing Imperial Women", trong Walthall, Anne (biên t?p), Servants of the Dynasty: Palace Women in World History, University of California Press, tr. 137–158, ISBN 978-0-520-25444-2